ENDA ENERJİ HOLDİNG A.Ş.

ÇeĢme / ĠZMĠR

(Alaçatı Rüzgar Enerji Santrali)

GAYRİMENKUL DEĞERLEME RAPORU

Rapor No: 2021 / 1802

1.	RAPOR ÖZETĠ 4
2.	RAPOR BĠLGĠLERĠ 5
3.	ġĠRKET BĠLGĠLERĠ 6
4.	MÜġTERĠ BĠLGĠLERĠ 6
5.	DEĞERLEME RAPORUNUN TEBLĠĞĠN 1. MADDESĠNĠN 2. FIKRASI KAPSAMINDA
	HAZIRLANIP HAZIRLANMADIĞI HAKKINDA AÇIKLAMA 7
6.	MÜġTERĠ TALEPLERĠNĠN KAPSAMI VE VARSA GETĠRĠLEN SINIRLAMALAR 7
7.	DEĞERLEME ĠġLEMĠNĠ SINIRLAYAN VE OLUMSUZ YÖNDE ETKĠLEYEN FAKTÖRLER 7
8.	DEĞER TANIMI VE GEÇERLĠLĠK KOġULLARI 8
9.	UYGUNLUK BEYANI VE KISITLAYICI KOġULLAR 9
10.	TAġINMAZIN TAPU KAYITLARI 10
10.1.	TAPU KAYITLARI 10
11.	BELEDĠYE ĠNCELEMELERĠ 10
11.1.	ĠMAR DURUMU 10
11.2.	ĠMAR DOSYASI ĠNCELEMESĠ 10
11.3.	ENCÜMEN KARARLARI, MAHKEME KARARLARI, PLAN ĠPTALLERĠ V.B. KONULAR 10
11.4.	YAPI DENETĠM FĠRMASI 10
11.5.	SON ÜÇ YIL ĠÇĠNDEKĠ HUKUKĠ DURUMDAN KAYNAKLANAN DEĞĠġĠM 10
12.	TESĠSĠN ÇEVRE VE KONUMU 11
12.1.	KONUM VE ÇEVRE BĠLGĠLERĠ 11
12.2.	BÖLGE ANALĠZĠ 12
12.3.	DÜNYA EKONOMĠSĠNE GENEL BAKIġ 16
12.4.	TÜRKIYE'NIN MAKROEKONOMIK GÖRÜNÜMÜ 18
12.5.	MEVCUT EKONOMIK KOġULLARIN, GAYRIMENKUL PIYASASININ ANALIZI, MEVCUT 22
	TRENDLER VE DAYANAK VERILER 22
12.6.	TÜRKIYE GAYRIMENKUL PIYASASINI BEKLEYEN FIRSAT VE TEHDITLER 24
13.	DÜNYA'DA VE TÜRKĠYE'DE ENERJĠ SEKTÖRÜ 25
13.1.	DÜNYADA VE TÜRKĠYE'DE ENERJĠ TALEBĠ 25
13.2.	TÜRKĠYE'DE ELEKTRĠK TÜKETĠMĠ 33
13.3.	ENERJĠ SANTRALLERĠNĠN ÜLKEMĠZDEKĠ DAĞILIMI 38
13.4.	TÜRKĠYE'DE RÜZGAR ENERJĠSĠ 40
14.	RÜZGAR ENERJĠ SANTRALLERĠ HAKKINDA KISA BĠLGĠ 45
15.	YASAL ĠZĠNLER VE TESĠSĠN ÖZELLĠKLERĠ 55
16.	AÇIKLAMALAR 56
17.	EN VERĠMLĠ KULLANIM ANALĠZĠ 56

18.	TESĠSĠN FAYDALI ÖMRÜ HAKKINDA GÖRÜġ 56
19.	DEĞERLENDĠRME 57
20.	DEĞERLEME YAKLAġIMLARI 57
20.1.	PAZAR YAKLAġIMI 58
20.2.	MALIYET YAKLAġIMI 59
20.3.	GELIR YAKLAġIMI 60
21.	FĠYATLANDIRMA 61
21.1.	GELĠR ĠNDĠRGEME YAKLAġIMI 61
22.	ANALĠZ SONUÇLARININ DEĞERLENDĠRMESĠ 65
22.1.	FARKLI DEĞERLEME METOTLARININ VE ANALĠZ SONUÇLARININ UYUMLAġTIRILMASI
	VE BU AMAÇLA ĠZLENEN YÖNTEMĠN VE NEDENLERĠNĠN AÇIKLAMASI 65
22.2.	KĠRA DEĞERĠ ANALĠZĠ VE KULLANILAN VERĠLER 65
22.3.	GAYRĠMENKUL VE BUNA BAĞLI HAKLARIN HUKUKĠ DURUMUNUN ANALĠZĠ 65
22.4.	GAYRĠMENKUL ÜZERĠNDEKĠ TAKYĠDAT VE ĠPOTEKLER ĠLE ĠLGĠLĠ GÖRÜġ 65
22.5.	DEĞERLEME KONUSU GAYRĠMENKULÜN, ÜZERĠNDE ĠPOTEK VEYA GAYRĠMENKULÜN
	DEĞERĠNĠ DOĞRUDAN ETKĠLEYECEK NĠTELĠKTE HERHANGĠ BĠR TAKYĠDAT
	BULUNMASI DURUMLARI HARĠÇ, DEVREDĠLEBĠLMESĠ KONUSUNDA BĠR SINIRLAMAYA
	TABĠ OLUP OLMADIĞI HAKKINDA BĠLGĠ 65
22.6.	BOġ ARAZĠ VE GELĠġTĠRĠLMĠġ PROJE DEĞERĠ ANALĠZĠ VE KULLANILAN VERĠ VE
	VARSAYIMLAR ĠLE ULAġILAN SONUÇLAR 65
22.7.	MÜġTEREK VEYA BÖLÜNMÜġ KISIMLARIN DEĞERLEME ANALĠZĠ 65
22.8.	HASILAT PAYLAġIMI VEYA KAT KARġILIĞI YÖNTEMĠ ĠLE YAPILACAK PROJELERDE,
	EMSAL PAY ORANLARI 65
22.9.	ASGARĠ BĠLGĠLERDEN RAPORDA VERĠLMEYENLERĠN NĠÇĠN YER ALMADIKLARININ
	GEREKÇELERĠ 65
22.10.	YASAL GEREKLERĠN YERĠNE GETĠRĠLĠP GETĠRĠLMEDĠĞĠ VE MEVZUAT UYARINCA
	ALINMASI GEREKEN ĠZĠN VE BELGELERĠN TAM VE EKSĠKSĠZ OLARAK MEVCUT OLUP
	OLMADIĞI HAKKINDA GÖRÜġ 65
22.11.	DEĞERLEME KONUSU ARSA VEYA ARAZĠ ĠSE, ALIMINDAN ĠTĠBAREN BEġ YIL
	GEÇMESĠNE RAĞMEN ÜZERĠNDE PROJE GELĠġTĠRMESĠNE YÖNELĠK HERHANGĠ BĠR
	TASARRUFTA BULUNUP BULUNULMADIĞINA DAĠR BĠLGĠ 65
23.	SONUÇ 66

1.RAPOR ÖZETĠ

DEĞERLEMEYĠ TALEP EDEN	ENDA ENERJĠ HOLDĠNG A.ġ.
DEĞERLEMESĠ YAPILAN GAYRĠMENKULÜN ADRESĠ	Alaçatı Rüzgar Enerji Santrali Karadağ mevkii, Alaçatı-ÇeĢme / ĠZMĠR
DAYANAK SÖZLEġME	01 Aralık 2021 tarih ve 889 - 2021/060 no ile
DEĞERLEME TARĠHĠ	31 Aralık 2021
RAPOR TARĠHĠ	06 Ocak 2022
DEĞERLENEN TAġINMAZIN TÜRÜ	Rüzgar Enerji Santrali
DEĞERLENEN MÜLKĠYET HAKLARI	İşletme için alınmış 29.05.2008 tarihli 49 yıl sureli Üretim lisansı bulunmaktadır.
TAPU BĠLGĠLERĠ ÖZETĠ	İşletme Maliye Hazinesi, Orman ve şahıs arazileri içerisinde yer almaktadır.
ĠMAR DURUMU ÖZETĠ	Bkz. "İmar Durumu"
RAPORUN KONUSU	Bu rapor, yukarıda adresi belirtilen tesisin pazar değerinin tespitine yönelik olarak hazırlanmıştır.
RAPORUN TÜRÜ	Konu değerleme raporu, Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemeleri kapsamında "Değerleme Raporlarında Bulunması Gereken Asgari Hususları" içerecek şekilde hazırlanmıştır.

GAYRĠMENKULLER ĠÇĠN TAKDĠR OLUNAN TOPLAM DEĞER (KDV HARĠÇ)
ĠZMĠR ĠLĠ, ÇEġME ĠLÇESĠNDE YER ALAN ALAÇATI RÜZGAR 289.050.000,-TL ENERJĠ SANTRAL TESĠSĠNĠN DEĞERĠ
	RAPORU HAZIRLAYANLAR
Sorumlu Değerleme Uzmanı	Sorumlu Değerleme Uzmanı
M. KIVANÇ KILVAN (SPK Lisans Belge No: 400114)	Uygar TOST (SPK Lisans Belge No: 401681)

2. RAPOR BĠLGĠLERĠ

DEĞERLEMEYĠ TALEP EDEN	ENDA ENERJĠ HOLDĠNG A.ġ.
DEĞERLEMESĠ YAPILAN GAYRĠMENKULÜN ADRESĠ	Alaçatı Rüzgar Enerji Santrali Karadağ mevkii, Alaçatı-ÇeĢme / ĠZMĠR
MÜġTERĠ NO	889
RAPOR NO	2021/1802
DEĞERLEME TARĠHĠ	31 Aralık 2021
RAPOR TARĠHĠ	06 Ocak 2022
RAPORUN KONUSU	Bu rapor, yukarıda adresi belirtilen tesisin pazar değerinin tespitine yönelik olarak hazırlanmıştır.
RAPORU HAZIRLAYANLAR	M. Kıvanç KILVAN - Sorumlu Değerleme Uzmanı Lisans No: 400114 Uygar TOST- Sorumlu Değerleme Uzmanı Lisans No: 401681
RAPORA KONU GAYRĠMENKUL ĠÇĠN ġĠRKETĠMĠZ TARAFINDAN YAPILAN SON ÜÇ DEĞERLEMEYE ĠLĠġKĠN BĠLGĠLER	Aşağıdaki tabloda sunulmuştur.

RAPOR TARİHİ	27.02.2018	07.01.2020	05.02.2021
RAPOR NUMARASI	2018/470	2019/1904	2021/082
RAPORU HAZIRLAYANLAR	M. Kıvanç KILVAN (400114) Engin AKDENİZ (403030)	M. Kıvanç KILVAN (400114) Uygar TOST (401681)	M. Kıvanç KILVAN (400114) Uygar TOST (401681)
TAKDİR OLUNAN DEĞER (TL) (KDV HARİÇ)	151.970.000	170.600.000	177.580.000

3. ġĠRKET BĠLGĠLERĠ

ġĠRKET ADI	Lotus Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık A.Ş.
ġĠRKET MERKEZĠ	İstanbul
ġĠRKET ADRESĠ	Gömeç Sokak, No: 37 Akgün İş Merkezi Kat 3/8- 34718 Acıbadem – Kadıköy / İSTANBUL
TELEFON	(0216) 545 48 66 / (0216) 545 48 67 (0216) 545 95 29 / (0216) 545 88 91 (0216) 545 28 37
FAKS	(0216) 339 02 81
EPOSTA	[email protected]
WEB	www.lotusgd.com
KURULUġ (TESCĠL) TARĠHĠ	10 Ocak 2005
SERMAYE PĠYASASI KURUL KAYDINA ALINIġ TARĠH VE KARAR NO	07 Nisan 2005 – 14/462
BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUL KAYDINA ALINIġ TARĠH VE KARAR NO	12 Mart 2009 - 3073
TĠCARET SĠCĠL NO	542757/490339
KURULUġ SERMAYESĠ	75.000,-YTL
ġĠMDĠKĠ SERMAYESĠ	1.000.000,-TL

4. MÜġTERĠ BĠLGĠLERĠ

ġĠRKET ADI	Enda Enerji Holding A.Ş.
ġĠRKET MERKEZĠ	İzmir
ġĠRKET ADRESĠ	Şehit Nevres Bulvarı, No:10, Deren Plaza, Kat:, Konak / İzmir
TELEFON	(232) 463 98 11
KURULUġ (TESCĠL) TARĠHĠ	06.01.2010
ÖDENMĠġ SERMAYESĠ	300.000.000,-TL
FAALĠYET KONUSU	Elektrik Enerjisi Üretim ve Satışı.

5. DEĞERLEME RAPORUNUN TEBLĠĞĠN 1. MADDESĠNĠN 2. FIKRASI KAPSAMINDA HAZIRLANIP HAZIRLANMADIĞI HAKKINDA AÇIKLAMA

Bu rapor, aşağıda belirtilen tebliğ ve düzenlemelere göre hazırlanmış olup, Sermaye Piyasalarında Faaliyette bulunacak Gayrimenkul Değerleme Kuruluşları Hakkında Tebliğin (III-62.3) 1. Maddesinin 2. Fıkrası kapsamındadır.

Sermaye Piyasası Kurulu'nun III-62.3 sayılı "Sermaye Piyasalarında Faaliyette bulunacak Gayrimenkul Değerleme Kuruluşları Hakkında Tebliğ" ekinde yer alan "Değerleme Raporlarında Bulunması Gereken Asgari Hususular"
Sermaye Piyasası Kurulu'nun III-62.1 sayılı "Sermaye Piyasasında Değerleme Standartları Hakkında Tebliğ"
Sermaye Piyasası Kurul Karar Organı'nın 22.06.2017 tarih ve 25/856 sayılı kararı ile uygun görülen Uluslar Arası Değerleme Standartları (2017)

6. MÜġTERĠ TALEPLERĠNĠN KAPSAMI VE VARSA GETĠRĠLEN SINIRLAMALAR

Bu rapor ENDA ENERJİ HOLDİNG A.Ş.'nin talebiyle yukarıda adresi belirtilen ve şirket portföyünde yer alan gayrimenkullerin Türk Lirası cinsinden pazar değerinin tespitine yönelik olarak hazırlanmıştır. Müşteri tarafından getirilmiş herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır.

7. DEĞERLEME ĠġLEMĠNĠ SINIRLAYAN VE OLUMSUZ YÖNDE ETKĠLEYEN FAKTÖRLER

Herhangi bir sınırlayıcı ve olumsuz faktör bulunmamaktadır.

8. DEĞER TANIMI VE GEÇERLĠLĠK KOġULLARI

Bu rapor, müşterinin talebi üzerine adresi belirtilen gayrimenkullerin pazar değerinin tespitine yönelik olarak hazırlanmıştır.

Pazar değeri:

Bir mülkün, istekli alıcı ve istekli satıcı arasında, tarafların herhangi bir ilişkiden etkilenmeyeceği şartlar altında, hiçbir zorlama olmadan, basiretli ve konu hakkında yeterli bilgi sahibi kişiler olarak, uygun bir pazarlama sonrasında değerleme tarihinde gerçekleştirecekleri alım satım işleminde el değiştirmesi gerektiği takdir edilen tahmini tutardır.

Bu değerleme çalışmasında aşağıdaki hususların geçerliliği varsayılmaktadır.

Analiz edilen gayrimenkullerin türü ile ilgili olarak mevcut bir pazarın varlığı peşinen kabul edilmiştir.
Alıcı ve satıcı makul ve mantıklı hareket etmektedirler.
Taraflar gayrimenkuller ile ilgili her konuda tam bilgi sahibidirler ve kendilerine azami faydayı sağlayacak şekilde hareket etmektedirler.
Gayrimenkullerin satışı için makul bir süre tanınmıştır.
Ödeme nakit veya benzeri araçlarla peşin olarak yapılmaktadır.
Gayrimenkullerin alım satım işlemi sırasında gerekebilecek finansman, piyasa faiz oranları üzerinden gerçekleştirilmektedir.

9. UYGUNLUK BEYANI ve KISITLAYICI KOġULLAR

Bilgi ve inançlarımız doğrultusunda aşağıdaki hususları teyit ederiz.

a. Raporda yer alan görüş ve sonuçlar, sadece belirtilen varsayımlar ve koşullarla sınırlıdır. Tümü kişisel, tarafsız ve önyargısız olarak yapılmış çalışmaların sonucudur.
b. Şirketimizin değerleme konusunu oluşturan tesis ve mülklere ilişkin güncel veya geleceğe dönük hiçbir ilgisi yoktur. Bu işin içindeki taraflara karşı herhangi bir çıkarı ya da önyargısı bulunmamaktadır.
c. Verdiğimiz hizmet, herhangi bir tarafın amacı lehine sonuçlanacak bir yöne veya önceden saptanmış olan bir değere; özel koşul olarak belirlenen bir sonuca ulaşmaya ya da sonraki bir olayın oluşmasına bağlı değildir.
d. Şirketimiz değerlemeyi ahlâki kural ve performans standartlarına göre gerçekleştirmiştir.
e. Şirketimiz, ekspertiz raporu tarihinden sonra gayrimenkulde meydana gelebilecek fiziksel değişikliklerin ve ekonomide yaşanabilecek olumlu ya da olumsuz gelişmelerin raporda belirtilen fikir ve sonuçları etkilemesinden ötürü sorumluluk taşımaz.
f. Mülkün takdir edilen değerde değişikliliğe yol açabilecek zemin altı (radyoaktivite, kirlilik, depremsellik vb.) veya yapısal sorunları içermediği varsayılmıştır. Bu hususlar, zeminde ve binada yapılacak aletsel gözlemlemeler ve statik hesaplamaların yanı sıra uygulama projelerindeki incelemeler sonucu açıklık kazanabilecek olup uzmanlığımız dışındadır. Bu tür mühendislik ve etüt gerektiren koşullar veya bunların tespiti için hiçbir sorumluluk alınmaz.

10. TAġINMAZIN TAPU KAYITLARI

10.1. Tapu kayıtları

Tesis, Orman, Maliye Hazinesi ve şahıs arazileri içerisinde yer almakta olup tapu kayıt ve takyidat incelemesi yapılmamıştır.

11. BELEDĠYE ĠNCELEMELERĠ

11.1. Ġmar Durumu

Tesis, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından onaylanan 26.02.2015 tarihli imar planı sınırları içerisinde kalmaktadır. Ayrıca tesis için 15.04.2009 tarihinde "ÇED gerekli değildir" kararı alınmıştır. Orman ve Su İşleri Bakanlığı'nın kesin izin onay tarihi 24.02.2015'tir.

11.2. Ġmar Dosyası Ġncelemesi

Tesis bünyesindeki yapı için muafiyet başvurusu yapılmıştır.

11.3. Encümen Kararları, Mahkeme Kararları, Plan Ġptalleri v.b. konular Herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.

11.4. Yapı Denetim Firması

Tesis bünyesindeki yapıların yapı ruhsatı muafiyeti için başvuru yapıldığı öğrenilmiştir.

11.5. Son Üç Yıl Ġçindeki Hukuki Durumdan Kaynaklanan DeğiĢim

11.5.1.Tapu Müdürlüğü Bilgileri

11.5.1.1. Son Üç Yıl Ġçersisinde GerçekleĢen Alım Satım Bilgileri

Herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.

11.5.2. Belediye Bilgileri

11.5.2.1. Ġmar Planında Meydana Gelen DeğiĢiklikler, KamulaĢtırma ĠĢlemleri v.b. ĠĢlemler

11.5.3. Gayrimenkulün Enerji Verimlilik Sertifikası Hakkında Bilgi

Taşınmazın enerji verimlilik sertifikası bulunmamaktadır.

11.5.4. Ruhsat AlınmıĢ Yapılarda Yapılan DeğiĢikliklerin 3194 Sayılı Ġmar Kanunu'nun 21. Maddesi Kapsamında Yeniden Ruhsat Alınmasını Gerektirir DeğiĢiklikler Olup Olmadığı Hakkında Bilgi

Tesis bünyesindeki yapılar yapı ruhsatından muaf olduğundan herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.

12. TESĠSĠN ÇEVRE VE KONUMU

12.1. Konum ve Çevre Bilgileri

Değerlemeye konu tesis, İzmir İli, Çeşme İlçesi, Alaçatı beldesi, Karadağ mevkiinde yer alan Enda Enerji Alaçatı Rüzgar Enerji Santralidir.

Tesisin yakın çevresinde boş parseller, rüzgar enerji santralleri ve genelde yazlık mesken olarak kullanılan yapılar yer almaktadır.

Tesis, İzmir-Çeşme Otoyolu'na kuşuçuşu 500 m., Alaçatı sahile kuşuçuşu 2,5 km., Çeşme Merkeze ise kuşuçuşu yaklaşık 6 km. mesafededir.

Uydu görüntüleri

12.2. Bölge Analizi

İzmir İli:

İzmir, Ege kıyı bölgesinin tipik bir örneği gibidir. Kuzeyde Madra Dağları, güneyde Kuşadası Körfezi, batıda Çeşme Yarımadası'nın Tekne Burnu, doğuda ise Aydın, Manisa il sınırları ile çevrilmiş İzmir, batıda kendi adıyla birlikte anılmakta olan körfezle kucaklaşır. İl toprakları, 37^o 45' ve 39^o 15' kuzey enlemleri ile 26^o 15' ve 28^o 20' doğu boylamları arasında kalır.

İlin kuzey-güney doğrultusundaki uzunluğu yaklaşık olarak 200 km, doğu-batı doğrultusundaki genişliği ise 180 km.'dir. Yüzölçümü 12.012 km2 dir.

Türkiye'nin üçüncü büyük şehri olan İzmir ayni zamanda işlek bir ticaret merkezidir. İzmir'in batısında denizi, plajları ve termal merkezleriyle Çeşme Yarımadası uzanır. Antik çağların en ünlü kentleri arasında yer alan Efes, Roma devrinde dünyanın en büyük kentlerinden biriydi. Tüm Ion kültürünün zenginliklerini bünyesinde barındıran Efes, yoğun sanatsal etkinliklerle de adini duyurmaktaydı.

İzmir ili içinde Ege Bölgesi'nin önemli akarsularından olan Gediz'in aşağı çığırı ile Küçükmenderes ve Bakırçay akış gösterir. Diğerleri sel karakterli küçük akarsulardır. Gediz Nehri, İç batı Anadolu'da Murat Dağı'ndan doğar. Toplam uzunluğu 400 km. dir. İzmir sınırı içindeki Yamanlar Dağı'ndan doğan Kemalpaşa Çayı Gediz'in en önemli kollarından biridir. Gediz, Manisa Ovası'nın batısında İzmir il sınırına ulaşır, Yamanlar Dağı ile Dumanlı Dağ arasındaki Menemen Boğazı'ndan geçerek, Foça'nın güneyinde denize dökülür.

Küçükmenderes, Bozdağlar'dan doğar. Uzunluğu 124 km.dir. Kendi ismi ile anılan çok bereketli bir ovayı sulayarak, Selçuk ilçesinin batısında denize dökülür. Küçükmenderes de bol alüvyon getirdiği için, kıyı çizgisini devamlı olarak ilerletmiş, bu yüzden ilk çağların en önemli liman kentlerinden olan Efes, bugün denizden 5-6 km içeride kalmıştır.

Bakırçay, doğuda Ömerdağ, kuzeyde Madra, güneyde Yunt Dağı'ndan gelen kollardan oluşur, 128 km uzunluğundadır. Ege Havzası'nın bir parçası olan ve büyük bölümü İzmir il sınırları içerisinde yer alan Bakırçay Havzası'nın en önemli akarsuyudur. Çandarlı Körfezi'nde denize dökülür.

Akdeniz iklim kuşağında kalan İzmir'de yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçmektedir. Dağların denize dik uzanması ve ovaların İç batı Anadolu eşiğine kadar sokulması, denizel etkilerin iç kesimlere kadar yayılmasına olanak vermektedir.

İzmir'de yıllık ortalama sıcaklık, 16ºC (Bergama) ile 17ºC (Bayındır) arasında değişmektedir. İzmir'de ölçülen uç değerler göz önüne alındığında, sıcaklığın maksimum 45.1ºC (Torbalı) ile minimum -13ºC (Ödemiş) arasında değiştiği görülmektedir.

İzmir'de bağıl nem oranı sıcaklığın yüksek, bulutluluğun az olduğu yaz aylarında düşüktür. Buna karşılık nemli hava akımlarının etkisine girildiği yılın soğuk döneminde artış görülmektedir. Yıl içinde Mart ayından itibaren azalmaya başlayan değerler en düşük oranına Temmuz ayında ulaşmaktadır. Bu ayda aylık ortalama bağıl nem Bergama'da %52, İzmir kent merkezinde %50'dir. Kış mevsiminde ise aylık ortalama %70 civarındadır.

İzmir'de iklim elemanları içinde en büyük değişkenliği yağış miktarı göstermektedir. Yıllık ortalama yağış miktarı 700 mm. olmasına karşın, genel atmosfer dolaşımında görülen değişmelere bağlı olarak bazı yıllarda yağış toplamı 1000 mm'ye yaklaşmakta, bazı yıllarda ise 300 mm civarına düşmektedir. Yıl içinde yağış miktarı ekim ayının ikinci yarısından itibaren artış göstermekte ve Mayıs ayına kadar devam etmektedir. Aylık ortalama yağış miktarının en yüksek olduğu aylar Aralık, Ocak, Şubat'tır. Ortalama yağış değerlerine göre, sadece Aralık ayında düşen yağışların yıllık toplama katkısı % 20 civarındadır. Yaz aylarında aylık yağış miktarının yıllık toplam içindeki payı ise, % 2 düzeyine düşmektedir.

◎ Izmir iklimi
Aylar	Oca	Sub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	22.4	27.0	30.5	32.5	37.6	41.3	42.6	43.0	40.1	36.0	30.3	25.2	43.0
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	12.4	13.6	16.2	20.9	26.1	30.7	33.2	32.9	29.1	23.9	18.5	14.0	22.6
Ortalama sicaklik (°C)	8.7	9.5	11.6	15.8	20.8	25.5	28.0	27.6	23.6	18.7	14.1	10.4	17.9
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	5.7	6.2	7.6	11.1	15.4	19.8	22.4	22.3	18.6	14.5	10.7	7.5	13.5
En düşük sıcaklık (°C)	$-8.2$	$-5.2$	$-3.8$	0.6	4.3	9.5	15.4	11.5	10.0	3.6	$-2.9$	$-4.7$	$-8.2$
Ortalama yağış (mm)	132.7	102.2	76.1	45.4	31.1	9.9	1.7	2.9	13.6	43.8	92.9	143.1	695.4

İzmir ilinde en yüksek rüzgar hızları ve yönleri incelendiğinde, Güzelyalı istasyonunda, 41.2 m/sn ile güneydoğu yönüne, Seferihisar'da 32.1 m/sn ile güneydoğu, Ödemiş'te 26.7 m/sn ile kuzeydoğu, Bornova'da 25.0 m/sn ile kuzeydoğu ve Çiğli istasyonunda 31.8 m/sn ile kuzeydoğu yönüne ait olduğu görülür.

2018 yılı itibarıyla il nüfusu 4.320.519 kişidir. İlde km² 'ye 363 kişi düşmektedir. Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe 14.857 kişi ile Konak'tır. İlde yıllık nüfus artış oranı %0,95 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Karaburun (% 8,06) ve Konak (-% 1,82) olmuştur.

1 Şubat 2019 TÜİK verilerine göre 30 ilçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 1.295 mahalle bulunmaktadır.

Kentte, tarıma dayalı sanayi kolları oldukça gelişkindir. Tekstil, konfeksiyon, gıda, içki, bira, tütün ve yem sanayi en önemli işkolları arasındadır. Bunların dışında, demir-çelik, petro kimya, otomotiv, çimento, ayakkabı, gübre, tarım makineleri ve seramik sanayi iç ve dış pazara yönelik olarak üretim yapmaktadır.

Liman kenti olmasının yanında, hammadde kaynakları, nitelikli işgücü ve ulaşım olanaklarının genişliği, sanayinin gelişmesine olanak vererek İzmir'i bölgenin ticaret merkezi konumuna getirmiş durumdadır.

Yörede, kömür, altın, bakır, kurşun, çinko, demir, antimuan, perlit, grafit, asbest, titanyum, dolomit ve mermer madenleri çıkarılıp işlenmektedir.

İzmir, İnşaat malzemeleri imalatı ve inşaat yapımı alanlarında Türkiye'nin en gelişmiş kentlerinden birisi haline gelmiştir.

Türkiye'nin en büyük ihracat limanı olan İzmir, Sanayi bakımından da Marmara Bölgesi'nden sonra ikinci sırada gelir.

Bölge ekonomisine ayrıca hidroelektrik, termik santraller ve jeotermal enerji santralleri de önemli katkı sağlar. İzmir, üç büyükşehir içerisinde kendine yetecek elektrik enerjisini üretebilen tek şehirdir. İlde 3.992 MW kurulu güce sahip elektrik santrali bulunmaktadır.

Çeşme İlçesi:

Çeşme, İzmir ilinin batısında yer almaktadır. Doğudan Urla, kuzeyden Karaburun, batı ve güneyden Ege Denizi ile çevrilidir. Deniz seviyesinden yüksekliği 5 metredir. Yüzölçümü 260 km²'dir. Nüfusu 2014 yılı itibarıyla 39.243 kişidir. Tarihteki on iki İyon kolonisinden biridir.

İlçede 13 ilköğretim okulu, 5 ortaöğretim kurumu bulunmakta; 4.532 öğrencinin eğitim gördüğü okullarda, 247 öğretmen görev yapmaktadır. Sağlık hizmetleri 1 devlet hastanesi, 1 özel hastane, 2 sağlık ocağı, 1 sağlık evi tarafından verilmektedir. Bu kurumlarda 27 doktor, 4 sağlık memuru, 26 hemşire ve 28 ebe görev yapmaktadır. İlçede ekonomik yapıyı turizm belirlemektedir. İç ve dış turizm açısından ülkemizin sayılı merkezlerinden olan Çeşme'nin, turizmdeki öneminin önümüzdeki yıllarda çok daha artacağı öngörülebilir. Yarımadanın ilk antik yerleşim yeri olan Ildırı (Erythrai), ilçenin görülmeye değer tarihi zenginliklerinden biridir.

Pausanias'a göre, Erythrai (Ildırı), Giritliler tarafından kurulmuştur. MÖ 7. yüzyılda tiranlar tarafından yönetilen kent MÖ 560 tarihinde Lidya egemenliğine girmiştir. Kent İskender tarafından özgürlüğüne kavuşturulana dek Pers egemenliğinde kalmıştır. Oldukça güzel taş işçiliğine sahip surlarla çevrilidir. Kentte yapılan arkeolojik çalışmalarda, MÖ 7. yüzyılın 2. yarısına tarihlenen Athena Tapınağı ve Tiyatrosu açığa çıkarılmıştır.

Çeşme yöresi, 11. yüzyıl sonlarında büyük Türk denizcisi Çaka Bey ile Türk egemenliğiyle tanışmıştır. Osmanlı egemenliğine geçişi, 14. yüzyıl sonlarındadır. En çarpıcı Osmanlı eserlerinden biri burada bulunan Çeşme Kalesi'dir. Çeşme ve çevresinde yapılan kazılarda elde edilen eserler Çeşme Kalesi içindeki müzede sergilenmektedir. Kaleye ek olarak bir de kervansaray bulunmaktadır.

12.3. Dünya Ekonomisine Genel BakıĢ

Küresel Ekonomik büyüme 2018 yılında sağlam bir görüntü çizmiştir. 2018 yılı, nispeten senkronize bir eğilim izleyen büyüme trendlerinin bölgesel olarak büyük değişimler izlediği bir dönem olmuştur. 2017 yılındaki güçlü toparlanmadan sonra toplam gayrisafi yurtiçi hasılattaki büyüme hızının azaldığı ve %3,6 - %3,7 seviyesinde gerçekleştiği gözlenmiştir. Büyüme hızındaki yavaşlama, OECD ülkelerinde özellikle Avrupa bölgesi ve Japonya'da hissedilmiş olup Amerika Birleşik devletleri bu trendin dışında kalmıştır. Ancak Amerika'nın yaşadığı ekonomik büyümenin pek çok mali teşvik ile desteklenmesini de göz ardı etmemek gerekir. Gelişmekte olan ekonomilerde ise Hindistan güçlü bir toparlanma yaşamış, bu esnada Rusya ve Brezilya da nispeten daha iyi performanslar göstermiştir. Çin ekonomisi ise yavaşlama eğilimini kıramamıştır.

2019 yılının Aralık ayında Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkan Covid-19 virüsü 2020'nin ikinci ayından itibaren tüm Dünya'ya yayılamaya başlamış olup salgının kontrol altına alınması için alınan önlemler ekonomilerin yavaşlamasına yol açmıştır. Finansal piyasalar salgının olası olumsuz etkilerinden dolayı önemli düşüşler yaşamış olup Başta FED olmak üzere merkez bankalarının parasal genişleme sinyalleri vermesi üzerine kısmen toparlanma yaşanmış. 2019 yılında %2,9 oranında gerçekleşen global ekonomik büyümeyi 2020 yılında %3,3 daralma takip etmiştir. IMF tahminlerine göre küresel ekonominin 2021 yılında %6 oranında büyüme yakalaması beklenmektedir.

2021 yılı aşılamaların hızla yapılmaya çalışıldığı seyahat kısıtlamalarının büyük oranda kalktığı bir dönem olmuştur. Yılın son çeyreğinde gelişmiş ülkeler pandeminin etkisinden kurtulup normalleşme yönünde adımlar atarken pek çok gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkede vaka sayıları artamaya devam etmektedir. Virüsün yayılmaya devam etmesi, aşılamanın beklenilen hızda yapılamaması ve virüsün geçirdiği mutasyonlar sebebiyle tam anlamıyla bir toparlanmanın ne zaman yaşanacağı konusu hala belirsizliğini korumaktadır. Bu süreçte gelişmiş ülkelerde dahil olmak üzere artan enflasyon oranlarının, pandemi kaynaklı gelişmelerden, arz-talep dengesizliklerinden, tedarik zincirlerindeki sorunlardan, artan teknolojik ürün-hizmet talebinden ve Amerika ile Çin arasındaki Ticari çekişmeden kaynaklandığı söylenebilir.

Ülke	2020	2021(Öngörü)

Çin	2.3	8.1
ABD	-4.6	7.0

Rusya	-3	4.4
Suudi Arabistan	-4.1	8.1
Fransa
	-8	5.8
Almanya	-4.8	3.6
Ġtalya	-8.9	4.9
Japonya	-4.7	2.8
Meksika	-8.3	6.3
Ġspanya	-10.8	-6.2
Ġngiltere	-9.8	7.0
Türkiye	1.8	9
Brezilya	-4.1	5.3
Kanada	-5.3	6.3
Güney Afrika	-7	4
Nijerya	-1.8	2.5
Hindistan	-7.3	9.5

Bazı Ülkelerin 2020 ve 2021 yılların Büyüme Oranları

12.4. Türkiye'nin Makroekonomik Görünümü

2008 yılındaki küresel ekonomik krizden sonra Türkiye ekonomisi ciddi bir toparlanma sürecine girmiş olup 2014, 2015 yıllarında GYSH bir önceki yıla göre % 5,2 ve %6,1 seviyelerinde artmıştır. 2016 yılı, pek çok farklı etkenin de etkisiyle büyüme hızının yavaşladığı bir dönem olmuş 2017 yılında %7,5, 2018 yılında ise %2,8 lik büyüme oranları yakalanmıştır. 2019 yılında büyüme oranı 0,9 olarak gerçekleşmiştir.

2020 yılında Covid-19 salgınının olumsuz etkisiyle yılın ikinci çeyreğinde %9,9 oranında daralma kaydedilmiştir. 2020 yılı itibariyle GSYH büyüklüğüne göre Türkiye, Dünya'nın 19. Avrupa'nın 7. Büyük ekonomisidir.

2004 yılından itibaren çift haneli seviyelerin altında seyreden enflasyon oranı 2017 yılında % 11,1, 2018 yılında %16,3, 2019 yılında %15,18, 2020 yılında ise %12,8 oranında gerçekleşmiştir. 2020 yılı Ekim Tüketici Fiyat Endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre %19,89 dur. TÜFE bir önceki aya göre değişim oranı %2,39 dur.

Kaynak: TÜİK

İşsizlik oranları ise son 4 yılda %11-%13 aralığında seyretmekteydi. 2021 yılı Eylül ayı itibariyle mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı %11,7 seviyesinde gerçekleşmiştir. İşsiz sayısı bir önceki yılın aynı çeyreğine göre 282 bin kişi azalmıştır. Tarım dışı işsizlik oranı 2,9 puanlık azalış ile %18,3 oldu. İstihdam edilenlerin sayısı 2021 yılı Eylül döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 2 milyon 288 bin kişi 29 milyon 652 bin kişi, istihdam oranı ise 2,8 puanlık artış ile %46,4 oldu.

Ödemeler dengesi tarafında ise 2018 yılında %75 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı 2019 yılında %77,2, 2020 yılında ise %86 olarak gerçekleşmiştir. 2021 yılı Eylül ayı itibariyle 12 aylık cari işlemler açığı 18.444.000.000 USD olarak gerçekleşmiştir.

KiĢi BaĢına DüĢen GSYH (USD)

	2000	2010	2015	2016	2017	2018	2019	2020
GSYH ARTIŞI, 2009 Fiyatlarıyla, %	6,9	8,4	6,1	3,3	7,5	3,0	0,9	1,8
GSYH, Cari Fiyatlarla, Milyar TL	171	1.168	2.351	2.627	3.134	3.759	4.318	5.047
GSYH, Cari Fiyatlarla, Milyar \$	273	777,5	867	869	859	797	760,4	716,9
NÜFUS, Bin Kişi	64.269	73.142	78.218	79.278	80.313	81.407	82.579	83.385
KİŞİ BAŞINA GSYH, Cari Fiyatlarla, \$	4.249	10.629	11.085	10.964	10.696	9.793	9.208	8.597
HRACAT (GTS, F.O.B.), Milyon \$			151,0	149,2	164,5	177,2	180,8	169,6
11İHRACAT(GTS)/GSYH,%			17,4	17,2	19,2	22,2	23,8	23,7
ITHALAT (GTS, C.I.F.), Milyon \$			213,6	202,2	238.7	231,2	210,3	219,5
THALAT(GTS)/GSYH, %			24,6	23,3	27,8	29,0	27,6	30,6
HRACATIN İTHALATI KARŞILAMA ORANI (%, GTS)			70,7	73,8	68,9	76,6	86,0	77,3
SEYAHAT GELİRLERİ, Milyar \$	7,6	22,6	26,6	18,7	22,5	25,2	29,8	10,2
DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR (GİRİŞ), Milyar \$	1,0	9.1	19,3	13,8	11,0	12,8	9,3	7,7
CARI ISLEMLER DENGESI/GSYH, %	$-3,6$	$-5,7$	$-3,2$	$-3,1$	$-4,7$	$-2,6$	1,2	$-5,2$
ISGÜCÜNE KATILMA ORANI, %		46,5	51,3	52,0	52,8	53,2	53,0	49,3
İŞSİZLİK ORANI, %		11,1	10,3	10,9	10,9	11,0	13,7	13,2
STİHDAM ORANI, %		41,3	46,0	46,3	47,1	47,4	45,7	42,8
TÜFE, (On iki aylık ortalamalara göre değişim) (%)		8,6	7.7	7,8	11,1	16.3	15,2	12,28

Dönemler Ġtibariyle Büyüme Oranları

Türkiye ekonomisi, 2021'nin ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre %21,7 oranında büyümüştür. 2003-2020 döneminde Türkiye Ekonomisinde yıllık ortalama %5,2 oranında büyüme kaydedilmiştir.

Kaynak: TÜİK

					Bazı Ülke-Ülke Gruplarına İlişkin Büyüme Tahminleri (%)
		Dünya	Avro Bölgesi	ABD	Brezilya	Rusya	Hindistan	CHC	Japonya
	2020	$-3,1$	$-6,3$	$-3,4$	$-4,1$	$-3,0$	$-7,3$	2,3	$-4,6$
IMF	2021	5,9	5,0	6,0	5,2	4,7	9,5	8,0	2,4
	2022	4,9	4,3	5,2	1,5	2,9	8,5	5,6	3,2
	2020	$-3,4$	$-6,5$	$-3,4$	$-4,4$	$-2,5$	$-7,3$	2,3	$-4,6$
OECD	2021	5,7	5,3	6,0	5,2	2,7	9,7	8,5	2,5
	2022	4,5	4,6	3,9	2,3	3,4	7,9	5,8	2,1
	2019	2,5	1,3	2,2	1,4	2,0	4,0	6,0	0,0
Dünya Bankası	2020	$-3,5$	$-6,6$	$-3,5$	$-4,1$	$-3,0$	$-7,3$	2,3	$-4,7$
	2021	5,6	4,2	6,8	4,5	3,2	8,3	8,5	2,9

2021-2022 Büyüme Tahminleri:

Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı Ekonomik Görünüm (Ekim 2021)

Merkezi Yönetim Bütçe GerçekleĢmeleri

2021 yılı Eylül ayında merkezi yönetim bütçe gelirleri 117,9 milyar TL olarak gerçekleşirken, bütçe giderleri 141,5 milyar

Doğrudan Yabancı Yatırımlar (Milyon USD)

Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı Ekonomik Görünüm (Ekim 2021)

12.5. Mevcut Ekonomik KoĢulların, Gayrimenkul Piyasasının Analizi, Mevcut Trendler ve Dayanak Veriler

Ülkemizde özellikle 2001 yılında yaşanan ekonomik krizle başlayan dönem, yaşanan diğer krizlere paralel olarak tüm sektörlerde olduğu gibi gayrimenkul piyasasında da önemli ölçüde bir daralmayla sonuçlanmıştır. 2001-2003 döneminde gayrimenkul fiyatlarında eskiye oranla ciddi düşüşler yaşanmış, alım satım işlemleri yok denecek kadar azalmıştır.

Sonraki yıllarda kaydedilen olumlu gelişmelerle, gayrimenkul sektörü canlanmaya başlamış; gayrimenkul ve inşaat sektöründe büyüme kaydedilmiştir. Ayrıca 2004-2005 yıllarında oluşan arz ve talep dengesindeki tutarsızlık, yüksek talep ve kısıtlı arz, fiyatları hızla yukarı çekmiştir. Bu dengesiz büyüme ve artışların sonucunda 2006 yılının sonuna doğru gayrimenkul piyasası sıkıntılı bir sürece girmiştir.

2007 yılında Türkiye için iç siyasetin ağır bastığı ve seçim ortamının ekonomiyi ve gayrimenkul sektörünü durgunlaştırdığı gözlenmiştir. 2008 yılı ilk yarısında iç siyasette yaşanan sıkıntılar, dünya piyasasındaki daralma, Amerikan Mortgage piyasasındaki olumsuz gelişmeler devam etmiştir. 2008 yılında ise dünya ekonomi piyasaları çok ciddi çalkantılar geçirmiştir. Yıkılmaz diye düşünülen birçok finansal kurum devrilmiş ve global dengeler değişmiştir.

Daha önce Türkiye'ye oldukça talepkar davranan birçok yabancı gayrimenkul yatırım fonu ve yatırım kuruluşu, faaliyetlerini bekletme aşamasında tutmaktadır. Global krizin etkilerinin devam ettiği dönemde reel sektör ve ülkemiz olumsuz etkilenmiştir.

Öte yandan 2009 yılı gayrimenkul açısından dünyada ve Türkiye'de parlak bir yıl olmamıştır. İçinde bulunduğumuz yıllar gayrimenkul projeleri açısından finansmanda seçici olunan yıllardır. Finans kurumları son dönemde yavaş yavaş gayrimenkul finansmanı açısından kaynaklarını kullandırmak için araştırmalara başlamışlardır.

2010 içerisinde ise siyasi ve ekonomik verilerin inşaat sektörü lehine gelişmesiyle gayrimenkul yatırımlarında daha çok nakit parası olan yerli yatırımcıların gayrimenkul portföyü edinmeye çalıştığı bir yıl olmuş ve az da olsa daha esnek bir yıl yaşanmıştır. Geçmiş dönem bize gayrimenkul sektöründe her dönemde ihtiyaca yönelik gayrimenkul ürünleri "erişilebilir fiyatlı" olduğu sürece satılabilmekte mesajını vermektedir. Bütün verilere bakıldığında 2010 yılındaki olumlu gelişmeler 2011 ilâ 2016 yıllarında da devam etmiştir.

2017 yılından itibaren, beşeri ve jeopolitik etkenlerin etkisi, döviz kurlarında yaşanan dalgalanmalar ve finansman imkânlarının daralmasına ek olarak artan enerji ve iş gücü maliyetleri geliştiricilerin ödeme zorluğu yaşamasına neden olmuştur.

Ülkemizdeki ekonomik dinamikleri önemli ölçüde etkileyen ve çok sayıda yan sektöre destek olan inşaat sektöründe yaşanan bu zorluklar gayrimenkullerin fiyatlamalarında optimizasyona ve üretilen toplam ünite sayısı ile proje geliştirme hızında düşüşe yol açmıştır. Banka faiz oranlarının yükselmesi ve yatırımcıların farklı enstrümanlara yönelmesi de yatırım amaçlı gayrimenkul alımlarını azaltmıştır.

Kaynak: TÜİK, 2021 yılı verisi 9 aylıktır

2018 yılında düşük bir performans çizen inşaat sektörü 2019 yılını son çeyreği itibariyle toparlanma sürecine girmiştir. Bu hareketlenme 2020 yılının ilk 2 aylık döneminde de devam etmiştir. Ancak 2019 yılının Aralık ayında Çin'de ortaya çıkan Covid-19 salgınının 2020 yılı Mart ayında ülkemizde yayılmaya başlamasıyla ekonomi olumsuz etkilenmiş ve gayrimenkul sektörü bu durgunluktan payını almıştır. Karantina süreci sonrası TCMB ve BDDK tarafından açıklanan kararlar ve destekler sektöre olumlu yansımış, konut kredisi faizlerindeki düşüş ve kampanyalar Temmuz ve Ağustos aylarında konut satışlarını rekor seviyelere ulaştırmıştır.

Ticari hareketliliğin sağlanması amacıyla piyasaya aktarılan ucuz likidite döviz kurlarında ve fiyatlar genel seviyesinde büyük artışlara yol açmış, sonrasında Merkez Bankası parasal sıkılaşma politikası uygulamaya başlarken parasal sıkılaşma kararları sonrasında bankaların likidite kaynakları kısılmış, bu da faiz oranlarında yükselişe yol açmıştır. 2021 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %3,2 oranında artan Konut Fiyat Endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre nominal olarak %35,5, reel olarak ise %13,3 oranında artmıştır.

İnşaat maliyetlerinin arttığı ve risk iştahının azaldığı süreçte yeni inşaat sayısı azalmış bu da konut arzında düşüşe yol açmıştır. Konut arzındaki bu düşüşe karşın Türk halkının gayrimenkule olan doğal ilgilisinin canlı kalması, döviz kurlarında yaşanan artışlar ve enflasyon oranındaki artış 2020-2021 döneminde fiyatların yükselmesine sebep olmuştur. Ayrıca yabancılara yapılan satışlar bölgesel fiyat artışlarına yol açmıştır.

12.6. Türkiye Gayrimenkul Piyasasını Bekleyen Fırsat ve Tehditler

Tehditler:

Covid-19 Salgınının küresel anlamda yarattığı belirsizlik,
Döviz kurunda yaşanan yükselişlerin maliyetler üzerinde oluşturduğu baskı,
Türkiye'nin mevcut durumu itibariyle jeopolitik risklere açık olması sebebiyle mevcut ve gelecekteki yatırımları yavaşlaması ve talebin azalması.

Fırsatlar:

Türkiye'deki gayrimenkul piyasasının uluslararası standartlarda gelen taleplere cevap verecek düzeyde olması,
Son dönemde gayrimenkule olan yabancı ilgisinin artıyor olması,
Özellikle kentsel dönüşümün hızlanmasıyla daha modern yapıların inşa ediliyor olması,
Genç bir nüfus yapısına sahip olmanın getirdiği doğal talebin devam etmesi.

13. DÜNYA'DA ve TÜRKĠYE'DE ENERJĠ SEKTÖRÜ

13.1. Dünyada ve Türkiye'de enerji talebi

Enerji ve enerji kaynaklarına sahip olma ihtiyacı, Sanayi Devrimi itibariyle uluslararası güç dengesini belirleyen en önemli parametrelerden biri haline gelmiş ve bu dönem itibariyle devletlerarası ilişkilerdeki etkisini artırarak devam ettirmiştir. Enerji kaynaklarına sahip olmanın bu kadar önemli olmasının sebebi, enerjinin aynı zamanda ülkelerin kalkınması, refahı ve gelişmesi için olmazsa olmaz unsurların başında gelmesinden kaynaklanmaktadır. Ekonomik kalkınma, refah ve gelişme için artık insan hayatının ayrılmaz parçası haline gelen makine, tesis ve fabrikaların çalışabilmesi ve insan hayatına katkı sunabilmesi için sürekli olarak enerjiye ihtiyaç vardır. Dünya üzerindeki enerji tüketimi, nüfus artışı, şehirleşme, sanayileşme ve teknolojinin yaygınlaşmasına paralel olarak gün geçtikçe artmaktadır. Sınırlı olan enerji kaynakları ise, enerji talebi ile ters orantılı olarak, dünya üzerinde sürekli azalmaktadır. Bununla beraber, ülkelerin nüfus artışı, iktisadi büyüme ve yüksek hayat standartlarını yakalama çabalarındaki farklılıklar, devletlerarası enerji ihtiyaç oranlarının da birbirinden farklı olmasını beraberinde getirmektedir. Bu nedenle, gelişmiş, gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerin enerji taleplerinde farklılıklar gözlemlenmektedir.

Yılllık Enerji Talepleri Göstergeleri

Yılda yaklaşık % 2 oranında artış gösteren küresel enerji ihtiyacı, gelişmekte olan ülkeler arasında olan Türkiye'de, dünya ortalama enerji ihtiyacının yaklaşık 3 - 4 katı seviyesinde, % 6 ile % 8 seviyesinde seyretmektedir. Bu rakamlar, kalkınma ve büyüme için Türkiye'nin diğer ülkelere göre daha agresif enerji politikaları takip etmesini ve kalkınmanın sürdürülebilirliği için kısa, orta ve uzun vadeli enerji yatırımlarının gerçekleştirilmesini gerekli kılmaktadır. Bu kapsamda, enerjinin sürekli, güvenli ve asgari maliyetle temini ve üretimi; en verimli ve çevre konusundaki duyarlılıkları dikkate alacak şekilde tüketimi büyük önem taşımaktadır.

Bununla beraber, üretilen enerjinin dağıtımı ve kullanılmasında da altyapı ve bilinçlendirme çalışmalarının yapılması diğer gereklilikler arasında öne çıkmaktadır. Günümüzde enerji kaynakları, kaynağın yenilenebilir olup olmamasına göre sınıflandırılmaktadır. Genel olarak, yenilenemeyen enerji kaynakları ifadesiyle, kömür, petrol, doğalgaz ve nükleer enerji; yenilenebilen enerji kaynakları ifadesiyle ise, güneş, rüzgâr, dalga enerjisi, biyoenerji ve jeotermal enerji gibi kaynaklar ifade edilmektedir.

Küresel enerji tüketimi 2019 yılında %1,3 artmıştır. Büyümenin lokomotifi yenilenebilir enerji kaynakları ve doğalgaz olmuştur. Petrol, Afrika, Avrupa ve Amerika'da en çok kullanılan yakıt olurken Bağımsız Devletler Topluluğu, Orta Asya'da doğalgaz çok tercih edilmektedir. Asya-Pasifikte kömürün kullanımının fazla olduğu görülmektedir. 2019 da kömürün kullanımının Kuzey Amerika ve Avrupa'da tarihsel düşük seviyelere indiği görülmüştür. "Covid Yılı" olarak nitelenen 2020 yılında küresel enerji talebi % 4,5 düzeyinde, enerji kaynaklı küresel karbon salınımı ise % 6,3 düzeyinde düşmüştür. Küresel enerji tüketimindeki bu düşüş, 2. Dünya Savaşından beri en büyük düşüş olmuştur.

Dünya üzerinde enerji tüketiminin kaynaklara göre dağılımına bakıldığında, tüketimin 3'te 2'sinden fazlasının kömür, petrol, doğalgaz gibi fosil kaynaklardan elde edildiği görülmektedir. Türkiye'de de birincil enerji tüketiminin hemen hemen tamamı, dünya üzerinde olduğu gibi fosil kaynaklardan karşılanmaktadır. Enerji sektöründe fosil kaynaklara olan bu bağımlılık, yeterli miktarda petrol ve doğalgaz rezervi bulunmayan Türkiye için başka bir bağımlılığa, yani enerji talebinde dışa bağımlılığa sebep olmaktadır. 2021 yılı Ocak-Ekim Döneminde toplam enerji ithalatı 22,3 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu tutarın 5 milyar 427 milyon 439 bin dolarlık kısmını, enerji ithalatı olarak özetlenen "mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler, bitümenli maddeler, mineral mumlar" oluşturmuştur.

2021 yılı Dünya Enerji Talebi (2019 yılına göre)

Kaynak: IEA (Global Energy Review 2021)

Konu BaĢlığı	Birim	2021 Eylül Dönemi	2021 Ocak-Eylül Dönemi
Lisanslı Üretim*	MWh	26.725.285	239.538.845
Lisanslı Kurulu Güç*	MW	91.441	-
En Yüksek Ani Puant	MW	50.550	56.304
En DüĢük Ani Puant	MW	26.559	20.611
Lisanssız Kurulu Güç	MW	7.348	-
Ġhtiyaç Fazlası Satın
Alınan Lisanssız Üretim	MWh	1.148.389	9.629.556
Miktarı **
Brüt Lisanssız Üretim Miktarı**	MWh	1.193.621	9.837.474
YEKDEM Üretim	MWh	5.749.919	57.814.765
YEKDEM Ödeme Tutarı	TL	4.793.177.082	44.140.482.735
Fiili Tüketim	MWh	27.419.673	247.055.815
Faturalanan Tüketim	MWh	22.422.293	189.960.197
Tüketici Sayısı	Adet	46.985.329	-
Ġthalat	MWh	223.836	1.301.275
Ġhracat	MWh	472.570	3.087.756
Ortalama YEKDEM fiyatı	TL/MWh	833,61	763,48
YEKDEM Ek Maliyeti***	TL/MWh	79,81	110,60
Ağırlıklı Ortalama PTF	TL/MWh	522,394	400,095
Ağırlıklı Ortalama SMF	TL/MWh	429,487	406,452

2021 Yılı Eylül Ayı Elektrik Piyasasının Genel Görünümü

	2020 EYLÜL		2021 EYLÜL
KAYNAK TÜRÜ	KURULU GÜÇ (MW)	ORAN (%)	KURULU GÜÇ (MW)	ORAN (%)	DEĞĠġĠM (%)
DOĞAL GAZ	25.629,66	29,61	25.473,16	27,86	-0,61
BARAJLI HĠDROLĠK	21.877,15	25,27	23.277,54	25,46	6,40
LĠNYĠT	10.097,31	11,66	10.119,92	11,07	0,22
RÜZGÂR	8.006,21	9,25	10.094,41	11,04	26,08
ĠTHAL KÖMÜR	8.966,85	10,36	8.993,80	9,84	0,30
AKARSU	7.904,02	9,13	8.158,45	8,92	3,22
JEOTERMAL	1.514,69	1,75	1.650,17	1,80	8,94
BĠYOKÜTLE	786,63	0,91	1.408,83	1,54	79,10
TAġ KÖMÜRÜ	810,77	0,94	810,77	0,89	0,00
GÜNEġ	258,85	0,30	788,94	0,86	204,78
ASFALTĠT	405,00	0,47	405,00	0,44	0,00
FUEL OĠL	305,93	0,35	251,93	0,28	-17,65
NAFTA	4,74	0,01	4,74	0,01	0,00
LNG	1,95	0,00	1,95	0,00	0,00
MOTORĠN	1,04	0,00	1,04	0,00	0,00
TOPLAM	86.570,79	100,00	91.440,63	100,00	5,63

Kaynak: EPDK

Yıllar Ġtibariyle Lisanslı Kurulu Gücün Kaynak Bazında GeliĢimi

Kaynak: EPDK

	2020 EYLÜL		2021 EYLÜL		DEĞĠġĠM
KAYNAK TÜRÜ	KURULU GÜÇ	ORAN	KURULU	ORAN	(%)
	(MW)	(%)	GÜÇ (MW)	(%)
DOĞAL GAZ	25.629,66	29,61	25.473,16	27,86	-0,61
BARAJLI HĠDROLĠK	21.877,15	25,27	23.277,54	25,46	6,40
LĠNYĠT	10.097,31	11,66	10.119,92	11,07	0,22
ĠTHAL KÖMÜR	8.006,21	9,25	10.094,41	11,04	26,08
RÜZGÂR	8.966,85	10,36	8.993,80	9,84	0,30
AKARSU	7.904,02	9,13	8.158,45	8,92	3,22
JEOTERMAL	1.514,69	1,75	1.650,17	1,80	8,94
TAġ KÖMÜRÜ	786,63	0,91	1.408,83	1,54	79,10
BĠYOKÜTLE	810,77	0,94	810,77	0,89	0,00
ASFALTĠT	258,85	0,30	788,94	0,86	204,78
FUEL OĠL	405,00	0,47	405,00	0,44	0,00
GÜNEġ	305,93	0,35	251,93	0,28	-17,65
NAFTA	4,74	0,01	4,74	0,01	0,00
LNG	1,95	0,00	1,95	0,00	0,00
MOTORĠN	1,04	0,00	1,04	0,00	0,00
TOPLAM	86.570,79	100,00	91.440,63	100,00	5,63

Eylül 2021 Sonu Ġtibariyle Lisanslı Elektrik Kurulu Gücünün Kaynak Bazında

Dağılımı ve 2020 Yılı Eylül Ayı Değeriyle KarĢılaĢtırılması (MW-%)

Eylül 2021 Sonu Ġtibariyle Lisanslı Elektrik Üretiminin Kaynak Bazında Dağılımı (%) Kaynak: EPDK

Türkiye'nin birincil enerji tüketiminin gelişimi incelendiğinde, son 30 yılda hidrolik ve kömür enerjisinin tüketiminde yatay bir seyir gerçekleştiği; petrole bağımlılığın kısmen düşürülebildiği; odun ve çöpün enerji kaynağı olarak tüketiminin ciddi seviyelerde azaldığı; doğalgaza bağımlılığın son 20 yıl içinde hızla arttığı ve rüzgâr-güneş enerjisi ile ilgili ise son yıllarda mesafe kat edilmeye başlandığı görülmektedir. Bununla beraber, son 30 yıllık zaman dilimi içinde, Türkiye'nin dışa bağımlı olan enerji kurgusunda pek fazla değişiklik bulunmadığı tespit edilmektedir. Bu bağımlılığı azaltmak için, yerli kaynakların azami ölçüde kullanılmasına; yeni enerji sahalarının tespit edilmesine; temin edilen enerjinin verimli şekilde kullanılmasını sağlayan teknolojilerin kullanılmasının teşvik edilmesine; dünya üzerinde tespit edilen yeni enerji kaynaklarının yakından takip edilmesine ve ülke potansiyelinin araştırılmasına öncelik verilmeye başlanmıştır. Bu bağlamda, Türkiye'nin en büyük ekonomik sorunlarından olan cari açığın, büyük ölçüde enerji ithalatından kaynaklanması, enerjide dışa bağımlı olan Türkiye'yi alternatif çözüm arayışlarına itmiş ve itmeye devam etmektedir. Bu amaçla takip edilmekte olan yöntemlerden bir diğeri de Türkiye'nin jeopolitik konumunun faydaya dönüştürülmesidir. Hazar Havzası ve Ortadoğu Enerji Bölgesine, son yıllarda önemli miktarda doğalgaz rezervlerinin tespit edildiği Akdeniz Havzası'nın ekleniyor olması, Türkiye'nin jeopolitik konumundan kaynaklanan enerji koridoru rolünü pekiştirmektedir.

Bu konumu Türkiye'ye hem kendi enerji arz güvenliğini sağlayacak tedarikçi çeşitlendirmesini sağlamakta, hem de uluslararası öneme sahip bir enerji koridoru haline getirmektedir. Sağladığı lojistik hizmeti ve bu sayede eriştiği kaynak çeşitliliği sayesinde, Türkiye'nin jeopolitik konumunun Türkiye'nin ödemekte olduğu yüksek enerji faturasını daha aşağı çekmesi beklenmektedir. Bakü-Tiflis Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı, Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı, Nabucco Doğalgaz Boru Hattı, Türkiye-Yunanistan-İtalya Doğalgaz Boru Hattı, Samsun-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı, Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı gibi stratejik projeler, yukarıda belirtilen amaca hizmet etmekte olan projelerdir.

2020-2029 Yılları Elektrik Enerjisi Talep Tahminleri

Kaynak: TEİAŞ

	PUANT TALEP		ENERJİ TALEBİ
YIL	MW	Artış $(\% )$	GWh	Artış $(\% )$
2020	50.845		329.600
2021	53.128	4,5	344.400	4,5
2022	55.473	4,4	359.600	4,4
2023	57.972	4,5	375.800	4,5
2024	60.487	4,3	392.100	4,3
2025	62.770	3,8	406.900	3,8
2026	65.068	3,7	421.800	3,7
2027	67.352	3,5	436.600	3,5
2028	69.681	3,5	451.700	3,5
2029	72.010	3,3	466.800	3,3

13.2. Türkiye'de Elektrik Tüketimi

2019 yılında Türkiye'nin yıllık elektrik tüketimi 290.446.923,91 MW olarak hesaplanmıştır.

^31.12.2019 Tüketimi

Tüketimdeki en büyük artış %18,4 ile 1976 yılında gerçekleşirken, 2009 yılında ise %2 düşüş ile en büyük düşüş yaşanmıştır. 1971 yılından günümüze elektrik tüketimi sadece 2001 ve 2009 yıllarında önceki yıla göre düşmüştür. 1971'den 2015'e ortalama alındığında tüketimin her yıl %8,0 arttığı, 2006-2015 yıllarını kapsayan son 10 yıl dikkate alındığında ise tüketimin her yıl % 5,1 arttığı görülmektedir. Son 10 yıl, her yıl için önceki 5 yılın ortalama elektrik tüketimi hesaplandığında da tüketimin her yıl ortalama yüzde 5,78 arttığı görülmektedir. Tüketim 2016 yılında %6, 2017 yılında %7,7, 2018 yılında %2,3 artmış; 2019 yılında bir önceki yıla göre %0,9 oranında azalmış, 2020 yılında ise bir önceki yıla göre %0,18 oranında artmıştır.

									KİŞİ BAŞINA PER CAPITA
	NÜFUS ⁽⁴⁾	KURULU	BRÜT	ARZ ⁽¹⁾	BRÜT TALEP⁽²⁾	NET TÜKETİM ⁽³⁾	KURULU	BRÜT		BRÜT TALEP	NET
YILLAR	POPULATION ⁽⁴⁾	GÜÇ INS. CAPACITY	ÜRETIM GROSS GEN.	SUPPLY ⁽¹⁾	GROSS DEMAND ⁽²⁾	NET CON. ⁽³⁾	GÜÇ INS. CAPACITY	ÜRETİM GROSS GEN.	ARZ SUPPLY	GROSS DEMAND	TÜKETİM NET CON.
YEARS	(x1000)	(MW)	(GWh)	(GWh)	(GWh)	(GWh)	(Watt)	(kWh)	(kWh)	(kWh)	(kWh)
1975	40348	4186,6	15622,8	15126,9	15719,0	13491.7	104	387	375	390	334
1980	44737	5118,7	23275,4	23222,7	24616,6	20398,2	114	520	519	550	456
1990	56473	16317.6	57543	53500.3	56811.7	46820.0	289	1019	947	1006	829
2000	67845	27264.1	124921.6	122051.6	128275.6	98295.7	402	1841	1799	1891	1449
2007	70586	40835.7	191558.1	181781.8	190000.2	155135,2	579	2714	2575	2692	2198
2008	71517	41817.2	198418.0	189429.1	198085.2	161947.6	585	2774	2649	2770	2264
2009	72561	44761,2	194812,9	185885.5	194079,1	156894.1	617	2685	2562	2675	2162
2010	73723	49524,1	211207,7	202272,3	210434,0	172050,6	672	2865	2744	2854	2334
2011	74724	52911.1	229395,1	218468,9	230306,3	186099,5	708	3070	2924	3082	2490
2012	75627	57059,4	239496,8	230580,4	242369,9	194923,4	754	3167	3049	3205	2577
2013	76668	64007,5	240154,0	235179.7	246356,6	198045,2	835	3132	3068	3213	2583
2014	77696	69519,8	251962,8	244706,1	257220,1	207375,1	895	3243	3150	3311	2669
2015	78741	73146,7	261783,3	253840,6	265724,4	217312,2	929	3325	3224	3375	2760
2016	79814	78497.4	274407,7	266829,5	279286,4	231203,7	984	3438	3343	3499	2897
2017	80811	85200,0	297277,5	283682,1	296702.1	249022.7	1054	3679	3510	3672	3082
2018	82004	88500,8	304801,9	289867,2	304166,9	254863,0*	1079	3717	3535	3709	3108

																	Diffiniunity: Ovvn
								SEBEKE KAYBI		$\frac{1}{2}$			NETWORK LOSSES
YILLAR YEARS	BRÜT ÜRETIM GROSS GEN.	ARTIS _% INCREASE	iç. IHTIYAC INTERNAL CONSUMPTION	₩	NET ÜRETIM NET GEN.	İTHALAT IMPORTS	SEBEKEYE VERİLEN ⁽¹⁾ SUPPLIED TO THE NETWORK ⁽¹⁾	İLETİM TRANSMISSION	%	DAĞITIM DISTRIBUTION		%	TOPLAM TOTAL	%	IHRACAT⁽²⁾ EXPORTS⁽²⁾	NET TÜKETİM NET CONS.	ARTIS % INCREASE
2002	129399,5	5,4	5672,7	4,4	123726,8	3588.2	127315,0	3440,7	2,7	20491.2		16,1	23931,9	18,8	435,1	102948,0 *	6,1
2003	140580.5	8,6	5332,2	3,8	135248.3	1158.0	136406.3	3330,7	2,4	20722.0		15,2	24052,7	17.6	587,6	111766.0 *	8,6
2004	150698,3	7.2	5632,6	3,7	145065,7	463,5	145529,2	3422,8	2,4	19820,2		13,6	23243,0	16.0	1144,3	121141.9 *	8,4
2005	161956,2	7.5	6487.1	4.0	155469,1	635.9	156105,0	3695,3	2.4	20348,7		13,0	24044,0	15.4	1798.1	130262,9 *	7,5
2006	176299,8	8,9	6756,7	3,8	169543.1	573.2	170116.3	4543,8	2,7	19245.4		11,3	23789,2	14.0	2235,7	144091.4 *	10,6
2007	191558,1	8.7	8218,4	4,3	183339,7	864,3	184204,0	4523,0	2,5	22123,6		12,0	26646,6	14,5	2422,2	155135,2 *	7,7
2008	198418,0	3,6	8656,1	4,4	189761,9	789.4	190551,3	4388,4	2,3	23093,1		12.1	27481,5	14.4	1122,2	161947,6 *	4,4
2009	194812.9	$-1,8$	8193,6	4,2	186619.3	812.0	187431.3	3973,4	2,1	25018.0		13,3	28991,4	15.5	1545,8	156894,1 *	$-3,1$
2010	211207,7	8,4	8161,6	3,9	203046,1	1143.8	204189,9	5690,5	2,8	24531,2		12,0	30221,7	14.8	1917,6	172050,6 *	9,7
2011	229395,1	8,6	11837,4	5,2	217557,7	4555.8	222113.5	4189,3	1,9	28180,1	-2	12.7	32369,4	14.6	3644.6	186099,5 *	8,2
2012	239496,8	4,4	11789,5	4,9	227707.3	5826.7	233534.0	6024.7	2,6	29632,3		12,7	35657,0	15.3	2953.6	194923,4 *	4,7
2013	240154,0	0.3	11177,0	4.7	228977,0	7429.4	236406,4	5639,4	2.4	31495,1		13,3	37134,5	15,7	1226,7	198045,2 *	1,6
2014	251962,8	4,9	12513,9	5,0	239448.8	7953,3	247402.2	6271,2	2,5	31059,9	-2	12.6	37331,1	15.1	2696.0	207375,1 *	4,7
2015	261783,3	3,9	11883.8	4,5	249899.5	7135.5	257035.0	5338.1	2.1	31190,2		12.1	36528,3	14,2	3194,5	217312.2 *	4,8
2016	274407,7	4,8	12471,0	4,5	261936,8	6330.3	268267,1	5607,6	2,1	30004,1		11,2	35611,7	13,3	1451,7	231203,7 *	6,4
2017	297277,5	8,3	13020,0	4,4	284257.5	2728.3	286985.8	5503,3	1,9	29156.2		10,2	34659.5	12.1	3303,7	249022,7 *	7,7
2018	304801.9	2.5	14299.7	4.7	290502.2	2476.9	292979.0	5120.3	1.7	29883.9	太	10.2	35004.2	11.9	3111.9	254863.0 *	2,3

Dönem	Serbest Tüketici Hakkını Kullanan Tüketicilerin Tüketim Miktarı	Serbest Tüketici Hakkını Kullanmayan Tüketicilerin Tüketim Miktan	Profil Abone Grubu
B(-2020)	10,065,3476	6,265,289	AYDINLATMA
$E_1 + 2020$	5295597057	929062833	DIGER
图-2020	13872099F	8724209893	MESKEN
Evi-2020	38338083439	202373672	SANAY
图-2020	248910,4335	190989.5911	TARIMSAL SULAMA
$E_1 + 2020$	1592695.026	ANG CONFIDENT 81287,459	TICARETHANE

Eylül 2020 Dönemi Serbest Tüketici Elektrik Tüketimi

	TÜRKİYE BRÜT ELEKTRİK ÜRETİMİNİN BİRİNCİL ENERJİ KAYNAKLARINA GÖRE AYLIK DAĞILIMI
		MONTHLY DISTRIBUTION OF TURKEY'S GROSS ELECTRICITY GENERATION BY PRIMARY ENERGY RESOURCES.
						2021
												Birim (Unit): GWh
	OCAK	SUBAT	MART	NISAN	MAYIS	HAZİRAN	TEMMEZ	AGUSTOS	FYLÜL	TKİM	KASIM	ARALIK	TOPLAM
	BANDIARY	FEBRUARY	MARCH	APRIL	MAT	元次图:	YULY	ACOUST	SEPTEMBER	octosist	MOVEMENT.	DOCEMBER	JUEAL
Taskimürü + İthal Kimür+Astalısı
Hard Coal + Imported Coal	E.973.5	£.557.5	8.997.3	3,982.8	3,957.8	4.484.7	K.274.8	6.011.1	4.692.8	3.199.6			45.451.3
Linvit
Lignite	3.431.9	3.094.1	3.461.2	3.487.6	3.441.4	3,895.0	3.630.9	3.782.1	3.828.7	3.683.9			38.496.9
Sin Yakıtlar
Liquid Fuels	28.9	15.1	28.4	26.7	18.7	29.8	36.8	16,7	29.6	31.7			282.3
Doğal Gaz +Lag
Naturi Gas -Lnr Yenilenebilir + Ank	8,332.2	6.638.3	8.149.3	5,650.9	6,949.9	9,885.5	11.023.3	12,473.9	10,505.7	10.706.1			90.709.7
Resew and Wastes	559.9	\$47.8	601.0	593.3	621,688	617,892	637,822	669.6	670.3	689.7			6.109.1
TERMÍK
THERMAL	18.322.3	16.193.3	17,337,1	13,630,8	14,959.2	15,612.6	10,897.7	13,064,4	20.024.8	18,506.6			181.089,
HIDROLIK
HYDRO	4,306.3	4,007.6	6,200.2	8.059.1	5,810.0	4,817.3	5.047.6	4.826.1	2.862.8	3.274.7			48.911,4
JEOTERMAL + RUZGAR+GÜNES
GEOTHERMAL + WIND +5OLAR	4,389.8	4.224.8	4.469.2	4.329.8	4,481.7	3.783,4	5.392.7	4.894.1	5.019,6	4.764.8			48.719.9
BRÛT ÛRETÎM
GROSS GENERATION	27.018.0	24.425.4	27,997.5	26.019.4	25.260.8	26,913.2	31.038.1	32.784.6	27,918.9	26,344.8			275.720.8
DIS ALIM
BJPORTS	66.6	33.8	91.3	SE.K	213.5	222.1	118.4	197.0	223,8	361.6			1.663.8
DIS SATIM
EXPORTS	164.3	224.4	367.8	301.7	333.9	324.1	459.2	440.1	472.6	414.0			3.501.8
BRUT TALEP GROSS DEMAND	26,919.4		27.721.3	25,806,4		26.811.2	30.694.3	32.541.6	27.670.2	26,293,3
		24.284.8			25,140,4								273.882.8

Kaynak:TEİAŞ

				ÖNCEKİ YILA GÖRE KARŞILAŞTIRMALI AYLIK TÜRKİYE BRÜT ELEKTRİK ÜRETİMİ MONTHLY ELECTRICITY GENERATION OF TURKEY COMPARED WITH PREVIOUS YEAR
							Birim (Unit): GWh
		2020			2021
AVLAR	ECAS	CRETIM SRK. + ISLETAIE HAKKI DEVIR	TOPLAM	EŬAS	ÚRETÍM SRK. + ISLETME HAKKI DEVİR	TOPLAM	ARTIS %
MONTH	EUAS	PRODUCTION COMP + AUTOPRODUCERS - TOOR	TOTAL	STIAS	PRODUCTION COMP + AUTOPRODUCERS + TOOR	TOTAL	*DICREASE %*
OCAK JANUARY	5.512.8	21.619.0	27.131.9	4,494.8	22.523.2	27,018.0	$-0.4$
SUBAT FEBRUARY	4.192.9	20.817.3	25,010.2	3,175.5	21.249.9	24.425.4	$-2.3$
MART MARCH	4.430.1	20.324.0	24.754.1	4,659.0	23.338.5	27.997.5	13,1
NISAN APRIL MAYIS	3.526.3	16.836.9	20.363.3	4.635,6	21.383.8	26.019.4	27,8
MAY HAZIRAN	2.713.3	18.224.6	20.937.8	4.331.3	20.929.6	25.260.8	20.6
AIME TEMMUZ	2,963.8	20.574.5	23.537.4	4,543.9	22,369.3	26,913.2	14.3
JULY AGUSTOS	4,993.4	23,657.4	28,650.8	5.293.7	25.744.3	31.038.1	83
AUGUST IYLU.	5.983.5	23.360.1	29.343.5	5,826.2	26.958.5	32.784.6	11,7
SEPTEMBER EKIM	5.917.8	21.825.2	27.743.0	4.320.4	23,598.5	27,918.9	0,6
OCTOBER KASIM	5,685.4	19,989.7	25.675.0	4.217.7	22.127.1	26.344.8	2,6
NOVEMBER ARALIK DECEMBER
TOPLAM TOTAL	45,918,4		207.228.7 253.147.1	45.498.0	230.222.8	275.720.8	8,9

Kaynak:TEİAŞ

									YILLAR İTİBARİYLE TÜRKİYE NET ELEKTRIK TÜKETİMININ SEKTÖRLERE DAĞILIMI				Birim: GWh
YIL	MESKEN	鲇	KÖY	咕	TICARET VE KAMU HİZ	贴	SANAYI	贴	AYDINLATMA	弘	DİĞER	%	TOPLAM
2000	23.888	24.3			17.939	18.3	48.842	49.7	4.558	4.6	3.070	3.1	98.296
2001	23.557	24.3			18.432	19.0	46.989	48.4	4.888	5.0	3.203	3.3	97.070
2002	23.559	22.9			20.305	19.7	50.489	49.0	5.104	5.0	3.490	3.4	102,948
2003	25, 195	22.5			22.840	20.4	55.099	49.3	4.975	4.5	3.657	3.3	111,766
2004	27.619	22.8			25.629	21,2	59.566	49,2	4.433	3.7	3.895	3.2	121.142
2005	30.935	23,7			28.777	22.1	62.294	47.6	4.143	3.2	4.113	3,2	130.263
2006	34.466	24.1			32.186	22.5	68.027	47.5	3.950	2.8	4.441	3.1	143.070
2007	36.476	23.5			35 831	23.1	73.796	47.6	4.053	2.6	4.981	32	155,135
2008	39.584	24.4			37.737	23,3	74.850	46,2	3.970	2.5	5.806	3,6	161,948
2009	39.148	26.0			38.553	24.6	70.470	44.9	3.845	2,5	4.879	3.1	156,894
2010	41.411	24.1			41.965	24.4	79.331	46.1	3.768	2.2	5.586	3.2	172.051
2011	44.271	23.8			44.715	24.0	87,980	47,3	3.986	2.1	5.147	2.8	186,100
2012	45.375	23.3			47.512	24.4	92:302	47.4	3.885	2,0	5.850	3.0	194,923
2013	44.971	22.7			51.072	25.8	93.252	47.1	3.836	1.9	4.915	2,5	198,045
2014	46.190	22.3			54.304	26.2	97.777	47.2	3.943	1.9	5.161	2,5	207,375
2015	47.901	22.0			56.922	26.2	103.535	47.6	4.074	1,9	4.881	2.2	217.312
2016	51.204	22.1			60.668	26,2	108.298	46.8	4.229	1,8	6.805	29	231,204
2017	54.251	21.8			67.094	26,9	116,483	46.8	6.049	2.4	5.146	2,1	249.023
2018	54.591	21.1			71.927	27.9	117.712	45.6	4.725	1.8	9.278	3.6	258,232
2019	56,194	21.8			70.757	27.5	115,675	45.0	5.075	2.0	9.571	3.7	257,273

Eylül 2021 Döneminde Faturalanan Elektrik Tüketiminin Tüketici Türü Bazında Dağılımı (%)

Eylül 2021 Dönemi Faturalanan Elektrik Tüketiminin Dağıtım Bölgesi Bazında Dağılımı (MWh)

Kaynak: EPDK

13.3. Enerji Santrallerinin Ülkemizdeki Dağılımı

Türkiye'de bulunan lisanslı santrallerin kurulu gücü 92.798 MW'dır. Kurulu güç olarak en yüksek kapasiteli İzmir, en düşük kapasiteli il ise hiç üretim santrali bulunmayan Ağrı'dır. Rüzgar santralleri Ege kıyıları ile Akdeniz'in doğusu, hidroelektrik santraller Fırat-Dicle havzası ile Çoruh havzası, yerli kömür santralleri kömür madeni bulunan bölgelerde, ithal kömür santralleri kıyı şehirlerinde, doğalgaz santralleri yüksek elektrik tüketimi olan bölgelerde, ülkemizde yeni yeni kurulmaya başlayan güneş elektriği santralleri ise Türkiye'nin güney bölgelerinde yoğunlaşmıştır.

Aşağıdaki tabloda Eylül 2021 yılı itibariyle şehirlerimizdeki santrallerin toplam kurulu güçleri ve tüketimi karşılama oranları verilmiştir.

İLLER	KURULU GÜC (MW) ORAN (%) ILLER			KURULU GÜÇ(MW) ORAN (%)
İZMİR	5.403,44	5,91	SINOP	581,06	0.64
CANAKKALE	4.495,11	4,92	GAZIANTEP	545,88	0,60
KAHRAMANMARAŞ	4.407,29	4,82	ESKİŞEHİR	538,52	0,59
ADANA	3.760,69	4,11	ORDU	501,73	0,55
ZONGULDAK	3.377,11	3,69	BOLU	495,10	0,54
SANLIURFA	3.292,68	3,60	MUS	462,66	0,51
SAMSUN	3.228,94	3,53	SIRNAK	416,07	0,46
İSTANBUL	3.150,89	3,45	AFYONKARAHİSAR	403,89	0,44
BALIKESIR	3.057,79	3,34	CORUM	402,43	0,44
MANISA	2.902,84	3,17	RİZE	364,73	0,40
HATAY	2.822,44	3,09	KIRSEHIR	322,09	0.35
BURSA	2.787,17	3,05	ERZÍNCAN	320,45	0,35
SAKARYA	2.647,53	2,90	AMASYA	314,66	0,34
ELAZIG	2.462,57	2,69	ISPARTA	290,65	0,32
ANKARA	2.457,92	2,69	YALOVA	280,43	0,31
MUĞLA	2.283,95	2,50	ADIYAMAN	258,64	0,28
DİYARBAKIR	2.260,86	2,47	KARS	251,66	0,28
KOCAELİ	2.063,27	2,26	ARDAHAN	235,90	0,26
KIRIKKALE	1.971,17	2,16	VAN	202,57	0,22
KIRKLARELİ	1.896,69	2.07	BİLECİK	158,38	0,17
ANTALYA	1.816,70	1,99	EDİRNE	150,61	0,16
ARTVIN	1.815,57	1,99	KARABÜK	149,85	0,16
DENIZLI	1.749,50	1,91	DÜZCE	124,91	0,14
TEKÍRDAĞ	1.491,08	1,63	KASTAMONU	121,28	0,13
AYDIN	1.477,03	1,62	BURDUR	116,71	0,13
MARDIN	1.373,53	1,50	TUNCELI	106,95	0,12
BİNGÖL	1.323,34	1,45	MALATYA	102,55	0,11
KÜTAHYA	1.067,82	1,17	USAK	91,42	0,10
OSMANIYE	1.064,28	1,16	NEVSEHIR	89,13	0,10
MERSIN	994.74	1,09	BATMAN	60.12	0,07
SİVAS	980,56	1,07	NIĞDE	58,86	0,06
GİRESUN	949,56	1,04	HAKKARİ	58,17	0,06
KONYA	934,06	1,02	YOZGAT	55,93	0,06
ERZURUM	816,80	0,89	BITLIS	53,05	0,06
SIRT	793,91	0,87	BARTIN	34,33	0,04
TOKAT	681,73	0,75	AKSARAY	33,51	0,04
GÜMÜŞHANE	679,33	0,74	BAYBURT	29,26	0,03
KARAMAN	638,35	0,70	IĞDIR	23,79	0,03
TRABZON	611,95	0,67	AĞRI	19,91	0,02
KAYSERİ	604,09	0,66	CANKIRI	18,57	0,02
			Genel Toplam	91.440,63	100,00

Kaynak: EPDK

2021 Yılı Eylül Ayı Ġtibariyle Lisanslı Elektrik Kurulu Gücünün Kaynak Bazında Dağılımı (Türkiye)

Bölgelere göre kurulu güç,elektrik üretim kapasitesi ve Üretim – Tüketim Oranları aşağıda verilmiştir.

s.	Bölge	Kurulu Güc	Yıllık Üretim Tahmini	Üretim/Tüketim Oranı
1.	Karadeniz Bölgesi	14.029 MW	41.426 GWh	211 %
2.	Ege Bölgesi	13.299 MW	57.095 GWh	147%
з.	Akdeniz Bölgesi	15.953 MW	51.303 GWh	130 %
	4 Doğu Anadolu Bölgesi	5.304 MW	14.892 GWh	133 %
6.	Güneydoğu Anadolu Bölgesi	7.725 MW	24.050 GWh	81 %
5.	Marmara Bölgesi	20.739 MW	77.843 GWh	82%
	7 Ic Anadolu Bölgesi	8.180 MW	27.723 GWh	85%

13.4. Türkiye'de Rüzgar Enerjisi

Türkiye'de rüzgâr gücü, 2005 yılında devreye giren YEK (Yenilenebilir Enerji Kanunu) ile hızlı bir gelişime girmiştir. Devletin, 2023 yılına kadar 20,000 MW (megawatt) kurulu rüzgâr gücü kapasitesine ulaşma hedefi vardır.

Türkiye'de yer seviyesinden 50 metre yükseklikte ve 7.5 m/s üzeri rüzgar hızlarına sahip alanlarda kilometrekare başına 5 MW gücünde rüzgar santralı kurulabileceği kabul edilmiştir. Bu kabuller ışığında 2007 yılında, orta-ölçekli sayısal hava tahmin modeli ve mikro-ölçekli rüzgar akış modeli kullanılarak üretilen rüzgar kaynak bilgilerinin verildiği Rüzgar Enerjisi Potansiyel Atlası (REPA) hazırlanmıştır. Türkiye rüzgar enerjisi potansiyeli 48,000 MW olarak belirlenmiştir. Bu potansiyele karşılık gelen toplam alan Türkiye yüzölçümünün %1.30'una denk gelmektedir.

Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği'nin (TÜREB) 2020 raporuna göre halihazırda Türkiye'nin toplam elektrik ihtiyacının yaklaşık % 8,50'si rüzgar enerji santrallerinden sağlanmaktadır.

Türkiye'de Rüzgar Enerjisi Santrallerinin Elektrik Üretimindeki Payı

Avrupa Rüzgar Enerjisi Birliği-WindEurope 2019 yılı istatistiklerine göre ülkemiz yıllık kurulu güç sıralamasında Avrupa'da yedinci oldu. 2019 yılında 686 MW gücün işletmeye alınmasıyla İspanya, Almanya, Fransa, İsveç, Norveç ve Yunanistan'dan sonra en yüksek onshore rüzgar santrali kurulumu Türkiye'de gerçekleşti. 2019 yılında Türkiye elektriğin yüzde 7,40'ını, Avrupa Birliği elektriğinin yüzde 15'ini rüzgar enerjisinden sağladı.

25 Kasım 2020 tarihinde yapılan açıklamada Türkiye'de rüzgardan elektrik üretiminde günlük bazda 153 bin 35 megavatsaatle rekor kırılmıştır.

Aralık 2020 sonu itibariyle Türkiye'nin rüzgar enerjisine dayalı elektrik kurulu gücü 8.832 MW, toplam elektrik üretimi içerisindeki payı % 8,09 olup yıllara göre kurulu güç değişimi ve toplam elektrik üretimi içerisindeki payı aşağıdaki grafiklerde yer almaktadır.

Güncel veriler ile Türkiye'de bulunan 269 Rüzgar Enerji Santrallerinin toplam kurulu gücü 9.559 MW'dır. Devreye alınan bu 269 santralin bir kısmı henüz lisans kurulu gücü kadar kurulu güce erişmemiş olup inşası devam etmektedir. Bu kapsamda bir kısmı devreye alınan santrallerin de tam kapasite devreye girmesi ile 2.091 MW kapasiteli ilave rüzgar türbini devreye girmiş olacak ve kurulu güç 11.650 MW kapasiteye ulaşacaktır. Ayrıca henüz hiçbir ünitesi devreye alınmayan fakat kurulumunda ilerleme kaydedilen (yani yatan lisanslar hariç) 60 santralin lisans kapasitesi de 165 MW'dır. Bu bağlamda kısmen devreye alınan ve inşaatında ilerleme kaydedilen projelerin tümü tamamlandığında Türkiye rüzgar santrali kurulu gücünün 11.814 MW düzeyine çıkacağı görülmektedir.

Rüzgar Enerji Santralleri Profili
Kayıtlı Santral Sayısı :	269
RES Kurulu Güc:	9.559 MWe Kayıtlı: 9.648 MWe
Kurulu Güce Oranı :	%9.79
Yıllık Elektrik Üretimi :	$\sim$ 24.000 GWh
Üretimin Tüketime Oranı: % 8,00
Lisans Durumu :	252 lisanslı, 17 lisanssız

Kaynak: Enerji atlası

Aşağıdaki tabloda İllere göre (ilk 30 ilin) Rüzgar Enerji Santrali verileri yer almakta olup teorik potansiyel değerleri YEGM verilerinden alınmıştır.

s.	Santral Adı	İl	Firma	Kurulu Güç
1)	Soma Rüzgar Santrali	Manisa	Polat Enerji	288 MW
2)	Karaburun Rüzgar Santrali	İzmir	Alto Holding	223 MW
3).	Dinar Rüzgar Santrali	Afvonkarahisar	Güriş Holding	200 MW
4)	Geycek Rüzgar Santrali	Kırşehir	Polat Enerji	168 MW
5).	Balıkesir Rüzgar Santrali	Balikesir	Enerjisa Elektrik	143 MW
6).	Osmaniye Gökçedağ RES	Osmaniye	Zorlu Enerji	135 MW (150.6 MW)
7).	Saros RES	Canakkale	Boylam Enerji Yatırım	133 MW (137.997 MW)
8)	Kangal Rüzgar Santrali	Sivas	Ece Tur Insaat	128 MW
9).	Şamlı Rüzgar Santrali	Balıkesir	Fernas Enerji	127 MW
10)	Bergama Rüzgar Santrali	Izmir	Bilgin Enerji	120 MW
11)	Bilgin Enerji Soma Rüzgar Santrali	Manisa	Bilgin Enerji	120 MW
12)	Evrencik RES	Kırklareli	RES Anatolia Holding	111 MW (120 MW)
13)	Sah Rüzgar Santrali	Balikesir	Galata Wind Enerji	105 MW
14)	Tatlıpınar RES	Balıkesir	Ağaoğlu Enerji	104 MW (108 MW)
15)	Söke Rüzgar Santrali	Aydın	Ulusoy Enerji	104 MW
16)	Kıyıköy Rüzgar Santrali	Kırklareli	Aksa Enerji	99 MW
17)	Ucpinar RES	Canakkale	Derbent Enerji Üretim	99 MW (108.6 MW)
18)	Çatalca Rüzgar Santrali	Istanbul	Sanko Enerji	93 MW (100 MW)
19)	Cerit Rüzgar Santrali		Kahramanmaraş Pakmem Elektrik	90 MW
20)	Kocatepe RES	Afyonkarahisar	Güriş Holding	88 MW
21)	Bandırma Kurşunlu RES	Balikesir	Borusan EnBW Enerji	87 MW
22)	Killik Rüzgar Santrali	Tokat	Eksim Enerji	85 MW
23)	Kayseri Yahyalı Rüzgar Santrali	Kayseri	FC Enerji	83 MW $(92.85$ MW)
24)	Aksu Rüzgar Santrali	Kayseri	Ayen Enerji	80 MW
25)	Bağlar RES	Konya	Sancak Enerji	79 MW (100 MW)
26)	Edincik Rüzgar Santrali	Balıkesir	Edincik Enerji	77 MW
27)	Ziyaret (Türbe) Rüzgar Santrali	Hatay	Manres Elektrik	76 MW (90.25 MW)
28)	Kayadüzü Rüzgar Santrali	Amasya	Tokat Enerji	75 MW
29)	Vize 2 Rüzgar Santrali	Kırklareli	Nokta Yatırım Holding	75 MW
30)	Susurluk Rüzgar Santrali	Balıkesir	Eksim Enerji	73 MW

Kaynak: Enerjiatlası

Ġzmir Ġli rüzgar enerjisi potansiyeli kapasite faktör haritası

Kaynak: Enerji Atlası

İzmir'in elektrik santrali kurulu gücü 5.355 MWe'dir. Toplam 118 adet elektrik enerji santrali bulunan İzmir'deki elektrik santralleri yıllık yaklaşık 12.807 GW elektrik üretimi yapmaktadır.

	İşletmedeki Elektrik Santralieri
Santral Adı	Firma	Güc
Enka Izmir Doğalgaz Santrali	Enka Elektrik	1,520 MW
Habas Allağa Doğalgaz Termik Santrali	Habas Enertil	1.043 MW
İzdemir Enerji Aliağa Termik Santrali	Izmir Demir Celik	370 MW
Karaburun Rüzgar Santrali	Alto Holding	223 MW
Petkim Petrokimya Termik Santrali.	Petkim	222 MW
Bergama Rüzgar Santrali	Bilgin Enerji	120 MW
TUPRAS Allağa Termik Santrali	TUPRAS	U2 MW
Bergres Rüzgar Santrali	Dost Enerji	7G MW
Yuntdağ Rüzgar Santrali	Dost Enerli	EQ MW
Mazi 1 Mare Rüzgar Santrali	Demirer Enerti	S6 MW
Mersinli RES	Bompnti Elektrik	55 MW
Düzova Rüzgar Santrali	Fina Enertil	S2 MW
Kınık Rüzgar Santrali	Ozbolat Enerti Grubu	SO MW
Kirazlı Rüzgar Enerji Santrali	Türkerler Holding	SG MW
Tire Rüzgar Enerji Santrali	Türkerler Holding	SO MW
Zeytineli RES	Bilgin Enerji	SEE-MAN
Sibelres RES	Sibeires Elektrik Urt.	44 MW
Samurlu Rüzgar Santrali	Polat Enerti	44 MW
Ödemis RES	Erdem Holding Enerji Grubu	42 MW
Demircili Rüzgar Santrali	Calik Enerti	40 MW
Petkim Rüzgar Santrali	Petkim	38 MW
Seyitali Rüzgar Santrali	Polat Enerti	36 MW
Kozbeyli Rüzgar Santrali	Polat Enerti	35 MW
Sarpincik RES	Calik Enerti	32 MW
Mordoğan Rüzgar Santrali	Aven Enerti	33 MW
Fuatres RES	Borusan EnBW Enerti	SO MW
Mazı Rüzgar Santrali	Bilgin Enerti	30 MW
Akbas Bergama Rüzgar Santrali	Akbas Holding Enerti Grubu	25 MW
Kores Kocadağ RES	Dost Enerii	25 MW
Korkmaz Rüzgar Santrali	Aven Enerti	24 MW
Salman Rüzgar Santrali	Fina Enertil	24 MW
Orlemis RES	Akin Holding	23 MW
Adares Rüzgar Santrali	FC Enerti	22 MW
Akça Rüzgar Santrall	Tan Elektrik Uretim	20 MW
Yahselli RES		20 MW
Bozyaka Rüzgar Enerjisi Santrali	Kardemir Haddecilik ve Elektrik	20 MW
İşbirliği Enerji Doğalgaz Termik Santrali	Isbirliği Enerli	19 MW
Aliaga Rüzgar Enerji Santrali	Akca Enerti	19 MW
Urla RES	Sancak Enerti	17.MW
Karadağ Rüzgar Santrali	Boyut Grup Enerti	16 MW

14. RÜZGAR ENERJĠ SANTRALLERĠ HAKKINDA KISA BĠLGĠ

Havanın bir akışkan olduğunu hayal etmek oldukça zordur. Çünkü hava görünmez. Sıvılardan farklı olarak hava daha çabuk hareket eder ve bulunduğu ortamın her yerini kaplar. Havanın hızlı yerdeştirmesi ile içindeki parçacıkların hareketi de hızlı olur. Havanın bu özelliğini kinetik enerjiye dönüştürme işlemine Rüzgar Enerjisi adı verilir.

Aynı mantıkla su gibi sıvı maddelerin yer değiştirme özelliğini kullanarak enerji elde etmeye de hidroelektrik adı verilmektedir ve üretilen merkeze Hidroelektrik Santrali denilir. Rüzgar enerjisinden elektrik üreten merkezlere de Rüzgar Santrali denilmektedir.

Rüzgar Santralleri kurulduktan sonra pervaneler rüzgarın (havanın) hareketiyle bağlı oldukları şaftı döndürür. Uygun bir jeneratör ile de bu hareket enerjisi elektrik enerjisine dönüştürülür.

Rüzgar enerjisi güneşin doğmasıyla başlar. Gece oluşan soğuk hava tabakasının yere yakın bölümleri, güneşin ışınlarıyla hemen ısınmaya başlar. Isınan hava genleşir ve yükselir. Bu anda atmosferdeki soğuk hava tabakası yere doğru iner. Sıcak ve soğuk havanın yer değiştirmesiyle de rüzgar oluşur.

Rüzgar Türbini:

En basit anlamda bir rüzgar türbini 3 bölümden oluşur.

1. Pervane Kanatları:

Rüzgar estiği zaman pervanenin kanatlarına çarparak onu döndürmeye başlar. Bu sayede rüzgar enerjisi ile kinetik (hareket) enerjisi elde edilmiş olur. Pervaneler rüzgar estiğinde aynı yönde dönecek şekilde tasarlanmışlardır.

2. ġaft:

Pervanelerin dönmesiyle ona bağlı olan şaft da dönmeye başlar. Şaftın dönmesiyle de motor içinde hareket oluşur ve motorun çıkışında elektrik enerji sağlanmış olur.

3. Jeneratör(Üreteç):

Oldukça basit bir çalışma yöntemi vardır. Elektromanyetik indüksiyon ile elektrik enerjisi üretilmiş olur. Küçük oyuncak arabalardaki elektrik motoruna benzer bir sistemdir. İçinde mıknatıslar bulunur. Bu mıknatısların ortasında da ince tellerle sarılmış bir bölüm bulunur.

Pervane şaftı döndürdüğü zaman motor içindeki bu sarım bölgesi, etrafındaki mıknatısların ortasında dönmeye başlar. Bunun sonucunda da alternatif akım (AC) oluşur.

Günümüzde kullanılan rüzgar türbinleri, tarlalarda kullanılan yel değirmenlerinden daha karmaşık bir yapıdadır. Ülkemizde yel değirmenleri pek yaygın kullanılmaz.

Modern Rüzgar Türbin Teknolojisi:

Rüzgar Türbinleri günümüzde iki farklı tasarımla karşımıza çıkmaktadır. Bunlardan birincisi dikey eksen etrafında dönebilen tasarım.

Dikey eksenli türbin

VAWTs yani "Vertical Axis Wind Turbine" (Düşey Eksenli Rüzgar Türbini) olarak adlandırılır.

Düşey ekseni yere dik olacak şekilde tasarlanmıştır. Daima rüzgarın geleceği yöne göre ayarlanır. Yatay ekseninin rüzgara göre ayarlanmasına gerek yoktur. Genelde ilk hareket olarak elektrik motoruna ihtiyac duymaktadır. Türbin yardımcı tellerle ekseninden sabitlenmiştir. Deniz seviyesine yakın yerlerde daha az rüzgar aldığından cihazın verimi düşük olmaktadır. Ancak tüm gerekli donanımlar yer seviyesinde olması bir avantaj olsa da, tarım arazileri için olumsuz etkisi fazla olmaktadır.

Diğer önemli tasarım ise Yatay Eksenli Rüzgar Türbini (HAWTs) "Horizontal Axis Wind Turbine" olarak adlandırılır. Dönme ekseni yere paralel olarak tasarlanmıştır. Bir elektrik motoru yardımıyla rüzgar yönüne göre pervanenin yönü ayarlanabilir. Yapısal olarak bir elektrik motorundan farklı değildir. Verimli olarak çalışabilmesi için deniz seviyesinden yaklaşık 80 m. yüksekte olması gereklidir.

Yatay eksenli türbin

Rotor Blades (Pervane kanatları) : Rüzgar enerjisini dönme hareketine çevirmeye yarar.

Shaft (ġaft) : Dönme hareketini üreteçe iletir.

Gear Box (DiĢli Kutusu): Pervaneyle şaftın aralarındaki hızı arttırıp, üretece daha hızlı bir hareket iletilmesine yardımcı olur.

Generator (Üreteç) : Dönme hareketinden elektrik enerjisi üreten bölüm.

Breaks (Frenler) : Aşırı yüklenme ve bir sorun olduğunda pervaneyi durdurmaya yarar.

Tower (Kule) : Pervane ve motor bölümününü yerden güvenli bir yükseklikte çalışmasını sağlar.

Electrical Equipment (Elektrik Donanımı) : Üretilen elektrik enerjisini ilgili merkezlere iletilmesini sağlar.

Rüzgar türbini markalarının pazar payları

Üretilen Enerjinin Hesaplanması

Bir rüzgar türbininin ürettiği enerjinin hesaplanması için rüzgarın hızına ve pervane çapına ihtiyaç vardır. Çoğunlukla büyük rüzgar türbinleri saniyede 15 m. hızla dönmektedir. Teorik olarak üretilen enerjinin artması için pervane çapının artması gerekmektedir. Bu da rüzgar türbininin yüksekliğinin de artması anlamına gelir. Bu sayede daha fazla rüzgar alıp daha hızlı bir dönme hareketi sağlanır.

Pervane Boyu ve Maksimum Güç Çıkışı
Pervane Capı (metre)	Güç Çıkışı (kW)
10	25
17 ^°	100
27	225
33	300
40	500
44	600
48	750
54	1000
64	1500
72	2000
80	2500

Genellikle rüzgar türbinleri saatte 33 mil hızla döndüklerinde tam kapasite olarak çalışmaktadırlar. Saatte 45 mil (20 metre / saniye) hızına çıktıklarında ise otomatik olarak sistem durmaktadır. Türbinin fazla hızlanması halinde sistemi durduracak birçok kontrol bulunmaktadır. En genel sistem fren sistemidir. Pervane 45 mil/saatte hızına ulaştığında dönme işlemini durdurur. Bundan başka diğer güvenlik elemanları da şunlardır:

Açı Kontrolü : Pervane yüksek hızlara çıktığında, üretilen enerji de çok fazla olmakta. Bu gibi durumlarda pervanelerin açılarını değiştirip daha yavaş bir dönme hareketi elde etmek için kullanılır.

Pasif YavaĢlatıcı: Genellikle pervaneler ve motor bloğu sabit bir açıyla ayarlanmışlardır. Ancak rüzgar çok hızlı estiği zamanlarda pervanenin tepe taklak olmasını engellemek için geliştirilmiş bir sistemdir. Aerodinamik olarak rüzgarın tersi yönde pervanenin açısını değiştirip hızın azaltılmasına çalışılır.

Aktif YavaĢlatıcı: Açı kontrol sistemine benzer bir sistemdir. Üretilen gücün fazla olması durumunda pervane ve motor bloğunun açısını değiştirmeye yarayan sistemdir.

Tipik büyük bir rüzgar türbini yıllık 5.2 milyon KWh elektrik enerjisi üretir. Yaklaşık 600 hanenin elektrik ihtiyacını karşılayabilir. Günümüzde kömür ve nükleer santraller, rüzgar santrallerinden daha ucuza enerji üretebilmektedirler. Rüzgar enerjisini kullanmanın iki önemli nedeni bulunmaktadır. Rüzgar enerjisi, "Temiz" ve "Yenilenebilir" özelliktedir. Atmosfere zararlı karbon dikosit ve nitrojen gazları salınımı yoktur ve rüzgarın bitmesi gibi bir durum söz konusu değildir. Rüzgar enerjisi her ülkede üretilebilir. Başka ülkelerden enerji transfer etmeye gerek duyulmaz. Ayrıca rüzgar santralleri uzak bölgelere inşa edilip, üretilen enerjinin merkezi yerlere iletilmesi daha kolaydır.

Rüzgar santrallerinin bu yararlarının yanında olumsuz yönleride de vardır. Diğer enerji santaralleri gibi her zaman yüksek verimle çalışamazlar. Çünkü rüzgar hızı değişkenlik göstermektedir. Rüzgar türbinleri şehirlere yakın bölgelerde oluşturdukları ses kirliliği sebebiyle insanlara, hayvanlara ve doğal yaşama rahatsızlık vermektedir.

Rüzgar var olduğundan beri güvenilir enerji kaynağı değildir. Rüzgar hızı düştüğünde ya da kesildiğinde geri dönüşümü olmayan enerji kaynaklarına ihtiyaç duyulmaktadır.

Rüzgardan Elektrik Üretimi İstatistikleri:

Türkiye'de 04.08.2018 tarihinden önceki son 30 günde Rüzgardan gerçekleşen en düşük elektrik üretimi 21.448.300 kWh, en yüksek elektrik üretimi ise 110.167.220 kWh oldu. Son 30 güne ait üretim grafiği aşağıdaki gibidir. Grafik üzerindeki değerler GWh olarak verilmiştir. Türkiye'de günlük elektrik tüketimi 04.08.2018 tarihinde 0 GWh olarak gerçekleşmiştir.

Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği'nin (TÜREB), Ocak-Haziran dönemine ilişkin Türkiye Rüzgâr Enerjisi İstatistik Raporu'na göre rüzgâr enerjisi kurulu gücü, yılın ilk yarısında devreye alınan 1280 MW ilave kapasiteyle 10 bin 585 MW seviyesine ulaşmıştır.

Buna göre, koronavirüs salgını nedeniyle kısıtlamaların devam ettiği söz konusu dönemde rüzgâr enerjisi santralleri elektrik talebini karşılamada önemli rol oynadı.

Bu dönemde, rüzgâr enerjisi santrallerinde üretilen 13 milyon 751 bin 842 MWh elektrik, Türkiye'de yılın ilk yarısında üretilen elektriğin yüzde 9,22'sini oluşturdu.

Toplamda 926 MW'lık 24 rüzgâr santralinin inşaat aşamasında olduğuna işaret edilen rapora göre, Türkiye'nin rüzgâr enerjisi kurulu gücü yılın ilk yarısında 1280 MW artarak toplam 10 bin 585 MW oldu.

Rüzgar Santralleri Ġle Elektrik Üretimi

YEKDEM'den faydalanan rüzgar kaynaklı elektrik üretim santrallerinde gerçekleşen üretimler aşağıdaki tabloda sunulmuştur. (Üretim değerleri GWh olarak verilmiştir.)

ĠĢletmedeki Rüzgar Enerji Santrallerinin Kurulum ve Üretim Bilgileri

Kaynak: Tureb

Rüzgar ile Elektrik Üretiminin Önceki Yıllara Göre ArtıĢı

Türkiye'de ilk olarak 1998 yılında başlayan rüzgar ile elektrik üretimi ilk yılını 6 milyon kilovatsaat üretim ile kapatmıştı. Sonraki yıl 21 milyon kilovatsaate çıkan üretim miktarı %250 artış göstermiş idi. Sektörün henüz emeklediği bu yıllarda hızlı büyümeler görülse de 2015'i 11,5 milyar kilovatsaat üretim ile kapatan sektör 2014'e göre üretimini %38 oranında arttırmayı başardı.

Rüzgar Üretiminin Toplam Tüketimi KarĢılama Oranı

1998 - 2021 döneminde rüzgar ile elektrik üretiminin toplam tüketimi karşılama oranı aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. 2021 yılına ait değer 04.08.2018 tarihi itibariyledir.

15. YASAL ĠZĠNLER VE TESĠSĠN ÖZELLĠKLERĠ

ÜRETĠM LĠSANSI	: 29.05.2008 tarih – 1622/5 nolu (*)
YAPI KULLANIM ALANI	: ~ 150 m2 (**)
TOPLAM KURULU GÜÇ	: 16 MW
YILLIK ORTALAMA TOPLAM ENERJĠ ÜRETĠMĠ	: 49,90 GW
ENERJĠ NAKĠL HATTI UZUNLUĞU	: 13,1 km (4,5 km. XLPE yer altı hattı)
RÜZGAR TÜRBĠNĠ ADEDĠ	: 8 (Beheri 2 MW)
RÜZGAR TÜRBĠN MARKASI/MODELĠ	: ENERCON / E82-E2
HUB YÜKSEKLĠĞĠ/ ROTOR ÇAPI	: 78 m. / 82 m.
RÜZGAR SINIFI	: CLASS II
SĠSTEME BAĞLANTI NOKTASI	: ÇEŞME HAVZA TM (OG BARA)
GERĠLĠM SEVĠYESĠ	: 33 kV (477 MCM ÇİFT DEVRE)
ORTALAMA HIZ	: 8,3 m/s
DĠZEL JENERATÖR	: Mevcut/50 kvA
YANGIN TESĠSATI	: Yangın söndürme sistemleri mevcut
SATIġ KABĠLĠYETĠ	"Satılabilirlik" : özelliğine sahiptir.

(*) 49 yıl sürelidir.

(**) Mimari projesinden yaklaşık olarak hesaplanmıştır.

16. AÇIKLAMALAR

Alaçatı RES projesi Çeşme İlçesi, Alaçatı beldesi, Karadağ mevkiinde yer almaktadır.
Bünyesinde 8 adet Enercon marka (E82-E4 model) rüzgar türbini, santral binası, depolar ve su deposu bulunmaktadır.
Rüzgar türbinleri arasındaki yollar stabilizedir.
Tesisin toplam kurulu gücü 18 MW dir.
Santral binası tek katlı olup yaklaşık 150 m² kullanım alanlıdır.
Projesine göre hol, soyunma odası, toplantı odası, zayıf akım odası, akü odası, OG odası, kumanda odası, mutfak ve duş hacimleri mevcuttur.

17. EN VERĠMLĠ KULLANIM ANALĠZĠ

"Bir mülkün fiziki olarak mümkün, finansal olarak gerçekleştirilebilir olan, yasalarca izin verilen ve değerlemesi yapılan mülkü en yüksek değerine ulaştıran en olası kullanımdır". (UDS Madde 6.3)

"Yasalarca izin verilmeyen ve fiziki açıdan mümkün olmayan kullanım yüksek verimliliğe sahip en iyi kullanım olarak kabul edilemez. Hem yasal olarak izin verilen hem de fiziki olarak mümkün olan bir kullanım, o kullanımın mantıklı olarak niçin mümkün olduğunun değerleme uzmanı tarafından açıklanmasını gerektirebilir. Analizler, bir veya birkaç kullanım olası olduğu belirlediğinde, finansal fizibilite bakımından test edilirler. Diğer testlerle birlikte en yüksek değerle sonuçlanan kullanım en verimli ve en iyi kullanımdır. (UDS madde 6.4)

Tesisin mevcut kullanım fonksiyonunun devam etmesinin en uygun kullanım şekli olduğu düşünülmektedir.

18. TESĠSĠN FAYDALI ÖMRÜ HAKKINDA GÖRÜġ

Bilindiği üzere Rüzgar santrali maliyetlerinin büyük kısmını türbinler, şalt sistemi ve iletim hatları oluşturmaktadır. Her nekadar türbinler için 25 yıl mertebesinde teorik bir kullanım ömrü öngörülmekle birlikte normal şartlar altında gerekli bakım onarım faaliyetlerinin düzenli olarak yerine getirildiği sürece türbinler ve ana ekipmanları ile şalt ekipmanlarının santral lisans süresi boyunca kullanılabilir olacağı, ancak bakım-onarım maliyetlerinin 25. Yıldan itibaren artacağı kanaatindeyiz.

19. DEĞERLENDĠRME

Tesisin değerine etki eden özet faktörler:

Olumlu etkenler:

Enerji talebinin hızla artması,
Devlet (TEİAŞ) tarafından belirlenen alım fiyatları üzerinden alım garantisi bulunması,
Yasal izinlerin alınmış olması,
Bakımların periyodik olarak yapılması,
Kaynağının tükenmemesi,
Güvenilirliğinin artması,
Kurulumu ve işletilmesinin diğer enerji tesislerine göre daha kolay olması,
Rüzgar alan bir bölgede yer alması.

Olumsuz etkenler:

Enerji üretiminin diğer santral türlerine göre düşük olması,
Rüzgârın sürekliliği olmadığı için enerji üretiminin değişken olması,
Yatırım maliyetlerinin yüksek olması,
Ülkemizde nükleer santrallerin ileriki dönemde faaliyete geçmesi ile enerji arzının artmasına paralel olarak enerji fiyatlarının düşmesi ihtimalinin bulunması.

20. DEĞERLEME YAKLAġIMLARI

Değerleme yaklaşımlarının uygun ve değerlenen varlıklarının içeriği ile ilişkili olmasına dikkat edilmesi gerekir. Aşağıda tanımlanan ve açıklanan üç yaklaşım değerlemede kullanılan temel yaklaşımlardır. Bunların tümü, fiyat dengesi, fayda beklentisi veya ikame ekonomi ilkelerine dayanmaktadır. Temel değerleme yaklaşımları Pazar YaklaĢımı, Gelir YaklaĢımı ve Maliyet YaklaĢımıdır. Bu temel değerleme yaklaşımlarının her biri farklı, ayrıntılı uygulama yöntemlerini içerir.

Bir varlığa ilişkin değerleme yaklaşımlarının ve yöntemlerinin seçiminde amaç belirli durumlara en uygun yöntemin bulunmasıdır. Bir yöntemin her duruma uygun olması söz konusu değildir. Seçim sürecinde asgari olarak aşağıdakiler dikkate alınır:

(a) değerleme görevinin koşulları ve amacı ile belirlenen uygun değer esas(lar)ı ve varsayılan kullanım(lar)ı,

(b) olası değerleme yaklaşımlarının ve yöntemlerinin güçlü ve zayıf yönleri, (c) her bir yöntemin varlığın niteliği ve ilgili pazardaki katılımcılar tarafından kullanılan yaklaşımlar ve yöntemler bakımından uygunluğu,

(d) yöntem(ler)in uygulanması için gereken güvenilir bilginin mevcudiyeti.

20.1. Pazar YaklaĢımı

Pazar yaklaşımı varlığın, fiyat bilgisi elde edilebilir olan aynı veya karşılaştırılabilir (benzer) varlıklarla karşılaştırılması suretiyle gösterge niteliğindeki değerin belirlendiği yaklaşımı ifade eder.

Aşağıda yer verilen durumlarda, pazar yaklaşımının uygulanması ve bu yaklaşıma önemli ve/veya anlamlı ağırlık verilmesi gerekli görülmektedir:

(a) değerleme konusu varlığın değer esasına uygun bir bedelle son dönemde satılmış olması,

(b) değerleme konusu varlığın veya buna önemli ölçüde benzerlik taşıyan varlıkların aktif olarak işlem görmesi, ve/veya

Yukarıda yer verilen durumlarda pazar yaklaşımının uygulanması ve bu yaklaşıma önemli ve/veya anlamlı ağırlık verilmesi gerekli görülmekle birlikte, söz konusu kriterlerin karşılanamadığı aşağıdaki ilave durumlarda, pazar yaklaşımı uygulanabilir ve bu yaklaşıma önemli ve/veya anlamlı ağırlık verilebilir. Pazar yaklaşımının aşağıdaki durumlarda uygulanması halinde, değerlemeyi gerçekleştirenin diğer yaklaşımların uygulanıp uygulanamayacağını ve pazar yaklaşımı ile belirlenen gösterge niteliğindeki değeri pekiştirmek amacıyla ağırlıklandırılıp ağırlıklıklandırılamayacağı dikkate alması gerekli görülmektedir:

(a) değerleme konusu varlığa veya buna önemli ölçüde benzer varlıklara ilişkin işlemlerin, pazardaki oynaklık ve hareketlilik dikkate almak adına, yeteri kadar güncel olmaması,

(b) değerleme konusu varlığın veya buna önemli ölçüde benzerlik taşıyan varlıkların aktif olmamakla birlikte işlem görmesi,

(c) pazar işlemlerine ilişkin bilgi elde edilebilir olmakla birlikte, karşılaştırılabilir varlıkların değerleme konusu varlıkla önemli ve/veya anlamlı farklılıklarının, dolayısıyla da sübjektif düzeltmeler gerektirme potansiyelinin bulunması,

(d) güncel işlemlere yönelik bilgilerin güvenilir olmaması (örneğin, kulaktan dolma, eksik bilgiye dayalı, sinerji alıcılı, muvazaalı, zorunlu satış içeren işlemler vb.),

(e) varlığın değerini etkileyen önemli unsurun varlığın yeniden üretim maliyeti veya gelir yaratma kabiliyetinden ziyade pazarda işlem görebileceği fiyat olması.

Birçok varlığın benzer olmayan unsurlardan oluşan yapısı, pazarda birbirinin aynı veya benzeyen varlıkları içeren işlemlere ilişkin bir kanıtın genelde bulunamayacağı anlamına gelir. Pazar yaklaşımının kullanılmadığı durumlarda dahi, diğer yaklaşımların uygulanmasında pazara dayalı girdilerin azami kullanımı gerekli görülmektedir (örneğin, etkin getiriler ve getiri oranları gibi pazara dayalı değerleme ölçütleri).

Karşılaştırılabilir pazar bilgisinin varlığın tıpatıp veya önemli ölçüde benzeriyle ilişkili olmaması halinde, değerlemeyi gerçekleştirenin karşılaştırılabilir varlıklar ile değerleme konusu varlık arasında niteliksel ve niceliksel benzerliklerin ve farklılıkların karşılaştırmalı bir analizini yapması gerekir. Bu karşılaştırmalı analize dayalı düzeltme yapılmasına genelde ihtiyaç

duyulacaktır. Bu düzeltmelerin makul olması ve değerlemeyi gerçekleştirenlerin düzeltmelerin gerekçeleri ile nasıl sayısallaştırıldıklarına raporlarında yer vermeleri gerekir.

Pazar yaklaşımında genellikle her biri farklı çarpanlara sahip karşılaştırılabilir varlıklardan elde edilen pazar çarpanları kullanılır. Belirlenen aralıktan uygun çarpanın seçimi niteliksel ve niceliksel faktörlerin dikkate alındığı bir değerlendirmenin yapılmasını gerektirir.

20.2. Maliyet YaklaĢımı

Maliyet yaklaşımı, bir alıcının, gereksiz külfet doğuran zaman, elverişsizlik, risk gibi etkenler söz konusu olmadıkça, belli bir varlık için, ister satın alma, isterse yapım yoluyla edinilmiş olsun, kendisine eşit faydaya sahip başka bir varlığı elde etme maliyetinden daha fazla ödeme yapmayacağı ekonomik ilkesinin uygulanmasıyla gösterge niteliğindeki değerin belirlendiği yaklaşımdır. Bu yaklaşımda, bir varlığın cari ikame maliyetinin veya yeniden üretim maliyetinin hesaplanması ve fiziksel bozulma ve diğer biçimlerde gerçekleşen tüm yıpranma paylarının düşülmesi suretiyle gösterge niteliğindeki değer belirlenmektedir.

Aşağıda yer verilen durumlarda, maliyet yaklaşımının uygulanması ve bu yaklaşıma önemli ve/veya anlamlı ağırlık verilmesi gerekli görülmektedir:

(a) katılımcıların değerleme konusu varlıkla önemli ölçüde aynı faydaya sahip bir varlığı yasal kısıtlamalar olmaksızın yeniden oluşturabilmesi ve varlığın, katılımcıların değerleme konusu varlığı bir an evvel kullanabilmeleri için önemli bir prim ödemeye razı olmak durumunda kalmayacakları kadar, kısa bir sürede yeniden oluşturulabilmesi,

(b) varlığın doğrudan gelir yaratmaması ve varlığın kendine özgü niteliğinin gelir yaklaşım ını veya pazar yaklaşımını olanaksız kılması, ve/veya

Yukarıda yer verilen durumlarda maliyet yaklaşımının uygulanması ve bu yaklaşıma önemli ve/veya anlamlı ağırlık verilmesi gerekli görülmekle birlikte, söz konusu kriterlerin karşılanamadığı aşağıdaki ilave durumlarda, maliyet yaklaşımı uygulanabilir ve bu yaklaşıma önemli ve/veya anlamlı ağırlık verilebilir. Maliyet yaklaşımının aşağıdaki durumlarda uygulanması halinde, değerlemeyi gerçekleştirenin diğer yaklaşımların uygulanıp uygulanamayacağını ve maliyet yaklaşımı ile belirlenen gösterge niteliğindeki değeri pekiştirmek amacıyla ağırlıklandırılıp ağırlıklandırılamayacağını dikkate alması gerekli görülmektedir:

(a) katılımcıların aynı faydaya sahip bir varlığı yeniden oluşturmayı düşündükleri, ancak varlığın yeniden oluşturulmasının önünde potansiyel yasal engellerin veya önemli ve/veya anlamlı bir zaman ihtiyacının bulunması,

(b) maliyet yaklaşımının diğer yaklaşımlara bir çapraz kontrol aracı olarak kullanılması (örneğin, maliyet yaklaşımının, değerlemesi işletmenin sürekliliği varsayımıyla yapılan bir işletmenin tasfiye esasında daha değerli olup olmadığının teyit edilmesi amacıyla kullanılması), ve/veya (c) varlığın, maliyet yaklaşımında kullanılan varsayımları son derece güvenilir kılacak kadar, yeni oluşturulmuş olması.

Kısmen tamamlanmış bir varlığın değeri genellikle, varlığın oluşturulmasında geçen süreye kadar katlanılan maliyetleri (ve bu maliyetlerin değere katkı yapıp yapmadığını) ve katılımcıların, varlığın, tamamlandığındaki değerinden varlığı tamamlamak için gereken maliyetler ile kâr ve riske göre yapılan uygun düzeltmeler dikkate alındıktan sonraki değerine ilişkin beklentilerini yansıtacaktır.

20.3. Gelir YaklaĢımı

Gelir yaklaşımı, gösterge niteliğindeki değerin, gelecekteki nakit akışlarının tek bir cari değere dönüştürülmesi ile belirlenmesini sağlar. Gelir yaklaşımında varlığın değeri, varlık tarafından yaratılan gelirlerin, nakit akışlarının veya maliyet tasarruflarının bugünkü değerine dayanılarak tespit edilir.

Aşağıda yer verilen durumlarda, gelir yaklaşımının uygulanması ve bu yaklaşıma önemli ve/veya anlamlı ağırlık verilmesi gerekli görülmektedir:

(a) varlığın gelir yaratma kabiliyetinin katılımcının gözüyle değeri etkileyen çok önemli bir unsur olması,

(b) değerleme konusu varlıkla ilgili gelecekteki gelirin miktarı ve zamanlamasına ilişkin makul tahminler mevcut olmakla birlikte, ilgili pazar emsallerinin varsa bile az sayıda olması.

Yukarıda yer verilen durumlarda gelir yaklaşımının uygulanması ve bu yaklaşıma önemli ve/veya anlamlı ağırlık verilmesi gerekli görülmekle birlikte, söz konusu kriterlerin karşılanamadığı aşağıdaki ilave durumlarda, gelir yaklaşımı uygulanabilir ve bu yaklaşıma önemli ve/veya anlamlı ağırlık verilebilir. Gelir yaklaşımının aşağıdaki durumlarda uygulanması halinde, değerlemeyi gerçekleştirenin diğer yaklaşımların uygulanıp uygulanamayacağını ve gelir yaklaşımı ile belirlenen gösterge niteliğindeki değeri pekiştirmek amacıyla ağırlıklandırılıp ağırlıklandırılamayacağını dikkate alması gerekli görülmektedir:

(a) değerleme konusu varlığın gelir yaratma kabiliyetinin katılımcının gözüyle değeri etkileyen birçok faktörden yalnızca biri olması,

(b) değerleme konusu varlıkla ilgili gelecekteki gelirin miktarı ve zamanlamasına ilişkin önemli belirsizliklerin bulunması,

(c) değerleme konusu varlıkla ilgili bilgiye erişimsizliğin bulunması (örneğin, kontrol gücü bulunmayan bir pay sahibi geçmiş tarihli finansal tablolara ulaşabilir, ancak tahminlere/bütçelere ulaşamaz), ve/veya

(d) değerleme konusu varlığın gelir yaratmaya henüz başlamaması, ancak başlamasının planlanmış olması.

Gelir yaklaşımının temelini, yatırımcıların yatırımlarından getiri elde etmeyi beklemeleri ve bu getirinin yatırıma ilişkin algılanan risk seviyesini yansıtmasının gerekli görülmesi teşkil eder.

Genel olarak yatırımcıların sadece sistematik risk ("pazar riski" veya "çeşitlendirmeyle giderilemeyen risk" olarak da bilinir) için ek getiri elde etmeleri beklenir.

21. FĠYATLANDIRMA

Tesisin satış (pazar) değerinin tespiti, kullanımı mümkün olan yöntemlerle saptanmış olup değerleme prosesi aşağıda ayrıntılı olarak verilmiştir.

Sermaye Piyasası Kurulu'nun 01.02.2017 tarih Seri III-62.1 sayılı "Sermaye Piyasasında Değerleme Standartları Hakkında Tebliğ" doğrultusunda Sermaye Piyasası Kurulu Karar Organı'nın 22.06.2017 tarih ve 25/856 sayılı kararı ile Uluslar Arası Değerleme Standartları 2017 UDS 105 Değerleme Yaklaşımları ve Yöntemleri 10.4. maddesinde; "Değerleme çalışmasında yer alan bilgiler ve şartlar dikkate alındığında, özellikle tek bir yöntemin doğruluğuna ve güvenirliğine yüksek seviyede itimat duyulduğu hallerde, değerlemeyi gerçekleştirenlerin bir varlığın değerlemesi için birden fazla değerleme yöntemi kullanılması gerekmez" yazmaktadır.

Tek bir yöntem ile güvenilir bir karar verilebilmesi için yeterli bulgu bulunduğundan tesisin Pazar değerinin tespitinde "Gelir İndirgeme Yaklaşımı" kullanılmıştır.

21.1. Gelir Ġndirgeme YaklaĢımı

Bu yaklaşımda, Doğrudan İndirgeme (Direkt Kapitalizasyon) ve Gelir İndirgeme (en önemli örneği İndirgenmiş Nakit Akımları analizidir) olarak adlandırılan iki yöntem kullanılmaktadır. Rapor konusu tesisin değer tesbitinde kira bedelinin ve kapitalizasyon oranının tesbit edilememesi sebebiyle ve sürekli gelir üreten bir işletme olması dikkate alınarak İndirgenmiş Nakit Akımları yöntemi kullanılmıştır.

Bu çalışmaya konu değerleme, bir taşınmazın mevcut durumu itibariyle olan kıymetinin tespitinden çok kendi sektörel tablosu içinde uygun bir lokasyona, ülkemizde zorlukla elde edilebilen önemli bir işletme hakkına ve makul ticari büyüklüklere sahip olan bir RES tesisinin optimize değerini ifade etmektedir. Değer tespitine ilişkin projeksiyonun verileri (kapasite, üretim miktarları, maliyetler ve satış bedelleri gibi) firmandan ve sektörden temin edilen verilerdir.

Bu yöntem, taşınmaz değerinin gayrimenkulün gelecek yıllarda üreteceği serbest nakit akımlarının bugünkü değerlerinin toplamına eşit olacağı esasına dayalı olup santralin 49 yıllık işletme hakkının rapor tarihi itibariyle kalan yaklaşık 35,5 yıllık kısmının projeksiyonunu kapsar biçimde uygulanmıştır.

Projeksiyonlardan elde edilen nakit akımları, ekonominin, sektörün ve taşınmazın taşıdığı risk seviyesine uygun bir iskonto oranı ile bugüne indirgenmekte ve tesisin bugünkü değeri hesaplanmaktadır. Bu değer taşınmazın, mevcut piyasa koşullarından bağımsız olarak finansal yöntemlerle hesaplanan (olması gereken) değeridir.

Varsayımlar:

Reel İskonto Oranı :

Reel iskonto oranı, sektörün özellikleri ve mevcut piyasa koşulları ile uzun süreli işletme hakkı bulunmasının yanı sıra Ülkemizin her geçen gün artan enerji ihtiyacı/talep fazlası ile % 7 – 7,5 mertebesindeki orta-uzun vadeli Eurobond faizleri dikkate alınarak % 9,38 olarak belirlenmiştir.

Yıllık Üretim Miktarları:

Tesisin fizibilite değerlerine göre yıllık ortalama toplam enerji üretimi 49,90 GW olup geçmiş dönemdeki fiili üretim miktarları ile firmanın gelecek dönemlere ilişkin tahminlerinden hareketle 2022 yılı ve sonrası için yıllık ortalama üretimin 47 GW mertebesinde olacağı varsayılmıştır.

Satış Gelirleri:

KWh başına satış tutarları sayfa 63'deki tabloda sunulmuş olup 2022 ila 2026 yıllarında EPDK tarafından belirlenmiş olan 0,0730 USD sabit fiyat alınmıştır. 2027 yılı ve sonrasında ise tablodaki fiyatlarla realize olacağı kabul edilmiştir.

Üretim Maliyetleri ve Yıllık Amortisman Tutarları :

Tesisin üretim maliyetlerinin, geçmiş yıllardaki fiili üretim maliyetleri ile gelecek yıllar için firma yetkilileri tarafından tahmin edilen verilerden hareketle 2022 yılı ve sonrası için yıllık 700.000 USD mertebesinde olacağı varsayılmıştır. Bu bedellere yıllık bakım-onarım masrafları da dahildir. Bilindiği üzere Rüzgar santrali maliyetlerinin büyük kısmını türbinler, şalt sistemi ve iletim hatları oluşturmaktadır. Her nekadar türbinler için 25 yıl mertebesinde teorik bir kullanım ömrü öngörülmekle birlikte normal şartlar altında gerekli bakım onarım faaliyetlerinin düzenli olarak yerine getirildiği sürece türbinler ve ana ekipmanları ile şalt ekipmanlarının santral lisans süresi boyunca kullanılabilir olacağı kanaatindeyiz. Ancak 25. yıldan itibaren bakım-onarım maliyetlerinin artacağı kabul edilmiş olup 2040 yılından itibaren sayfa 63'teki tabloda belirtildiği şekilde kademeli bir maliyet artışı öngörülmüştür. Sabit kıymetler için belirlenen amortisman miktarları sayfa 63'deki tabloda sunulmuştur.

Nakit Ödenen Vergiler:

Etkin vergi oranı 2022 yılı için % 23 (yirmiüç), 2023 ve sonrası için % 20 (yirmi) kabul edilmiştir.

Özet olarak:

Yukarıdaki varsayımlar altında, bugünden sonraki nakit giriş çıkışları ile (sayfa 63'te sunulan indirgenmiş nakit akımları tablosundan da görüleceği üzere) tesisin değeri ~ 289.050.000 TL olarak bulunmuştur.

Bu değerin, ekonomideki gelişmelere bağlı olarak satışların gerçekleşme oranlarındaki ve birim fiyatlardaki değişimlere, yanı sıra üretim miktarlarına göre artabileceği ya da azalabileceği tabiidir.

			ALAÇATI RÜZGAR ELEKTRİK SANTRALİ
--	--	--	----------------------------------

(USD)
Varsayımlar
Kurulu Güç (MW)	16
Fizibiliteye Göre Yıllık Ortalama Elektrik
Üretim Miktarı (GWh)	49,90
2021 Yılı ve Sonrası Tahmini Gider	700.000
		2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028	2029	2030	2031	2032	2033
Elektrik Satış Fiyatı (KWh/USD)		0,0730	0,0730	0,0730	0,0730	0,0730	0,0708	0,0677	0,0650	0,0628	0,0621	0,0603	0,0612
Yıllık Üretim Miktarı (GWh)		47	47	47	47	47	47	47	47	47	47	47	47
31/12/2021 USD/TL	13,3290
Reel İskonto Oranı	9,38%

Reel İskonto Oranı		9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%
1 / İskonto Faktörü		1,05	1,14	1,25	1,37	1,50	1,64	1,79	1,96	2,14	2,34	2,56	2,80
Etkin Vergi Oranı		23%						20%

Toplam Satış Geliri		3.431.000	3.431.000	3.431.000	3.431.000	3.431.000	3.329.678	3.182.452	3.053.850	2.950.662	2.919.645	2.835.400	2.877.502
Toplam Elektrik Üretim Maliyeti		700.000	700.000	700.000	700.000	700.000	700.000	700.000	700.000	700.000	700.000	700.000	700.000
İşletme Nakit Akımı		2.731.000	2.731.000	2.731.000	2.731.000	2.731.000	2.629.678	2.482.452	2.353.850	2.250.662	2.219.645	2.135.400	2.177.502
Amortisman		526.124	526.124	526.124	526.124	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664
Serbest Nakit Akımı		2.223.878	2.290.025	2.290.025	2.290.025	2.190.933	2.109.875	1.992.095	1.889.213	1.806.662	1.781.849	1.714.453	1.748.135
Serbest Nakit Akımının Bugünkü Değeri		2.126.386	2.001.858	1.830.187	1.673.237	1.463.553	1.288.541	1.112.278	964.376	843.150	760.257	668.771	623.432

31/12/2021 İtibarı İle Toplam Değer (USD)	21.686.046
31/12/2021 İtibarı İle Toplam Değer (TL)	289.050.000

2034	2035	2036	2037	2038	2039	2040	2041	2042	2043	2044	2045
0,0633	0,0636	0,0650	0,0660	0,0655	0,0657	0,0667	0,0667	0,0667	0,0667	0,0667	0,0667
47	47	47	47	47	47	47	47	47	47	47	47

9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%
3,07	3,35	3,67	4,01	4,39	4,80	5,25	5,74	6,28	6,87	7,52	8,22

2.976.484	2.988.889	3.053.936	3.100.863	3.080.512	3.089.454	3.136.447	3.136.447	3.136.447	3.136.447	3.136.447	3.136.447
700.000	700.000	700.000	700.000	700.000	700.000	735.000	735.000	735.000	735.000	735.000	756.000
2.276.484	2.288.889	2.353.936	2.400.863	2.380.512	2.389.454	2.401.447	2.401.447	2.401.447	2.401.447	2.401.447	2.380.447
30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664
1.827.320	1.837.244	1.889.282	1.926.823	1.910.542	1.917.696	1.927.290	1.927.290	1.927.290	1.927.290	1.927.290	1.910.490
595.786	547.652	514.869	480.069	435.192	399.361	366.940	335.473	306.704	280.403	256.356	232.329
2046	2047	2048	2049	2050	2051	2052	2053	2054	2055	2056	2057
0,0667	0,0667	0,0667	0,0667	0,0667	0,0667	0,0667	0,0667	0,0667	0,0667	0,0667	0,0667
47	47	47	47	47	47	47	47	47	47	47	47

9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%	9,38%
8,99	9,84	10,76	11,77	12,87	14,08	15,40	16,85	18,43	20,16	22,05	24,12

3.136.447	3.136.447	3.136.447					3.136.447	3.136.447	3.136.447	3.136.447	1.568.223
756.000			3.136.447	3.136.447	3.136.447	3.136.447
	756.000	770.000	770.000	770.000	784.000	784.000	784.000	805.000	805.000	805.000	402.500
2.380.447	2.380.447	2.366.447	2.366.447	2.366.447	2.352.447	2.352.447	2.352.447	2.331.447	2.331.447	2.331.447	1.165.723
30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664	30.664
1.910.490	1.910.490	1.899.290	1.899.290	1.899.290	1.888.090	1.888.090	1.888.090	1.871.290	1.871.290	1.871.290	938.712

22. ANALĠZ SONUÇLARININ DEĞERLENDĠRMESĠ

22.1. Farklı Değerleme Metotlarının ve Analiz Sonuçlarının UyumlaĢtırılması ve Bu Amaçla Ġzlenen Yöntemin ve Nedenlerinin Açıklaması

Tek bir yöntem ile güvenilir bir karar verilebilmesi için yeterli bulgu bulunduğundan tesisin pazar değerinin tespitinde "Gelir İndirgeme Yaklaşımı Yöntemi" kullanılmıştır. Buna göre tesisin değeri için 289.050.000,-TL kıymet takdir edilmiştir.

22.2. Kira Değeri Analizi Ve Kullanılan Veriler

Tesis için kira değeri analizi yapılmamıştır.

22.3. Gayrimenkul ve Buna Bağlı Hakların Hukuki Durumunun Analizi

Değerlemeye konu tesisin herhangi bir hukuki sorunu bulunmamaktadır.

22.4. Gayrimenkul Üzerindeki Takyidat ve Ġpotekler Ġle Ġlgili GörüĢ

Tesis, Orman, Maliye Hazinesi ve şahıs arazileri içerisinde yer almakta olup tapu kayıt ve takyidat incelemesi yapılmamıştır.

22.5. Değerleme Konusu Gayrimenkulün, Üzerinde Ġpotek veya Gayrimenkulün Değerini Doğrudan Etkileyecek Nitelikte Herhangi Bir Takyidat Bulunması Durumları Hariç, Devredilebilmesi Konusunda Bir Sınırlamaya Tabi Olup Olmadığı Hakkında Bilgi

Rapora konu taşınmazın devredilmesinde sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde herhangi bir engel bulunmadığı kanaatindeyiz.

22.6. BoĢ Arazi Ve GeliĢtirilmiĢ Proje Değeri Analizi Ve Kullanılan Veri Ve Varsayımlar Ġle UlaĢılan Sonuçlar

Değerleme, proje geliştirme niteliğinde değildir.

22.7. MüĢterek Veya BölünmüĢ Kısımların Değerleme Analizi

Taşınmazın müşterek veya bölünmüş kısmı yoktur.

22.8. Hasılat PaylaĢımı Veya Kat KarĢılığı Yöntemi Ġle Yapılacak Projelerde, Emsal Pay Oranları

Hasılat paylaşımı veya kat karşılığı yöntemi söz konusu değildir.

22.9. Asgari Bilgilerden Raporda Verilmeyenlerin Niçin Yer Almadıklarının Gerekçeleri

Asgari bilgilerden verilmeyen herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.

22.10. Yasal Gereklerin Yerine Getirilip Getirilmediği Ve Mevzuat Uyarınca Alınması Gereken Ġzin Ve Belgelerin Tam Ve Eksiksiz Olarak Mevcut Olup Olmadığı Hakkında GörüĢ

Tesisin Rüzgar Elektrik Santrali olarak işletilmesi için gerekli yasal izinler alınmış durumda olup ruhsat lisans süresi 29.05.2057 tarihinde sona ermektedir.

22.11. Değerleme Konusu Arsa veya Arazi ise, Alımından Ġtibaren BeĢ Yıl Geçmesine Rağmen Üzerinde Proje GeliĢtirmesine Yönelik Herhangi Bir Tasarrufta Bulunup Bulunulmadığına Dair Bilgi

Taşınmaz arsa veya arazi niteliğinde değildir.

23. SONUÇ

Rapor içeriğinde özellikleri belirtilen Alaçatı Rüzgar Enerji Santrali Tesisinin yerinde yapılan incelemelerinde konumuna, büyüklüğüne, elektrik üretim kapasitesine, mevcut makine parkına ve işletme verilerine göre 31.12.2021 tarihi itibariyle değeri için,

289.050.000,-TL (İkiyüzseksendokuzmilyonellibin Türk Lirası) kıymet takdir edilmiştir.

(289.050.000,-TL ÷ 15,0867 TL/Euro (*) 19.159.000,-Euro)

(289.050.000,-TL ÷ 13,3290 TL/USD (*) 21.686.000,-USD)

(*) 31.12.2021 tarihli TCMB Döviz Alış Kuru 1,-Euro = 15,0867 TL; 1,- USD = 13,3290 TL'dir. Döviz bazındaki değerler yalnızca bilgi içindir.

Tesisin KDV dahil toplam değeri 341.079.000,-TL'dir.

İşbu rapor, Enda Enerji Holding A.ġ.'nin talebi üzerine ve e-imzalı olarak düzenlenmiş olup kopyaların kullanımları halinde ortaya çıkabilecek sonuçlardan şirketimiz sorumlu değildir.

Bilgilerinize sunulur. 06 Ocak 2022

(Değerleme tarihi: 31 Aralık 2021)

Saygılarımızla,

Lotus Gayrimenkul Değerleme ve DanıĢmanlık A.ġ.

Eki:

Uydu görüntüleri
Fotoğraflar
Vaziyet planı-proje resimleri
Üretim lisansı belgesi
Değerleme uzmanlığı lisans belgeleri
Mesleki tecrübe belgeleri

M. Kıvanç KILVAN Sorumlu Değerleme Uzmanı (Lisans No: 400114)

Uygar TOST Sorumlu Değerleme Uzmanı (Lisans No: 401681)

Uydu görüntüleri

Tesisin görünümleri (ArĢiv)

Vaziyet planı ve kat planı

Üretim Lisansı

AI Terminal

TACİRLER YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.

9133_rns_2025-01-29_8f5391b3-f191-43f3-b2e7-798bd4a29ab6.pdf

ENDA ENERJİ HOLDİNG A.Ş.

ÇeĢme / ĠZMĠR

GAYRİMENKUL DEĞERLEME RAPORU

1.RAPOR ÖZETĠ

2. RAPOR BĠLGĠLERĠ

3. ġĠRKET BĠLGĠLERĠ

4. MÜġTERĠ BĠLGĠLERĠ

5. DEĞERLEME RAPORUNUN TEBLĠĞĠN 1. MADDESĠNĠN 2. FIKRASI KAPSAMINDA HAZIRLANIP HAZIRLANMADIĞI HAKKINDA AÇIKLAMA

6. MÜġTERĠ TALEPLERĠNĠN KAPSAMI VE VARSA GETĠRĠLEN SINIRLAMALAR

7. DEĞERLEME ĠġLEMĠNĠ SINIRLAYAN VE OLUMSUZ YÖNDE ETKĠLEYEN FAKTÖRLER

8. DEĞER TANIMI VE GEÇERLĠLĠK KOġULLARI

Pazar değeri:

9. UYGUNLUK BEYANI ve KISITLAYICI KOġULLAR

10. TAġINMAZIN TAPU KAYITLARI

10.1. Tapu kayıtları

11. BELEDĠYE ĠNCELEMELERĠ

11.1. Ġmar Durumu

11.2. Ġmar Dosyası Ġncelemesi

11.4. Yapı Denetim Firması

11.5. Son Üç Yıl Ġçindeki Hukuki Durumdan Kaynaklanan DeğiĢim

11.5.1.Tapu Müdürlüğü Bilgileri

11.5.1.1. Son Üç Yıl Ġçersisinde GerçekleĢen Alım Satım Bilgileri

11.5.2. Belediye Bilgileri

11.5.2.1. Ġmar Planında Meydana Gelen DeğiĢiklikler, KamulaĢtırma ĠĢlemleri v.b. ĠĢlemler

11.5.3. Gayrimenkulün Enerji Verimlilik Sertifikası Hakkında Bilgi

12. TESĠSĠN ÇEVRE VE KONUMU

12.1. Konum ve Çevre Bilgileri

12.2. Bölge Analizi

İzmir İli:

Çeşme İlçesi:

12.3. Dünya Ekonomisine Genel BakıĢ

Bazı Ülkelerin 2020 ve 2021 yılların Büyüme Oranları

12.4. Türkiye'nin Makroekonomik Görünümü

Kaynak: TÜİK

Dönemler Ġtibariyle Büyüme Oranları

2021-2022 Büyüme Tahminleri:

Merkezi Yönetim Bütçe GerçekleĢmeleri

Doğrudan Yabancı Yatırımlar (Milyon USD)

12.5. Mevcut Ekonomik KoĢulların, Gayrimenkul Piyasasının Analizi, Mevcut Trendler ve Dayanak Veriler

12.6. Türkiye Gayrimenkul Piyasasını Bekleyen Fırsat ve Tehditler

Tehditler:

Fırsatlar:

13. DÜNYA'DA ve TÜRKĠYE'DE ENERJĠ SEKTÖRÜ

13.1. Dünyada ve Türkiye'de enerji talebi

2021 yılı Dünya Enerji Talebi (2019 yılına göre)

2021 Yılı Eylül Ayı Elektrik Piyasasının Genel Görünümü

13.2. Türkiye'de Elektrik Tüketimi

Eylül 2020 Dönemi Serbest Tüketici Elektrik Tüketimi

13.3. Enerji Santrallerinin Ülkemizdeki Dağılımı

2021 Yılı Eylül Ayı Ġtibariyle Lisanslı Elektrik Kurulu Gücünün Kaynak Bazında Dağılımı (Türkiye)

13.4. Türkiye'de Rüzgar Enerjisi

14. RÜZGAR ENERJĠ SANTRALLERĠ HAKKINDA KISA BĠLGĠ

Rüzgar Türbini:

1. Pervane Kanatları:

2. ġaft:

3. Jeneratör(Üreteç):

Modern Rüzgar Türbin Teknolojisi:

Dikey eksenli türbin

Yatay eksenli türbin

Üretilen Enerjinin Hesaplanması

Rüzgardan Elektrik Üretimi İstatistikleri:

Rüzgar Santralleri Ġle Elektrik Üretimi

ĠĢletmedeki Rüzgar Enerji Santrallerinin Kurulum ve Üretim Bilgileri

Rüzgar ile Elektrik Üretiminin Önceki Yıllara Göre ArtıĢı

Rüzgar Üretiminin Toplam Tüketimi KarĢılama Oranı

15. YASAL ĠZĠNLER VE TESĠSĠN ÖZELLĠKLERĠ

16. AÇIKLAMALAR

17. EN VERĠMLĠ KULLANIM ANALĠZĠ

18. TESĠSĠN FAYDALI ÖMRÜ HAKKINDA GÖRÜġ

19. DEĞERLENDĠRME

Olumlu etkenler:

Olumsuz etkenler:

20. DEĞERLEME YAKLAġIMLARI

20.1. Pazar YaklaĢımı

20.2. Maliyet YaklaĢımı

20.3. Gelir YaklaĢımı

21. FĠYATLANDIRMA