Environmental & Social Information • Jan 29, 2025
Environmental & Social Information
Open in ViewerOpens in native device viewer
| Teknik Özellikler | Tuzla JES |
|---|---|
| Ünite Tedarikçisi | Ormat Sistem Ltd. |
| Ortam Sicaklik $(^0C)$ | 25,0 |
| Brine Debisi (t/h) | 693,0 |
| Buhar Debisi (t/h) | 48,0 |
| Brine Giriş Sıcaklığı ( 0 C) | 143,0 |
Santralin işletme sürekliliğinin sağlanması ve emre amadeliğin en üst seviyede tutulması esastır. Bu hususta santral verimini artırıcı faaliyetler ile kontrollü azami enerji üretimi hedeflenmektedir.
Santralin tüm operasyonel faaliyetleri SCADA, kontrol ve kumanda ekipmanları üzerindeki indikatörlerden sürekli olarak izlenir. Üretim, proses değerleri ve üretim tahminleri üretim raporlama faaliyetleri kapsamında operatörler tarafından düzenli olarak kayıt altına alınır ve ilgili mercilere iletimi sağlanır.
Arıza ve alarm durumları SCADA, kontrol ve kumanda ekipmanları üzerindeki indikatörlerden sürekli olarak izlenir. Olumsuzluklar kayıt altına alınır. Yetki sınırları çerçevesinde amir bilgilendirmesi ya da görevlendirmesi ile müdahale edilip sorunun giderilmesi yoluna gidilir.
Yüksek gerilim arıza ve bakım faaliyetleri EKAT yönergelerine uyularak yapılır. Şebeke kaynaklı arızalarda ilgili trafo merkezi ile iletişime geçilerek bilgi alınır ve arızanın giderilmesi için gereken faaliyetler gerçekleştirilir.
Tuzla JES bakımları, Planlı Bakımlar (ZPM2), Önleyici/Kestirimci Bakımlar (ZPM3), Periyodik İşler (ZPM5), Kalibrasyon (ZPM7) ve Arıza Bakımlar (ZPM1) olarak SAP sisteminde takip edilmektedir. Yapılacak işe ait iş emri, SAP sisteminde otomatik olarak gelen sistem üzerinden doldurulur, aynı zamanda iş emri formu ve ilgili işe istinaden gerekli iş izin formu doldurularak, iş bitiminde işi yapan personel, İsletme Sefi ve İsletme Müdürü tarafından imza altına alınarak kaydedilir.
Söz konusu bakımların PKD'de (Patlaman Korunma Dokümanında) belirlenen zonlarda yapılması durumunda, yine aynı dokümanda belirtilen öncelikler dikkate alınmaktadır. 30.04.2013 tarih ve 28633 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren "Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik" in 5,6,9 ve 10'uncu maddeleri gereğince patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin tespiti, meydana gelebilecek tehlikelerin tanımlanması, riskin değerlendirilmesi ve bunun sonucunda alınması gerekli teknik ve idari tedbirlerin belirlenip, gerekli önlemlerin alınması için PKD sertifikaları ve personel eğitimleri 3 yılda bir yenilenir ve ayrıca her yıl ara gözetimler yapılarak raporlanır.
Santrale ait tüm ekipmanlar için periyodik bakım günlük, haftalık, aylık, yıllık planları oluşturulur. Bu planların içeriği, yüklenici firmalar ve üretici firmalar tarafından verilen bilgiler çerçevesinde türbin tarafı harici tüm ekipmanlar için hazırlanmış olan periyodik bakım
programı ve talimatlarına göre belirlenir. Ekipmanların bakımları gerek isletme bünyesinde resmî kurumlardan alınmış teknik yetkinlik belgelerine sahip personeller, gerekse konusunda uzman ve ilgili kurum tarafından yetkinlik belgesine almış firmalardan dış hizmet alımı ile gerçekleştirilir. Bakım işlemi sırasında oluşan malzeme ihtiyaclarını karşılamak için stok kontrolleri yıl içerisinde düzenli olarak yapılarak kayıt altına alınır. Stokta olmayan malzemeler için satın alma süreci isletilir.
Duruş gerektiren planlı bakımların programları eşanjörlerde meydana gelen kabuklasmaya bağlı kirlilik süreci gözeterek planlanır. Asıl amacı eşanjörlerin temizlenerek verimin artırılması olan söz konusu planlı duruşta, diğer duruş isteyen çalışmalar da programlanarak emre amadeliği üst düzeyde tutmak hedeflenir.
Ekipmanların arızalanması durumunda yapılan onarıcı faaliyetlerde ekipman garanti kapsamında ise ilgili firmalardan Satınalma ve Ticaret Yönetimi Departmanı aracılığı ile hizmet talep edilir. Bu kapsamda olmayan ekipman ve sistemler için resmî kurumlardan alınmış teknik yetkinlik belgelerine sahip işletme personeli tarafından işlem yapılır. Arıza ve bakım öncesi iş emri formu düzenlenir. Müdahale öncesi iş emrinde yer alan kontrol listelerine göre (is güvenliği tedbirleri) hazırlıklar yapılır. İş bitiminde iş emri kapatılarak arsivlenir.
| Tuzla JES | 2021 | 2022 | 2023 |
|---|---|---|---|
| Ortam Sicaklik $(^0C)$ | 18,32 | 18.05 | 19.08 |
| Brine Debisi (t/h) | 802,00 | 754,00 | 728,00 |
| Buhar Debisi (t/h) | 31,50 | 29,00 | 27,60 |
| Brine Giriş Sıcaklığı ("C) |
141,00 | 140,00 | 140,60 |
Tablo 24: Tuzla JES Yıllar Bazında Ortalama Sıcaklık ve Debi Bilgisi
31.12.2023 itibarıyla Şirket'in RES'leri Şirket'in toplam kurulu gücünün %38,07'sini oluşturmaktadır. Her biri yüksek rüzgâr enerjisi potansiyeline sahip bu santrallerde, 31.12.2021, 31.12.2022 ve 31.12.2023 tarihlerinde sona eren dönemlerde sırasıyla 244.426 MWh, 239.271 MWh ve 198.837 MWh elektrik enerjisi üretimi gerçekleştirilerek enterkonnekte şebekeye dolayısıyla da ülkemiz ekonomisine katkı sağlanmıştır.
RES santralleri genişletilmiş makine kırılması sigortası, kâr kaybı, üçüncü şahıs mali mesuliyet ve işveren sorumluluk sigortaları olmak üzere sigorta poliçeleri ile teminat altına alınmıştır.
| Emre Amadelik Oranı $(\%)$ |
Urla RES |
Alaçatı RES |
Mordoğan RES |
Germiyan RES |
Yaylaköy RES |
|---|---|---|---|---|---|
| 2021 | 98,5 | 99,1 | 99,0 | 98,9 | 98,0 |
| 2022 | 98,1 | 99,0 | 99,0 | 98,2 | 96,0 |
| 2023 | 98,5 | 99.1 | 98,3 | 98,6 | 98,5 |
Egenda bünyesinde bulunan Urla RES, İzmir ili Urla ilçesinde Çiftlik Dağı Barbaros meykiinde yer almakta olup 27.05.2016 tarihinde tesis ticari isletmeye alınmıştır. Urla RES'te 2017 yılından itibaren 10 yıl süre ile YEKDEM'den satış yapılacaktır (İlk 5 yıl: 85.8 ABD Doları/MWh, İkinci 5 yıl 73,0 ABD Doları/MWh). Tesis ticari işletmeye geçiş tarihinden itibaren 8 yıl "Yıllık Lisans Bedeli" muafiyetinden yararlanacaktır.
Sirket'in toplam RES kurulu gücü içerisinde, Urla RES'in kurulu güc oranı %18.95'tir.
Yüksek rüzgâr enerjisi potansiyeline sahip santralde yer alan 5 adet türbin, ileri teknolojiye sahip ve yüksek verimlidir. Türbinlerde doğrudan tahrikli (direct drive), dişli kutusuz, senkron jeneratörler kullanılmıştır. Bu sayede çok düşük ve çok yüksek rüzgâr hızlarında türbinlerin verimli bir şekilde enerji üretmelerinin yanında bu teknoloji sayesinde, kullanılan hareketli aksamın az olması nedeniyle arıza sayısı az olmakta ve buna bağlı olarak bakım giderleri de düşük olmaktadır. Türbinler, tedarikçi şirketin Türkiye'de yer alan kurulum şirketi ve Egenda arasında yapılan anlaşma kapsamında işetmeye girdikleri yıl itibariyle 15 yıl kapsamlı bakım ve onarım garantisi altındadır.
Urla RES santralleri genişletilmiş makine kırılması sigortası, kâr kaybı, üçüncü şahıs mali mesuliyet ve işveren sorumluluk sigortaları olmak üzere sigorta poliçeleri ile teminat altına alınmıstır.
Urla RES santralinde ileri teknolojiye sahip SCADA (Merkezi Kontrol ve Veri Toplama) ve CCTV (Kapalı Çevrim Kamera) sistemleri ile 24 saat izleme ve kontrol yapılmaktadır. Santral, konusunda yetkin ve yeterlilik belgelerine sahip mühendis ve operatörler ile işletilmekte olup personel sayısı 10'dur. Söz konusu 10 çalışanın 8'i Egenda Ege Enerji Üretim A.Ş ve 2'si Yaylaköy RES Elektrik Üretim A.Ş bünyesinde istihdam edilmekte olup tüm RES'ler bu 10 kişilik teknik ekip tarafından yönetilmektedir.
| Urla RES | ||
|---|---|---|
| Tesis Tipi | ፡ | Yenilenebilir (Rüzgâr) |
| Yatırım Tutarı | ÷ | 62.635.644 TL/19.437.703 ABD Doları |
| Ticari İşletmeye Girişi | ÷ | 27.05.2016 |
| Unite Sayısı | 5 adet $[(4 \times 3 \text{ Mwe}) + (1 \times 1 \text{ Mwe})]$ | |
| Lisans Alım Tarihi | 29.05.2008 | |
| Faaliyet Modeli / Süresi | Üretim $/$ 49 Y 1 | |
| Yıllık Üretim Kapasitesi | 43,2 GWh/Y 1 | |
| Kurulu Gücü | 15,0 MWm / 13,0 Mwe |
TACIRLER
Egenda bünyesinde bulunan Alaçatı RES, İzmir ili Çeşme ilçesinde Kızılkayakaradağ-Karadağ Ovacık mevkiinde yer almakta olup tesis, 03.06.2016 tarihinde ticari işletmeye alınmıştır. Alaçatı RES'de 2017 yılından itibaren 10 yıl süre ile YEKDEM'den satış yapılacaktır (İlk 5
yıl: 85,8 ABD Doları/ MWh, İkinci 5 yıl 73,0 ABD Doları/MWh) Tesis ticari işletmeye geçiş tarihinden itibaren 8 yıl "Yıllık Lisans Bedeli" muafiyetinden yararlanacaktır.
Şirket'in toplam RES kurulu gücü içerisinde, Alaçatı RES'in kurulu güc oranı %23,32'dir.
Yüksek rüzgâr enerjisi potansiyeline sahip santralde yer alan 8 adet türbin, ileri teknolojiye sahip ve yüksek verimlidir. Türbinlerde doğrudan tahrikli (direct drive), dişli kutusuz, senkron jeneratörler kullanılmıştır. Bu sayede çok düşük ve çok yüksek rüzgâr hızlarında türbinlerin verimli bir şekilde enerji üretmelerinin yanında bu teknoloji sayesinde, kullanılan hareketli aksamın az olması nedeniyle arıza sayısı az olmakta ve buna bağlı olarak bakım giderleri de düşük olmaktadır. Türbinler, tedarikçi şirketin Türkiye'de yer alan kurulum şirketi ve Egenda arasında yapılan anlaşma kapsamında işetmeye girdikleri yıl itibariyle 15 yıl kapsamlı bakım ve onarım garantisi altındadır.
Alaçatı RES santralleri genişletilmiş makine kırılması sigortası, kâr kaybı, üçüncü sahıs mali mesuliyet ve işveren sorumluluk sigortaları olmak üzere sigorta policeleri ile teminat altına alınmıştır.
Alaçatı RES santralinde ileri teknolojiye sahip SCADA (Merkezi Kontrol ve Veri Toplama) ve CCTV (kapalı çevrim kamera) sistemleri ile 24 saat izleme ve kontrol yapılmaktadır. Santral, Urla RES santralinde konumlanmış, konusunda yetkin ve yeterlilik belgelerine sahip mühendis ve operatörler ile işletilmekte olup personel sayısı 10'dur. Söz konusu 10 çalışanın 8'i Egenda Ege Enerji Üretim A.Ş ve 2'si Yaylaköy RES Elektrik Üretim A.Ş bünyesinde istihdam edilmekte olup tüm RES'ler bu 10 kişilik teknik ekip tarafından yönetilmektedir.
| Alaçatı RES | ||
|---|---|---|
| Tesis Tipi | Yenilenebilir (Rüzgâr) | |
| Yatırım Tutarı | $\ddot{\phantom{a}}$ | 81.195.756 TL/25.905.193 ABD Doları |
| Ticari İşletmeye Girişi | ÷ | 03.06.2016 |
| Ünite Sayısı | t. | 8 adet (8 x 2 Mwe) |
| Lisans Alim Tarihi | ٠ | 29.05.2008 |
| Faaliyet Modeli / Süresi | ÷ | Üretim / 49 $Y_1$ |
| Yıllık Üretim Kapasitesi | ÷ | 47,3 GWh/Y 1 |
| Kurulu Gücü | ۰ | 16,0 MWm / 16,0 Mwe |
Tablo 27: Alaçatı RES Proje Özellikleri
Egenda bünyesinde bulunan Mordoğan RES, İzmir ili Karaburun ilçesinde Çatalkaya Mahallesi Yellicebelen Dağı mevkiinde yer almakta olup tesis 24.06.2016 tarihinde ticari işletmeye alınmıştır. Mordoğan RES'te 2017 yılından itibaren 10 yıl süre ile YEKDEM'den satış yapılacaktır (ilk 5 yıl: 85,8 ABD Doları/MWh, ikinci 5 yıl 73,0 ABD Doları /MWh). Tesis ticari işletmeye geçiş tarihinden itibaren 8 yıl "Yıllık Lisans Bedeli" muafiyetinden yararlanacaktır.
Şirket'in toplam RES kurulu gücü içerisinde, Mordoğan RES'in kurulu güç oranı %20,12'dir.
Yüksek rüzgâr enerjisi potansiyeline sahip santralde yer alan 5 adet türbin, ileri teknolojiye sahip ve yüksek verimlidir. Türbinlerde doğrudan tahrikli (direct drive), dişli kutusuz, senkron
jeneratörler kullanılmıştır. Bu sayede çok düşük ve çok vüksek rüzgâr hızlarında türbinlerin verimli bir şekilde enerji üretmelerinin yanında bu teknoloji sayesinde, kullanılan hareketli aksamın az olması nedeniyle arıza sayısı az olmakta ve buna bağlı olarak bakım giderleri de düşük olmaktadır. Türbinler, tedarikci sirketin Türkiye'de yer alan kurulum sirketi ve Egenda arasında yapılan anlaşma kapsamında işetmeye girdikleri yıl itibariyle 15 yıl kapsamlı bakım ve onarım garantisi altındadır.
Mordoğan RES santralleri genişletilmiş makine kırılması sigortası, kâr kaybı, üçüncü şahış mali mesuliyet ve işveren sorumluluk sigortaları olmak üzere sigorta poliçeleri ile teminat altına alınmıstır.
Mordoğan RES santralinde ileri teknolojiye sahip SCADA (Merkezi Kontrol ve Veri Toplama) ve CCTV (kapalı çevrim kamera) sistemleri ile 24 saat izleme ve kontrol yapılmaktadır. Santral, Urla RES santralinde konumlanmış, konusunda yetkin ve yeterlilik belgelerine sahip mühendis ve operatörler ile işletilmekte olup personel sayısı 10'dur. Söz konusu 10 calısanın 8'i Egenda Ege Enerji Üretim A.Ş ve 2'si Yaylaköy RES Elektrik Üretim A.Ş bünyesinde istihdam edilmekte olup tüm RES'ler bu 10 kişilik teknik ekip tarafından yönetilmektedir.
| Mordoğan RES | ||
|---|---|---|
| Tesis Tipi | е | Yenilenebilir (Rüzgâr) |
| Yatırım Tutarı | : | 63.421.694 TL/20.285.590 ABD Doları |
| Ticari İsletmeye Girişi | ÷ | 24.06.2016 |
| Ünite Sayısı | Н | 5 Adet $[(4 \times 3 \text{ Mwe}) + (1 \times 1, 8 \text{ Mwe})]$ |
| Lisans Alım Tarihi | t. | 29.05.2008 |
| Faaliyet Modeli / Süresi | ÷ | Üretim / 49 $Y_1$ |
| Yıllık Üretim Kapasitesi | ÷ | 42,95 GWh/Y 1 |
| Kurulu Gücü | ÷ | 15,0 MWm / 13,8 Mwe |
Egenda bünyesinde bulunan Germiyan RES, İzmir İli, Çeşme İlçesi, Güzelyertepe- Hırsıztepe-Germiyan Yalısı Reisdereköyü mevkiinde yer almakta olup 06.05.2016 tarihinde tesisin ticari işletmeye alınması sağlanmıştır. Germiyan RES'te 2017 yılından itibaren 10 yıl süre ile YEKDEM'den satış yapılacaktır (İlk 5 yıl: 85,8 ABD Doları/MWh, İkinci 5 yıl 73.0 ABD Doları/MWh). Tesis ticari işletmeye geçiş tarihinden itibaren 8 yıl "Yıllık Lisans Bedeli" muafiyetinden yararlanacaktır.
Şirket'in toplam RES kurulu gücü içerisinde, Germiyan RES'in kurulu güç oranı %15,74'tür.
Yüksek rüzgâr enerjisi potansiyeline sahip santralde yer alan 6 adet türbin, ileri teknolojiye sahip ve yüksek verimlidir. Türbinlerde doğrudan tahrikli (direct drive), dişli kutusuz, senkron jeneratörler kullanılmıştır. Bu sayede çok düşük ve çok yüksek rüzgâr hızlarında türbinlerin verimli bir şekilde enerji üretmelerinin yanında bu teknoloji sayesinde, kullanılan hareketli aksamın az olması nedeniyle arıza sayısı az olmakta ve buna bağlı olarak bakım giderleri de düşük olmaktadır. Türbinler, tedarikçi şirketin Türkiye'de yer alan kurulum şirketi ve Egenda
arasında yapılan anlaşma kapsamında isetmeye girdikleri yıl itibariyle 15 yıl kapsamlı bakım ve onarım garantisi altındadır.
Germiyan RES santralleri genişletilmiş makine kırılması sigortası, kar kaybı, üçüncü şahıs mali mesuliyet ve işveren sorumluluk sigortaları olmak üzere sigorta policeleri ile teminat altına alinmistir.
Germiyan RES santralinde ileri teknolojiye sahip SCADA (Merkezi Kontrol ve Veri Toplama) ve CCTV (kapalı çevrim kamera) sistemleri ile 24 saat izleme ve kontrol yapılmaktadır. Santral, Urla RES santralinde konumlanmış, konusunda yetkin ve yeterlilik belgelerine sahip mühendis ve operatörler ile işletilmekte olup personel sayısı 10'dur. Söz konusu 10 calısanın 8'i Egenda Ege Enerii Üretim A.S ve 2'si Yaylaköy RES Elektrik Üretim A.Ş bünyesinde istihdam edilmekte olup tüm RES'ler bu 10 kişilik teknik ekip tarafından yönetilmektedir.
| Germiyan RES | ||
|---|---|---|
| Tesis Tipi | Yenilenebilir (Rüzgâr) | |
| Yatırım Tutarı | ÷ | 58.967.779 TL/18.605.750 ABD Doları |
| Ticari İşletmeye Girişi | 06.05.2016 | |
| Ünite Sayısı | 6 Adet $[(5 \times 2 \text{ Mwe}) + (1 \times 0.8 \text{ Mwe})]$ | |
| Lisans Alım Tarihi | 29.05.2008 | |
| Faaliyet Modeli / Süresi | Üretim / 49 Yıl | |
| Yıllık Üretim Kapasitesi | 34,1 GWh/Y1l | |
| Kurulu Gücü | 12,0 MWm / 10,8 Mwe |
TACIRLER
YATIRIM
Yavlaköv RES Elektrik Üretim A.S. bünyesinde bulunan Yaylaköy RES, İzmir ili Karaburun İlçesi, Yaylaköy Değirmentepe mevkiinde yer almakta olup 25.03.2016 tarihinde ticari işletmeye alınmıştır. Yaylaköy RES'de 2017 yılından itibaren 10 yıl süre ile YEKDEM' den satış yapılacaktır (İlk 5 yıl: 85,8 ABD Doları/ MWh, İkinci 5 yıl 73,0 ABD Doları/MWh). Tesis ticari işletmeye geçiş tarihinden itibaren 8 yıl "Yıllık Lisans Bedeli" muafiyetinden yararlanacaktır.
Şirket'in toplam RES kurulu gücü içerisinde, Yaylaköy RES'in kurulu güç oranı %21,87'dir.
Yüksek rüzgâr enerjisi potansiyeline sahip santralde yer alan 5 adet türbin, ileri teknolojiye sahip ve yüksek verimlidir. Türbinlerde doğrudan tahrikli (direct drive), dişli kutusuz, senkron jeneratörler kullanılmıştır. Bu sayede çok düşük ve çok yüksek rüzgâr hızlarında türbinlerin verimli bir şekilde enerji üretmelerinin yanında bu teknoloji sayesinde, kullanılan hareketli aksamın az olması nedeniyle arıza sayısı az olmakta ve buna bağlı olarak bakım giderleri de düsük olmaktadır. Türbinler, tedarikçi sirketin Türkiye'de yer alan kurulum şirketi ve Yaylaköy RES Elektrik Üretim A.Ş. arasında yapılan anlaşma kapsamında işetmeye girdikleri yıl itibariyle 15 yıl kapsamlı bakım ve onarım garantisi altındadır.
Yaylaköy RES santralleri genişletilmiş makine kırılması sigortası, kâr kaybı, üçüncü şahıs mali mesuliyet ve işveren sorumluluk sigortaları olmak üzere sigorta poliçeleri ile teminat altına alınmıstır.
Yaylaköy RES santralinde ileri teknolojiye sahip SCADA (Merkezi Kontrol ve Veri Toplama) ve CCTV (kapalı çevrim kamera) sistemleri ile 24 saat izleme ve kontrol yapılmaktadır. Santral. Urla RES santralinde konumlanmış, konusunda yetkin ve yeterlilik belgelerine sahip mühendis ve operatörler ile isletilmekte olup personel sayısı 10'dur. Söz konusu 10 calısanın 8'i Egenda Ege Enerji Üretim A.Ş ve 2'si Yaylaköy RES Elektrik Üretim A.Ş bünyesinde istihdam edilmekte olup tüm RES'ler bu 10 kişilik teknik ekip tarafından yönetilmektedir.
| Yaylaköy RES | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tesis Tipi | Yenilenebilir (Rüzgâr) | ||||
| Yatırım Tutarı | : | 51.777.012 TL/19.047.845 ABD Doları | |||
| Ticari İsletmeye Girişi | 25.03.2016 | ||||
| Ünite Sayısı | 5 Adet $(5 x 3 Mwe)$ | ||||
| Lisans Alim Tarihi | 29.05.2008 | ||||
| Faaliyet Modeli / Süresi | Üretim / 49 Yıl | ||||
| Yıllık Üretim Kapasitesi | ٠ | 38,6 GWh/Yil | |||
| Kurulu Gücü | 15,0 MWm / 15,0 Mwe |
Tablo 30: Yaylaköy RES Proje Özellikleri
RES'lere Dair Diğer Açıklamalar:
| Tablo 31: Rüzgâr Enerji Santrallerinin Türbinlerinin Bazı Teknik Özellikleri | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -- | -- | -- | ------------------------------------------------------------------------------ | -- | -- | -- | -- |
| Teknik Özellikler | Urla RES | Alaçatı RES | Mordoğan RES |
Germiyan RES |
Yaylaköy RES |
|---|---|---|---|---|---|
| Türbin Üreticisi | Enercon | Enercon | Enercon | Enercon | Enercon |
| Türbin Modeli | E82-E4 | E82-E2 | E82-E4 | E82-E2 | E82-E4 |
| Türbin Sınıfı | IEC Class IA | IEC Class IIA | IEC Class IA | IEC Class IIA | IEC Class IA |
| Türbin Sayısı ve Kurulu Güç (MWm) |
5 adet $(4 \times 3)$ $Mwe$ + (1 x $1$ Mwe)] |
8 adet (8 x 2) Mwe) |
5 Adet $[(4 \times 3)]$ $Mwe$ + (1 x $1,8$ Mwe)] |
6 Adet $(5 x 2)$ $Mwe$ + (1 x $0,8$ Mwe)] |
$5(5 \times 3 \text{ Mwe})$ |
| Kule Yüksekliği (m) | 78 | 78 | 78 | 78 | 78 |
| Rotor Çapı (m) | 82 | 82 | 82 | 82 | 82 |
Şirket, Urla RES, Alaçatı RES, Mordoğan RES, Germiyan RES ve Yaylaköy RES için Enercon Rüzgâr Enerji Santrali Kurulum Hizmetleri Ltd. Ști. ile kapsamlı bakım ve onarım sözleşmesi imzalamıştır. Her bir santrale ait sözleşme, 15.05.2013 tarihinde imzalanmış olup santrallerin ticari işletmeye geçiş tarihleri itibariyle 15 yıl boyunca (2030 yılına kadar) geçerlidir. Bakım ve onarım sözleşmelerinin hizmet kapsamı; bakım, onarım ve yedek parça tedariğini içeren modelden "tam kapsamlı" olmakla birlikte her bir türbin özelinde %95, santral genelinde ise %97 emre amadelik garantisini (emre amadelik, bir elektrik santralinin elektrik üretebileceği zaman miktarının, toplam zamana bölünmesi ile bulunan ve santrale ilişkin işletme performansını gösteren bir parametredir) içermektedir.
Ayrıca "Enerji Nakil Hattı" ve diğer yardımcı sistemlerin bakım ve onarım çalışmaları ile ilgili olarak; periyodik bakımlar yılda bir kez dışarıdan hizmet alınarak konusunda yetkin firmalar tarafından ilgili elektrik mevzuatının tüm gerekliliklerine uygun olarak yapılmaktadır. Arıza durumlarında ise onarım faaliyetleri, resmî kurumlardan alınmış teknik yetkinlik belgelerine sahip personeller ve yine konusunda uzman onarım firmalarınca yapılmaktadır.
Rüzgâr santrallerinin bulundukları bölge itibariyle Urla RES santrali, diğer santrallerin de kontrol ve izlemesinin yapıldığı bir merkez konumundadır. Santraller arası haberleşme radiolink veri hatları üzerinde kablosuz olarak yapılmaktadır. Bu merkezde 3 yardıyalı sistem ile yürütülen faaliyetler, mühendisler ve yetkinlik belgeli operatörlerin gözetiminde sağlanmaktadır. İleri teknolojiye sahip SCADA (Merkezi Kontrol ve Veri Toplama) izleme ve görüntüleme sistemleri aracılığı ile tüm rüzgâr enerjisi santralleri üretim faaliyetlerini kontrollü ve güvenli bir şekilde gerçekleştirmektedir. Bu kapsamda Urla RES Merkez santralinde 1 İşletme Müdürü, 1 İşletme Şefi ve 8 kumanda operatörü olmak üzere toplam 10 çalışan istihdam edilmekte olup Urla RES, Alaçatı RES, Mordoğan RES, Germiyan RES ve Yaylaköy RES santrallerinin tümü bu ekip tarafından yönetilmektedir.
| Santral Ismi | Santrallerin Bulunduğu İl |
Ort. Rüzgâr Hızı (m/sn) 2021 |
Ort. Rüzgâr Hızı (m/sn) 2022 |
Ort. Rüzgâr Hızı (m/sn) 2023 |
|---|---|---|---|---|
| Urla RES | İzmir | 8,6 | 8,4 | 7,8 |
| Alaçati RES | İzmir | 7.5 | 7,4 | 6,8 |
| Mordoğan RES | İzmir | 8,6 | 8,4 | 7,3 |
| Germiyan RES | Izmir | 7,7 | 7,4 | 6,8 |
| Yaylaköy RES | İzmir | 8,1 | 7.9 | 7,1 |
Tablo 32: Urla RES, Alaçatı RES, Mordoğan RES, Germiyan RES ve Yaylaköy RES Ortalama Rüzgâr Hızları
TACIRLER
Grup, Üretim Şirketleri bünyesinde bulunan enerji santrallerinde ürettiği elektriğin satışı dışında toptan olarak elektrik enerjisi satış-alış işlemleri ve serbest tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapabilmek adına 2016 yılında Ensat Elektrik Enerjisi Tedarik Ticaret A.Ş. şirketini kurmuştur. Ensat Elektrik, 29.12.2016 tarihinde EPDK'dan Tedarik Lisansı'nı almış ve Nisan 2017 tarihinde aktif ticaret hayatına başlamıştır.
EPDK'nın her yıl belirlediği tüketim limitini geçen tüketiciler, serbest tüketici hakkı kazanmakta ve tedarikçisini kendisi seçebilmektedir. EPDK kararı ile 2024 yılı için serbest tüketici limiti yıllık tüketimi 950 kWh ve üzeri olarak belirlenmiştir.
Ensat Elektrik, profesyonel satış ekibi ve çözüm ortaklığı yapan bayileri vasıtasıyla serbest tüketicilere ulaşmakta ve yıllık anlaşmalar yapmaktadır. Serbest tüketicilerin portföye kayıtları ve elektrik enerjisi ihtiyaçları ticaret ekibi vasıtasıyla EPİAŞ üzerinden spot piyasadan almakta ve serbest tüketicilerine elektrik enerjisi satışı yapmaktadır.
EPİAS, spot elektrik piyasasında piyasa isletmecisidir. EPİAS, gün öncesi, gün içi ve uzlaştırma piyasası islemlerini yürütür. Gün öncesi piyasası, piyasa takas fiyatının (PTF) merit order mekanizması ile belirlendiği piyasadır. Gün öncesi piyasasında, bir sonraki güne ait saatlik alıs teklifi verilmektedir. Bildirilen miktarlar piyasa takas fiyatı ile spot piyasaya alınmaktadır.
Asağıdaki tabloda Ensat Elektrik'in 2021, 2022 ve 2023 yıllarına ait müsteri adedi, satıs miktarları ve gelirleri gösterilmiştir. 2022 ve 2023 yıllarında müsteri sayısı 2021 yılına göre azalma gösterse bile satış miktarı ve gelirinde artış olmuştur. Aynı zamanda kâr marjı da istikrarlı bir şekilde artıs göstermiştir.
| 2021 | $\frac{2\pi}{\sigma^2}$ 2022 |
2023 | |
|---|---|---|---|
| Müşteri Sayısı | 36 | 23 | 13 |
| Satış Miktarı (MWh) | 20.031,85 | 26.913,74 | 24.487,55 |
| Enerji Bedeli (TL) | 13.015.160,17 | 73.402.566,34 | 59.404.661,28 |
| Kâr/Zarar (TL/Ay) | 229.601,53 | 1.343.487,97 | 1.728.228,98 |
| Kâr Marji | %1,76 | %1,83 | %2,91 |
Tablo 33: Ensat Elektrik Satış ve Müşteri Sayısı Bilgileri
Ensat Elektrik, serbest tüketici konumundaki müşterilerine daha iyi hizmet verebilmek ve hataları minimize etmek için SAYAX yazılımı kullanmaktadır. Ayrıca dengesizlik maliyetlerini azaltarak karlılığı artırmak amacıyla VGEN yazılımı kullanmaktadır. VGEN yazılımı üzerinden Gün içi piyasasında işlem yapılmaktadır.
Gün içi piyasası, tedarik şirketleri ve üretim şirketleri gibi piyasa katılımcıları arasında gün içerisinde elektrik alım satımlarının gerçekleştirildiği piyasadır. Gün öncesi piyasasında ve gün içi piyasasında işlem miktarları birbirinden bağımsızdır.
Şirket'in bazı santralleri ulusal şebekeye dağıtım seviyesinden, bazı santralleri ise iletim seviyesinden bağlıdır. İletim seviyesinden bağlı olan santraller için Üretim Şirketleri'nin öncelikle TEİAŞ veya santrallerin gerilim seviyelerine göre bağlı bulundukları dağıtım şirketi ile sistem bağlantı anlaşmaları ve sistem kullanım anlaşmaları yapması gerekmektedir. Dağıtım seviyesinden bağlı olan santraller için ise Üretim Şirketleri'nin bölgesel bazda sorumlu olan Dağıtım Şirketleri ile sistem kullanım anlaşmaları yapması gerekmektedir.
| Tablo 34: Santrallerin Ulusal Şebekeye Bağlantı Seviyesi | ||||
|---|---|---|---|---|
| ---------------------------------------------------------- | -- | -- | -- | -- |
| Santral | Ulusal Şebekeye Bağlantı Seviyesi | |
|---|---|---|
| Hidroelektrik | ||
| Eğlence 1 HES | Iletim | |
| Eğlence 2 HES | Iletim | |
| Akçay HES | İletim (OG Barası) | |
| Caygören HES | Dağıtım | |
| Rüzgâr | ||
| Urla RES | İletim (OG Barası) | |
| Alaçatı RES | İletim (OG Barası) | |
| Mordoğan RES | İletim (OG Barası) |
50
ENDA ENERJİ- FİYAT TESPİT RAPORU
| Santral | Ulusal Şebekeye Bağlantı Seviyesi |
|---|---|
| Germiyan RES | İletim (OG Barası) |
| Yaylaköy RES | İletim (OG Barası) |
| Jeotermal | |
| Tuzla JES | Dağıtım |
Elektrik İletim: Ulusal şebekeye iletim seviyesinde (34,5 kV üzeri gerilim seviyesinde) bağlantı sağlayan santraller, TEİAŞ hatlarını kullanarak direkt olarak ulusal sisteme elektriği vermektedirler.
Elektrik İletim (OG Barası): TEİAŞ'a ait trafo merkezlerinde bulunan 33 kV/34,5 kV gerilim seviyesine sahip bağlantı noktası.
Elektrik Dağıtım: Ulusal şebekeye dağıtım seviyesinde bağlantı sağlayan santraller, dağıtım şirketlerinin altyapılarını kullanarak ve bu şirketler üzerinden ulusal sisteme elektriği vermektedirler.
| 2021 | 2022 | 2023 | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Toplam Üretim (MWh) |
Toplam Üretim İçindeki Payı |
Toplam Üretim (MWh) |
Toplam Üretim İçindeki Payı |
Toplam Üretim (MWh) |
Toplam Üretim İçindeki Payı |
|
| YEKDEM Satışları | ||||||
| HES | 83.295 | %20,8 | 167.015 | $\%33,2$ | 84.641 | $\frac{9}{624,3}$ |
| RES | 244.426 | %61,1 | 239.271 | $\%47,6$ | 198.837 | $\%57,0$ |
| JES | $\theta$ | %0,0 | 0 | %0,0 | $\mathbf 0$ | $\%0$ |
| Toplam | 327.721 | %81,9 | 406.286 | %80,8 | 283.478 | %81,3 |
| Spot Elektrik Piyasası Satışları | ||||||
| HES | 26.915 | $\%6,7$ | 54.409 | %10,8 | 26.990 | %7,7 |
| RES | $\Omega$ | %0,0 | $\Omega$ | %0,0 | $\%0$ | |
| JES | 45.365 | %11,3 | 41.973 | %8,4 | 38.205 | %11 |
| Toplam | 72.280 | %18.1 | 96.382 | %19,2 | 65.195 | %18,7 |
| GENEL TOPLAM |
400.001 | %100 | 502.668 | %100 | 348.673 | %100 |
Tablo 36: Yıllar Bazında YEKDEM ve Spot Elektrik Satış Tutarları
| 2021 | 2022 | 2023 | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Toplam Satis (TL) |
Toplam Satis İçindeki Payı |
Toplam Toplam Satis Satis İçindeki (TL) Payı |
Toplam Satis (TL) |
Toplam Satis İçindeki Payı |
||
| YEKDEM Satısları | ||||||
| HES | 64.474.925 | $\frac{0}{20}$ | 513.702.803 | %32 | 236.647.078 | %24 |
| RES | 218.434.631 | %68 | 772.474.293 | %49 | 599.684.124 | %60 |
51
| 2021 | 2022 | 2023 | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Toplam Satış (TL) |
Toplam Satis İçindeki Payı |
Toplam Satiş (TL) |
Toplam Satis İçindeki Payı |
Toplam Satis (TL) |
Toplam Satis İçindeki Payı |
|
| JES | $\theta$ | $\%0$ | ٠ | $\%0$ | $\theta$ | %0 |
| Toplam | 282.909.556 | %88 | 1.286.177.096 | %81 | 836.331.202 | %84 |
| Spot Elektrik Piyasası Satışları | ||||||
| HES | 13.411.878 | $\%4$ | 167.528.789 | %11 | 67.482.247 | %7 |
| RES | %0 | $\%0$ | $\Omega$ | $\%0$ | ||
| JES | 23.367.214 | $\frac{0}{07}$ | 127.146.155 | %8 | 90.241.969 | $\%9$ |
| Toplam | 36,779,092 | %12 | 294.674.944 | %19 | 157.724.216 | %16 |
| GENEL TOPLAM |
319,688,648 | %100 | 1.580.852.040 | %100 | 994.055.418 | %100 |
Sirket'in Fiyat Tespit Raporu tarihi itibarıyla Çaygören HES, Akçay HES, Tuzla JES, Eğlence 1 HES ve Eğlence 2 HES hariç bütün santralleri YEKDEM kapsamındadır. YEKDEM'den yararlanma sürelerinin sona erdiği tarihten itibaren YEKDEM süresi sona eren ilgili santralin ürettiği elektrik, spot elektrik piyasasına satılmaya başlamıştır. Eğlence 1 HES ve Eğlence 2 HES santrallerinin YEKDEM süreleri de 31.12.2023 itibarıyla dolmuştur.
Covid-19 'un getirdiği tedarik zinciri bozulmalarına ek olarak Rusya - Ukrayna, Filistin - İsrail savaşı ile enerji ve hammadde fiyatlarına yaşanan artışların da etkisiyle, devlet hem arz güvenliğini sağlamak hem de tüketicileri yüksek maliyet artışlarından koruyabilmek yönünde bir politika benimsemiş ve elektrik piyasası mevzuatı kapsamında 2022 yılı içerisinde bu amaçla bazı değişikler yapılmıştır. Bu değişiklerden bir tanesi, elektrik enerjisinin üretim maliyetleri dikkate alınarak her seferinde altı ay geçmemek üzere EPDK tarafından kaynak bazında tüketiciyi ve/veya maliyeti yüksek üretimi destekleme bedeli belirlenebileceğine yönelik 08.03.2022 tarihli EPDK 'nın 17/11 maddesine eklenen düzenlemedir. Düzenleme kapsamında belirtilen destekleme bedeli, EPDK tarafından kaynak bazında belirlenen azami uzlaştırma fiyatları kullanılarak uzlastırma dönemi bazında EPİAS tarafından hesaplanmaktaydı. İzahname tarihi itibarıyla EPDK tarafından alınan karar ile AUF mekanizması yürürlükten kaldırılmış olup kaldırılmadan önceki son Azami Uzlaştırma Fiyatları (MWh başına) doğal gaz santralleri için 4.500 2.636,71 TL, ithal kömürü santralleri için 2.750 TL, yerli kömür santralleri için 2.050 TL ve yenilenebilir enerji kaynakları için 1.540 TL olarak belirlenmiştir. Buna göre yenilenebilir kaynaklardan üretilen elektriğin satış fiyatında 1.540 TL / MWh 'i aşan bölümü üzerinden yapılan hesaplama ile EPİAŞ tarafından belirlenen tutarlar, her bir ilgili üretici tarafından EPİAŞ 'a destekleme bedeli olarak ödenmekte ve bu şekilde toplanan destekleme bedelleri EPİAŞ tarafından arz güvenliğini teminen öncelikle maliyeti yüksek üretim tesisi sahibi piyasa katılımcılarına üretim destekleme tutarı olarak yansımakta, sonrasında kalan tutar ise (tüketiciye yansıtılmak üzere) görevli tedarik şirketlerine ödenmekteydi. YEKDEM kapsamındaki üretim tesisleri ise, düzenleyeme tabi değildi. Dolasıyla yürürlüğe giren bu düzenlemeyle, enerji üretim maliyeti diğer kaynaklara nazaran daha düşük olan yenilenebilir enerji üretim tesislerinde YEKDEM kapsamında olmayanlar,
TACIRLER
TACIRLER
belirlenen azami fiyattan daha yüksek satış yaptıkları her bir MWh için destekleme bedeli olarak bir ödeme yapmakla yükümlü hale gelmişti. Bu düzenleme her ne kadar güncel meyzuat cercevesinde belirli bir süre için uygulama alanı bulacak şekilde düzenlenmişse de 1 Ekim 2023 tarihinden itibaren uygulaması kaldırılmıştır.
YEKDEM, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim faaliyeti gösteren üretim lisansı sahibi tüzel kişilerin Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği kapsamında yenilenebilir enerji kaynaklarından üretim yaparak faydalanabileceği bir destekleme mekanizmasıdır.
ABD Doları bazlı YEKDEM mekanizmasından yararlanabilmek için ilgili santralin 30.06.2021'den önce işletmeye alınması gereklidir. 30.01.2021 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan 3453 Cumhurbaşkanı Kararı uyarınca 01.07.2021 ile 31.12.2025 tarihleri arasında isletmeye girecek santraller için alt ve üst limit YEKDEM fiyatları ABD Doları cinsinden belirlenirken YEKDEM teşviki Türk Lirası cinsinden düzenlenmiştir.
Tesislerin yerli aksam kullanımlarına göre YEKDEM yararlanma süresinin ilk 5 yılı boyunca, YEKDEM teşvik fiyatı üzerine yerli katkı fiyatları eklenmektedir.
Şirket'in santrallerinin 5 tanesi YEKDEM kapsamında yer almaktadır. Diğer santralleri ise 10 yıllık teşvik süresini tamamlamış ve spot piyasaya satış yapmaya başlamıştır.
2021, 2022 ve 2023 yıllarında Üretim Şirketleri'nin üretmiş olduğu elektriğin sırasıyla %81.9. %80,8 ve %81,3'ü YEKDEM kapsamında satılmıştır.
| Santral | YEKDEM Fiyatı (ABD Doları / Mwe) |
YEKDEM Bitiş Tarihi | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hidroelektrik | ||||||||||
| Eğlence 1 HES | 73,0 | 31.12.2023 (YEKDEM Sona Erdi.) | ||||||||
| Eğlence 2 HES | 73,0 | 31.12.2023 (YEKDEM Sona Erdi.) | ||||||||
| Akçay HES | 73,0 | 31.12.2019 (YEKDEM Sona Erdi.) | ||||||||
| Caygören HES | 73,0 | 31.12.2016 (YEKDEM Sona Erdi.) | ||||||||
| Rüzgâr | ||||||||||
| Urla RES | (Ilk 5 Yıl: 85,8 USD/ MWh, Sonra 73,0) USD/MWh) |
27.05.2026 (YEKDEM Devam Ediyor.) |
||||||||
| Alaçatı RES | (İlk 5 Yıl: 85,8 USD/ MWh, Sonra 73,0 USD/MWh) |
03.06.2026 (YEKDEM Devam Ediyor.) |
||||||||
| Mordoğan RES | (İlk 5 Yıl: 85,8 USD/ MWh, Sonra 73,0USD/MWh) |
24.06.2026 (YEKDEM Devam Ediyor.) |
||||||||
| Germiyan RES | (İlk 5 Yıl: 85,8 USD/ MWh, Sonra 73,0 USD/MWh) |
06.05.2026 (YEKDEM Devam Ediyor.) |
||||||||
| Yaylaköy RES | (Ilk 5 Y 1 l: 85,8 USD/ MWh, Sonra 73,0) USD/MWh) |
25.03.2026 (YEKDEM Devam Ediyor.) |
||||||||
| Jeotermal | ||||||||||
| Tuzla JES | 105,0 | 31.12.2020 (YEKDEM Sona Erdi.) |
YEKDEM'e tabi yenilenebilir enerii santralinin YEKDEM'den yararlanma süresi, isletmeye alinma tarihinden itibaren on yılın sonunda sona ermektedir. Takvim yılı içerisinde isletmeye alınan lisanslı santrallerin YEKDEM başlangıc tarihleri bir sonraki takvim yılının ilk günü başlamaktadır. Takvim yılı içerisinde işletmeye alınan lisanslı santraller, YEKDEM başlangıç tarihine kadar ürettikleri elektriği spot piyasasında satabilmektedirler. YEKDEM'den yararlanma süresi biten santraller, bu sürenin sonunda, ürettiği elektriği spot elektrik piyasasında satmaktadır.
Fiyat Tespit Raprou tarihi itibarıyla Santraller'den Akçay HES, Çaygören HES, Tuzla JES, Eğlence 1 HES ve Eğlence 2 HES ürettiği elektriği spot piyasaya satmaktadır.
2021, 2022 ve 2023 yıllarında Şirket'in üretmiş olduğu elektriğin sırasıyla %18,1 %19,2 ve %18,7'si spot piyasaya satılmıştır.
EPİAŞ, spot elektrik piyasasında piyasa işletmecisidir. EPİAŞ, gün öncesi, gün içi ve uzlaştırma piyasası işlemlerini yürütür. Gün öncesi piyasası, piyasa takas fiyatının (PTF) "merit order" mekanizması ile belirlendiği piyasadır. Gün öncesi piyasasında, bir sonraki güne ait saatlik üretim tahminleri için satış teklifi verilmektedir. Bildirilen miktarlar piyasa takas fiyatı ile spot piyasaya satılmaktadır. Gün içi piyasası, tedarik şirketleri ve üretim şirketleri gibi piyasa katılımcıları arasında gün içerisinde elektrik alım satımlarının gerçekleştirildiği piyasadır. Gün öncesi piyasasında ve gün içi piyasasında işlem miktarları birbirinden bağımsızdır.
Şirket'in Fiyat Tespit Raporu tarihi itibarıyla EPİAŞ yönetmelikleri kapsamında tanımı yapılan yan hizmetler faaliyeti ve geliri bulunmamaktadır.
Gönüllü karbon piyasası, yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretim yöntemi veya enerji verimliliği uygulamaları gibi faaliyetler sonucunda iklim değişikliğine sebep olan sera gazlarında gerçekleştirilen azaltımların, VERRA ve GOLD Standart vb. kuruluşlar tarafından uluslararası standartlarda sertifikalandırılması ve bu karbon azaltım sertifikalarının firmalar tarafından karbon ayak izlerini azaltılması amacıyla satın alındığı bir piyasadır.
Gönüllü karbon piyasasındaki firmalar, herhangi bir yasal zorunluluğu olmamasına rağmen sosyal sorumluluk ve halkla ilişkiler çalışması kapsamındaki faaliyetleri sebebi ile açığa çıkan sera gazı emisyon miktarlarını hesaplayarak bu emisyonları azaltmak ve dengelemek amacıyla karbon azaltım sertifikalarını satın almaktadırlar.
Şirket, Türkiye'nin çeşitli illerinde faaliyet gösteren on adet yenilenebilir enerji santrali ile çevreye ve topluma karşı sorumluluklarını yerine getirerek yenilenebilir enerji yatırımlarına devam etmektedir. Emisyon azaltım sertifikalandırmalarının başarıyla yürütüldüğü yenilenebilir enerji santralleri, Onaylanmış Karbon Standart (VCS) ve Gold Standart 'a ait karbon emisyon azaltım sertifikalarına sahiptir.
Sirket'e ait 8 Santral (Eğlence 1 HES, Eğlence 2 HES, Akçay HES, Alacatı RES, Mordoğan RES. Urla RES. Germiyan RES. Yaylaköy RES) Onaylanmış Karbon Standart (VCS), 1 Santral (Tuzla JES) Gold Standart (GS), 1 Santral ise IREC sistemine kayıtlıdır. Global piyasada büyük öneme sahip santrallere ait bu sertifikalar, uluslararası organizasyonlar tarafından bağımsız denetçilerin onayı ile verilmiştir.
Şirket bünyesinde bulunan RES, HES ve JES projelerinden 2021 yılında toplam 23.028.521 TL tutarında yenilenebilir enerji karbon emisyonu azaltım sertifikası satışı gerçekleştirilmiştir.
Şirket bünyesinde 2024 yılı GRI Standartlarında Sürdürülebilirlik Raporu hazırlama ve proje akışı genel hatları ile aşağıdaki şekilde planlanmaktadır.
Kurumsal Sürdürülebilirlik Yönetim hizmet kapsamı:
Proje ekibine online "Kurumsal Sürdürülebilirlik" eğitiminin verilmesi
"Proje ekibi ile online toplantılarda firmanın sürdürülebilirlik olgunluğu hakkında meycut durumu ile ilgili bilgilerin toplanması
"Sürdürülebilirlik alanında mevcut durumun anlaşılması adına firmanın sektördeki konumu ile ilgili araştırma yapılması, sektör trendlerinin araştırılması
Firmadan sürdürülebilirlik kapsamında gelen dokümanların incelenmesi ve analize dahil edilmesi
Araştırılan rakip şirketlerin sürdürülebilirlik olgunluğu ve trendler ile firmanın sürdürülebilirlik olgunluğunun karşılaştırılması ve gelişim alanlarının belirlenmesi
"Mevcut Durum Analizi Çıktıları: Sürdürülebilirlik Yönetisimi, Performans ve Raporlaması, Sürdürülebilirlik İletişimi ve Paydaş Katılımı konularında firmanın mevcut durumunun belirlenmesi ve sunulması
"SASB, MSCI, GRI, WEF gibi global endeksler baz alınarak öncelikli konuların belirlenmesi
Firma ile birlikte öne çıkarılacak/öncelikli konuların ve firmanın paydaşlarının belirlenmesi
Oncelikli konuların sınırlarının ve kapsamlarının belirlenmesi
Paydaş anketlerinin hazırlanması ve öncelikli konular özelinde üst yönetimle görüşmeler yapılması
"Önceliklendirme Analizi Çıktıları: Öncelikli konuların, konu sınırlarının ve sıralamalarının matrise dönüştürülerek firma ile paylaşılması ve yorumlanması
"Risk ve Fırsat Analizi: Cevresel, Sosyal ve Yönetişim (ÇSY) ve iklim değişikliği risk ve firsatlarının calısılması
"Mevcut Durum Analizi, Önceliklendirme Analizi, Risk ve Fırsat Analizi sonucu ortava çıkan gelişim alanları hakkında aksiyon noktaları, KPI ve hedef belirlenmesi ve konsolide olarak çıktıların firma ile paylasılması
Şirket, bünyesinde Çevresel ve Entegre Yönetim Sistemi prosedürlerini yönetme potansiyeline sahip tecrübeli kadrolarla tüm işletmelerde aynı standardı uygulama adına entegre kalite yönetim sistemlerini yönetmektedir.
Çevresel ve Entegre Yönetim Sistemi kapsamında oluşturulan ve Şirket Yönetim Kurulu'na bağlı olan entegre yönetim organizasyonu kapsamında Sirket bünyesinde İc Denetim ve Operasyonel Risk Yönetim Departmanı, İnsan Kaynakları ve Endüstriyel İlişkiler Departmanı, Mali İşler Departmanı, Satın Alma Departmanı, Enerji Ticaret Departmanı, Yatırımcı İlişkileri ve İştirakler Departmanı ve santraller yer almaktadır.
Şirket ve Bağlı Ortaklıkları, hizmet alımı yoluyla ise iş sağlığı, iş güvenliği, bilgi işlem teknolojileri, ekoloji izleme, tehlikeli-tehlikesiz atık yönetimi ve çevre ve entegre kalite yönetim sistemi konularında danışmanlık desteği alınmaktadır.
Tüm santraller baz alındığında direkt ve dolaylı olarak çevresel ve sosyal yönetim sistemi uygulaması kapsamında 2021, 2022, 2023 yıllarında ve Fiyat Tespit Raporu tarihine dek uzman ve yöneticiler ilgili çalışmalarında görev almıştır.
Enda Enerji Holding A.Ş, yenilenebilir çatısı altında uluslararası standartlar kapsamında çalışanların tamamına (yüklenici ve alt yüklenici firmalar dahil) çevresel ve sosyal hususlar kapsamında 2021 yılı içerisinde 28,5 saat, 2022 yılı içerisinde 31 saat, 2023 yılı içerisinde 27,14 saat ve 2024 yılı içerisinde işbu Fiyat Tespit Raporu tarihine dek toplam 12,65 adam saat eğitim verilmiştir. Verilen eğitimlerin ana konu başlıkları iş sağlığı ve güvenliği, anayasal haklar ve etik kodlar, çevresel etki yönetimi, atık yönetimi, çevresel acil durumlar, biyoçeşitlilik, kültürel mirasın korunması, enerji verimliliği-iklim değişikliği, reorganizasyon, Covid-19 ile mücadele, çalışan organizasyonu güvenlik yönetimidir.
TACIRLER
Şirket, 1993 yılından itibaren geliştirmiş olduğu elektrik üretim santralleri ile önemli bir büyüklüğe ulaşarak alanında deneyim kazanmıştır.
Şirket, bünyesindeki enerji santralleri vasıtasıyla ürettiği elektriğin satısını YEKDEM, Gün Öncesi Piyasası (GÖP) ve ikili anlaşma yolu ile tedarik şirketlerine satmaktadır. Ayrıca, 2004 yılından beri süregelen serbest tüketiciye satışlarını, 2016 yılında kurmuş olduğu Ensat Elektrik Enerjisi Tedarik Ticaret A.S. bünyesinde vürütmeye devam etmektedir.
Şirket'in 31.12.2023 itibarıyla bağlı ortaklıkları ve iştiraklerindeki %100'ü venilenebilir kaynaklara dayalı 10 elektrik üretim santralinin toplam kurulu gücü 180,18 Mwe'dir. Kurulu güç dağılımı olarak portföyünde 4 adet hidroelektrik (104 Mwe), 5 adet rüzgâr (68,6 Mwe) ve 1 adet jeotermal (7,5 Mwe) elektrik üretim santrali bulunmaktadır. Toplam elektrik üretiminin %100'ünün yenilenebilir enerji kaynaklarından oluşması dışa bağımlılığı azaltmakta ve devlet alım garantilerinden faydalanılmasını sağlamaktadır. Şirket, kurumsal yönetim ilkeleri cercevesinde, kalite vönetim sisteminde sahip olduğu ISO belgeleriyle yönetici ve çalışanları ile birlikte, 30 yılı aşkın süredir faaliyetlerine devam ettirmektedir.
Bu kapsamda kârlılığı yüksek ve öngörülebilir nakit akışı yaratabilen sürdürülebilir projelere odaklanmıştır.
Türkiye'de en büyük yenilenebilir enerji üreticilerinden biri olmak hedefiyle asağıdaki başlıklarda çalışmalarına devam etmekte, fırsatları takip etmektedir.
Enda Enerji Holding A.S. bünyesindeki 3 adet lisanslı rüzgâr enerjisi santrali (Urla RES. Mordoğan RES ve Yaylaköy RES) için toplamda 5 adet ilave türbin için 21,0 MWm/21,0 Mwe (5 x 4,2 MWm/Mwe) kurulu gücünde mekanik ve elektriksel kapasite artışı başvurusu yapılmış olup Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından bu artışlara ilişkin başvurular uygun bulunup Üretim Şirketleri ile ilgili mevzuatın getirmiş olduğu yükümlülükler tanımlanmıştır.
Bu yükümlükler kapsamında; teminat mektupları verilmiş, Teknik Etkileşim Analizi (TEA) izinleri ve Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği gereğince alınması gereken görüş ve izinler alınmıştır. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından tanımlanan bu yükümlülüklerin yerine getirilmesi sonrası kapasite artışına ait güç değerleri üretim lisanslarına derç edilerek tesis tamamlanma süreleri tanımlanmıştır. Bu süre içerisinde yerine getirilmesi gereken yükümlülüklerden; İmar Planı, Orman İzni ve Mülkiyet Edinimi ile ilgili başvurular da ilgili kurumlara yapılarak süreçlerin devamı sağlanmıştır. Başvuruların değerlendirme süreci devam etmektedir.
08.03.2020 tarihinde yayımlanan Resmî Gazete'de yer alan "Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik"'in ilgili maddeleri hükümlerince Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) 'nin ilan etmiş olduğu bölgesel bağlanılabilir kapasitelere istinaden Enda Enerji Holding A.Ş. olarak işletmede olan 2 adet RES (Alaçatı RES ve Yaylaköy RES), 4 adet HES (Eğlence 1 HES, Eğlence 2 HES, Akçay HES, Çaygören HES) ve 1 adet JES (Tuzla JES) için yardımcı kaynağı GES (Güneş Enerjisi Santrali) olacak şekilde mevcut tesisleri birden çok kaynaklı yenilenebilir enerji tesisine dönüştürme başvurusunda bulunulmuştur.
Başvurusu yapılan toplam yardımcı kaynak (GES) kurulu gücü 41,2 MWp olup TEİAS'ın değerlendirmesi sonucunda başvuru bölgelerine ait trafo merkezi kapasitelerindeki kısıt nedeniyle başvuru güçleri toplamda 13,1 MWp olarak güncellenmiştir. Bu başvurulara ait vatırımların gerçeğe dönüşmesi halinde meycut santrallerin elektrik eneriisi üretimleri ve dolayısıyla kapasite kullanım oranları artarak tesisler daha etkin hale gelecektir. Basyurular ile ilgili olarak mevzuatın getirdiği yükümlülükler Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından projelerin ilgili şirketlerine tanımlanmıştır. Teminat mektupları verilmis, projeler bazında farklı olmakla birlikte, Cevresel Etki Değerlendirmesi (CED) Yönetmeliği gereğince alınması gereken görüş ve izinlere ait süreçler kurum incelemeleri aşamasında devam etmektedir.
Şirket stratejisine uygun ve portföyünde yer alarak şirkete değer katacak yenilenebilir enerji projeleri ya da isletmeye gecmis projelere sahip sirket alımlarını değerlendirmek ve bu kapsamdaki potansiyel iş firsatlarını araştırmak adına Sirket bünyesinde bir proje geliştirme ekibi kurulmuş olup Şirket'in yatırım kriterlerine uyan yurt içindeki ve yurt dışındaki fırsatlar için piyasa araştırması yapılmaktadır. Güncel olarak Türkiye'de ve yabancı ülkelerde bu kapsama dahil olabilecek potansiyel projeler değerlendirilmektedir.
Şirket, bünyesinde bulunan santrallerinde konunda deneyimli ve yetkin çalışanları ile yüksek emre amadelik oranlarına sahip yüksek üretimi hedefler ve planlarını bu hedefe göre kurgular. Bu hedef doğrultusunda Şirket, yüksek kaliteye ve verimliliğe sahip ana makine ve teçhizat temin ederek santrallerinde kullanmakta ve teknolojik gelişmeleri yakından takip ederek en etkin ve güncel sistemleri üretim süreclerine dahil ederek santrallerin verimliliğini artırıcı izleme ve kontrol faaliyetlerini yürütmektedir.
Şirket'in rüzgâr enerjisi santrallerinde (RES) kullanılan türbinler Enercon marka olmakla birlikte; hidroelektrik santrallerinde (HES) Flovel (Hindistan meseli), VATech (Alman-Avusturya menseli), HRC (Çin menseli), jeotermal enerji santralinde (JES) Ormat (İsrail menşeli) marka türbin üniteleri ve sistemleri kullanılmaktadır.
Kuruluş aşamasından günümüze çevreye dost, sürdürülebilir yüksek üretime ve uzun kullanım ömrüne sahip enerji üretim tesislerini portföyüne katmak adına; konusunda uzman, iyi proje referanslarına sahip yüklenici firmalar ile çalışmayı prensip edinen Şirket, yeni yatırımlarında da bu prensip çerçevesinde devam etmektedir.
| Emre Amadelik Orani (%) |
Eglence 1 HES |
Eglence 2 HES |
Akçay HES |
Çaygören HES |
|---|---|---|---|---|
| 2017 | 89,70 | 80,50 | 93,40 | 99,65 |
| 2018 | 68,00 | 84,70 | 96,20 | 99,07 |
| 2019 | 81,80 | 69,40 | 95,50 | 99,48 |
| Tablo 38: HES'lerde Gerçekleşen Emre Amadelik Oranları | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -------------------------------------------------------- | -- |
| Emre Amadelik Orani $(\%)$ |
Eğlence 1 HES |
Eğlence 2 HES |
Akçay HES |
Çaygören HES |
|---|---|---|---|---|
| 2020 | 76,80 | 82,50 | 95,00 | 99,89 |
| 2021 | 84,30 | 97,40 | 96,10 | 96,22 |
| 2022 | 79,80 | 81,00 | 96,00 | 97,00 |
| 2023 | 79,60 | 91,60 | 95,10 | 99,40 |
Santrallerin farklı bölgelerde bulunması arıza ve olası duruslara karsı yüksek emre amadelik sağlamaktadır. Santrallerin Türkiye genelinde dağılmış bir yapıda olması bölgesel kuraklık risklerine karsı portföyün üretimini dengelemektedir.
RES santrallerinin kurulumunda bugüne kadar, çalışmakta olan nitelikli personel ve Enercon ile yapılan bakım çalışmaları ile olası arızalar engellenmekte ve neredeyse kayıpsız şekilde yüksek emre amadelik sağlanmıştır.
Urla RES, Alaçatı RES, Mordoğan RES, Germiyan RES ve Yaylaköy RES için Enercon Rüzgâr Enerji Santrali Kurulum Hizmetleri Ltd. Sti. ile kapsamlı bakım ve onarım sözlesmesi imzalamıştır. Her bir santrale ait sözlesme, 15.05.2013 tarihinde imzalanmış olup santrallerin ticari işletmeye geçiş tarihleri itibarıyla 15 yıl boyunca (2030 yılına kadar) geçerlidir. Bakım ve onarım sözleşmelerinin hizmet kapsamı; bakım, onarım ve yedek parça tedariğini içeren modelden "tam kapsamlı" olmakla birlikte her bir türbin özelinde %95, santral genelinde ise %97 emre amadelik garantisini içermektedir.
Ayrıca "Enerji Nakil Hattı" ve diğer yardımcı sistemlerin bakım ve onarım çalışmaları ile ilgili olarak; periyodik bakımlar yılda bir kez dışarıdan hizmet alınarak konusunda yetkin firmalar tarafından ilgili elektrik mevzuatının tüm gerekliliklerine uygun olarak yapılmaktadır. Arıza durumlarında ise onarım faaliyetleri, resmî kurumlardan alınmış teknik yetkinlik belgelerine sahip personel ve yine konusunda uzman onarım firmalarınca yapılmaktadır.
| Emre Amadelik Oram (%) |
Urla RES | Alaçatı RES | Mordoğan RES |
Germiyan RES |
Yaylaköy RES |
|---|---|---|---|---|---|
| 2017 | 97,54 | 98,68 | 97,52 | 98,50 | 96,17 |
| 2018 | 98,74 | 98,90 | 98,26 | 98,19 | 98,50 |
| 2019 | 91,08 | 99,04 | 93,38 | 98,58 | 98,71 |
| 2020 | 98,89 | 99,35 | 97,31 | 99,25 | 96,58 |
| 2021 | 98,49 | 99,05 | 98,90 | 98,89 | 97,94 |
| 2022 | 98,13 | 98,98 | 98,68 | 98,17 | 95,70 |
Tablo 39: RES'lerde Gerçekleşen Emre Amadelik Oranları
| Emre Amadelik Oranı $(\%)$ |
Urla RES | Alaçatı RES | Mordoğan RES |
Germiyan RES |
Yaylaköy RES |
|---|---|---|---|---|---|
| 2023 | 98,50 | 99,13 | 98,31 | 98,59 | 98,48 |
Santralin işletme sürekliliğinin sağlanması, emre amadeliğin en üst seviyede tutulması esastır.
Santralin tüm operasyonel faaliyetleri SCADA, kontrol ve kumanda ekipmanları üzerindeki indikatörlerden sürekli olarak izlenir. Olumsuzluklar kayıt altına alınır. Yetki sınırları cercevesinde amir bilgilendirmesi ya da görevlendirmesi ile müdahale edilip sorunun giderilmesi yoluna gidilir.
Yüksek gerilim arıza ve bakım faaliyetleri EKAT yönergelerine uyularak yapılır. Sebeke kaynaklı arızalarda ilgili trafo merkezi ile iletişime geçilerek bilgi alınır ve arızanın giderilmesi için gereken faaliyetler gerçekleştirilir.
Tuzla JES Bakımları, Planlı Bakımlar, Önleyici/Kestirimci Bakımlar, Periyodik İsler, Kalibrasyon ve Arıza Bakımlar olarak SAP Sisteminde takip edilmektedir.
Söz konusu bakımların PKD' de (Patlaman Korunma Dokümanında) belirlenen zonlarda yapılması durumunda, yine aynı dokümanda belirtilen öncelikler dikkate alınmaktadır. 30.04.2013 tarih ve 28633 sayılı resmî gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren "Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik" in 5, 6, 9 ve 10 uncu maddesi gereğince patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin tespiti, meydana gelebilecek tehlikelerin tanımlanması, riskin değerlendirilmesi ve bunun sonucunda alınması gerekli teknik ve idari tedbirlerin belirlenip, gerekli önlemlerin alınması için PKD Sertifikaları ve personel eğitimleri 3 yılda bir yenilenir ve ayrıca her yıl ara gözetimler yapılarak raporlanır.
Santrale ait tüm ekipmanlar için periyodik bakım günlük, haftalık, aylık, yıllık planları oluşturulur. Bu planların içeriği, yüklenici firmalar ve üretici firmalar tarafından verilen bilgiler çerçevesinde türbin tarafı harici tüm ekipmanlar için hazırlanmış olan periyodik bakım program ve talimatlarına göre belirlenir. Ekipmanların bakımları gerek işletme bünyesinde resmî kurumlardan alınmış teknik yetkinlik belgelerine sahip personel, gerekse konusunda uzman ve ilgili kurum tarafından yetkinlik belgesini almış firmalardan dış hizmet alımı ile gerçekleştirilir. Bakım işlemi sırasında oluşan malzeme ihtiyaçlarını karşılamak için stok kontrolleri yıl içerisinde düzenli olarak yapılarak kayıt altına alınır. Stokta olmayan malzemeler için satın alma süreci işletilir.
Duruş gerektiren planlı bakımların programları eşanjörlerde meydana gelen kabuklasmaya bağlı kirlilik süreci gözeterek planlanır. Asıl amacı eşanjörlerin temizlenerek verimin artırılması olan söz konusu planlı duruşta, diğer duruş isteyen çalışmalar da programlanarak emre amadeliği üst düzeyde tutmak hedeflenir.
Ekipmanların arızalanması durumunda yapılan onarıcı faaliyetlerde ekipman garanti kapsamında ise ilgili firmalardan Satın Alma ve Ticaret Yönetimi Departmanı aracılığı ile hizmet talep edilir. Bu kapsamda olmayan ekipman ve sistemler için resmî kurumlardan alınmış teknik yetkinlik belgelerine sahip işletme personeli tarafından işlem yapılır. Arıza ve bakım
TACIRLER YATIRIM
öncesi iş emri formu düzenlenir. Müdahale öncesi iş emrinde ver alan kontrol listelerine göre (iş güvenliği tedbirleri) hazırlıklar yapılır. İş bitiminde iş emri kapatılarak arşivlenir.
| Emre Amadelik Oranı $(\frac{9}{6})$ |
Tuzla JES |
|---|---|
| 2017 | 92,83 |
| 2018 | 96,71 |
| 2019 | 96,78 |
| 2020 | 96,50 |
| 2021 | 97,24 |
| 2022 | 98,04 |
| 2023 | 96,59 |
Tablo 40: Jeotermal Enerji Santralinde Gerceklesen Emre Amadelik Oranları
Şirket, operasyonel başarısını devam ettirme ve yükseltme amacına sahiptir. Bu doğrultuda. Sirket devamlı iyileştirme çalışmaları yapmakta ve olası üretim performansı geliştirme seçeneklerini incelemekte ve araştırmaktadır. Bu çerçevede, Şirket'in bu zamana kadar yapmış olduğu birçok verimlilik çalışmaları bulunmaktadır.
İşletme ve yapım dönemlerinde teknolojik gelişmeler yakından takip edilerek çalışmalar devam ettirilmektedir.
Sirket'in RES'lerinde sadece Enercon marka türbinler kullanılmaktadır. Rüzgâr enerji santrallerinde iyileştirmeler yapılarak üretim performansının artırılması, arızaların azaltılarak yüksek emre amadelik oranlarının yakalanması için devamlı olarak çalışmalarda bulunulmaktadır.
Rüzgârdan enerji üretiminde ana etkenin rüzgâr hızı olduğu düşünüldüğünde, Şirket'in RES'leri Türkiye'nin yıllık ortalama rüzgâr hızının yüksek olduğu bölgelerde konumlandırılmıştır.
Kaynak: T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı | https://enerji.gov.tr/eigm-yenilenebilir-enerji-kaynaklar-ruzgar
TACIRLER
| Santral Ismi | Santrallerin Bulunduğu İl |
Ort. Rüzgâr HIZI(m/sn) 2021 |
Ort. Rüzgâr Hızı (m/sn) 2022 |
Ort. Rüzgâr Hızı (m/sn) 2023 |
|---|---|---|---|---|
| Urla RES | İzmir | 8.6 | 8,4 | 7,8 |
| Alaçatı RES | İzmir | 7,5 | 7,4 | 6,8 |
| Mordoğan RES | İzmir | 8,6 | 8,4 | 7,3 |
| Germiyan RES | İzmir | 7,7 | 7,4 | 6,8 |
| Yaylaköy RES | İzmir | 8,1 | 7,9 | 7.1 |
| Tablo 41: RES'lerin Bulunduğu İl ve Ortalama Rüzgâr Hızları | |
|---|---|
| ------------------------------------------------------------- | -- |
Şirket'in RES'leri Türkiye'nin kaynak yönünden verimli lokasyonlarında bulunması nedeniyle yüksek kapasite kullanım oranları yakalamıştır. Aşağıda santrallerin 2022 yılına ait kapasite kullanım oranları ve ilgili kaynaktaki 2022 yılına ait Türkiye ortalamasının kıyaslaması gösterilmiştir.
Şirket'in RES'leri Türkiye'nin rüzgâr enerjisi üretim potansiyeli açısından verimli bölgelerde bulunmaları nedeniyle yüksek kapasite kullanım oranlarına sahiptir. Aşağıda 2022 yılına ait şirket portföyünde bulunan rüzgâr enerjisi santralleri ile Türkiye genelindeki rüzgâr enerjisi santrallerinin kapasite kullanım oranları karşılaştırma grafiği yer almaktadır.
Kaynak: http://epdk.gov.tr/Detay/lcerik/3-0-24/elektrikyillik-sektor-raporu(2022)
TACIRLER
Türkiye elektrik sektörü, arz güvenliği ilkesini odak noktasına alan bir vaklasımla, büyüme ve refaha katkı sağlama doğrultusunda gelişmiştir. Bunlarla birlikte elektrik sektörü, ulusal ve uluslararası sürükleyici dinamiklerin de etkisiyle, karbonsuzlasma hedeflerini dikkate alarak gelismeve devam etmektedir. Elektrik üretimi, iletimi ve dağıtımı faaliyetleri uzun yıllar boyunca dikey bütünleşik bir yapı ile kamu tarafından sürdürülmüstür.
Türkiye elektrik sektörü erken aşama, yapılanma aşaması ve büyüme aşaması olarak üç döneme ayrılmıştır.
1920 ile 1960 yılları arasındaki başlangıç dönemi Türkiye genelinde elektrik kullanımını artırmak amacıyla özel şirketler ve belediyeler tarafından finanse edilen çeşitli aksiyonlar alınmıştır.
1960'lardan 2000'ler arasındaki yapılanma döneminde elektrik üretim ve dağıtım faaliyetleri ayrıştırılmış, özel firmaların yatırım ve işletme sürecine katılmaları için girişimler başlatılmış, özel sermayenin ve yatırımcıların sisteme dahil olması hedeflenmiştir. TEK ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ("ETKB") gibi düzenleyici kurumlar ortaya çıkmıştır. Bu dönemde Yap-İşlet-Sahip Ol ve Yap-İşlet-Devret gibi projeler hayata geçirilmiştir.
Türkiye elektrik piyasası reformu, piyasada rekabeti ve sürdürülebilir büyümeyi sağlamak amacıyla Mart 2001'de 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun (EPKn) yasalaşmasıyla başlamıştır. 2005 yılında Yenilenebilir Enerji Kanunu ve yenilenebilir enerji yatırımlarını artırmak amacıyla YEKDEM ortaya çıkmıştır. 2006 yılında, dengeleme ve uzlastırma mekanizmaları devreye girmesiyle organize elektrik piyasası kurulmuştur.
2010 yılında yaklaşık 49.524,1 MW olan Türkiye'deki elektrik enerjisi kurulu gücü 2023 yıl sonunda 107.050 MW'a ulaşmış, yaklaşık 2,5 kat artmıştır.
Türkiye'deki kaynaklara göre elektrik enerjisi kurulu güçlerinde son dört yılda (2019-2023) günes enerjisi kurulu gücü %95,48, rüzgâr enerjisi kurulu gücü %55,49, hidrolik enerji kurulu gücü %12,08, jeotermal enerji kurulu gücü %11,66 ve termik enerji kurulu gücü %4,71 artmıştır. Toplam elektrik enerjisi kurulu gücü ise son dört yılda %17,30 artmıştır.
| (MW) | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
|---|---|---|---|---|---|
| Doğal Gaz | 25.902 | 25.404 | 25.290 | 25.338 | 25.369 |
| LNG | $\overline{2}$ | $\overline{2}$ | $\overline{2}$ | $\overline{2}$ | 2 |
| Linyit | 10.101 | 10.120 | 10.120 | 10.194 | 10.194 |
| Taş Kömür | 811 | 811 | 841 | 841 | 841 |
| Asfaltit Kömür | 405 | 405 | 405 | 405 | 405 |
| İthal Kömür | 8.967 | 8.987 | 8.994 | 10.374 | 10.374 |
| Fuel Oil | 306 | 306 | 252 | 260 | 260 |
| Motorin | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
| Nafta | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 |
| Lpg | $\overline{0}$ | $\theta$ | $\overline{0}$ | $\overline{0}$ | $\mathbf{0}$ |
| Atık Isı | 358 | 365 | 387 | 387 | 372 |
| Biyokütle | 801 | 1.110 | 1.641 | 1.913 | 2.078 |
| Termik Toplam | 47.658 | 47.516 | 47.938 | 49.719 | 49.900 |
| Jeotermal | 1.515 | 1.616 | 1.676 | 1.691 | 1.691 |
| Barajlı | 20.619 | 22.903 | 23.259 | 23.280 | 23.650 |
| Akarsu | 7.900 | 8.101 | 8.247 | 8.291 | 8.314 |
| Hidrolik Toplam | 28.519 | 31.004 | 31.507 | 31.571 | 31.964 |
| Günes | 5.981 | 6.661 | 7.794 | 9.631 | 11.691 |
| Rüzgâr | 7.591 | 8.840 | 10.601 | 11.393 | 11.803 |
| TOPLAM | 91.263 | 95.637 | 99.515 | 104.005 | 107.050 |
Tablo 42: Yıllar Bazında Elektrik Enerjisi Kurulu Güç Dağılımı
Kaynak: Yük Tevzi Bilgi Sistemi (TEİAŞ)
2019 yılında toplam kurulu güç içerisinde hidrolik, güneş ve rüzgâr enerjilerinin payı %46 seviyesindeyken 2023 yılında bu oran %52'ye çıkmıştır. 2019 yılı ve 2023 yıllarındaki kaynaklara göre kurulu güç dağılımı aşağıdaki gibidir.
TACIRLER YATIRIM
Kaynak: Yük Tevzi Bilgi Sistemi (TEİAŞ)
Türkiye'deki toplam elektrik enerji üretimi son 5 yılda %7,37 oranında artarak 303.897.6 GW'dan 326.301,6 GW'a yükselmiştir. Aynı dönemde hidrolik elektrik enerji üretimi %28,13 azalırken, jeotermal, rüzgâr ve güneş enerjisi elektrik üretim toplamı %59,64 artarak 63.747,8 GW seviyesine ulaşmıştır.
| (GW) | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
|---|---|---|---|---|---|
| Taskömürü + İthal Kömür+Asfaltit | 66.021,9 | 67.873,6 | 60.398,7 | 68.579,2 | 77.362,0 |
| Linyit | 46.872,2 | 37.938,4 | 42.983,3 | 45.140,3 | 0.929,6 |
| Sivi Yakıtlar | 336,0 | 322,7 | 281,5 | 394,4 | 704,8 |
| Doğal Gaz +Lng | 57.288,2 | 70.931,3 | 111.180,8 | 75.058,7 | 69.773,8 |
| Yenilenebilir $+$ Atik | 4.624,2 | 5.736,6 | 7.779,1 | 9.452,6 | 9.943,9 |
| TERMİK* | 175.142,5 | 82.802,6 | 222.623,5 | 98.625,0 | 198.714,0 |
| HİDROLİK | 88.822,8 | 78.094,4 | 55.926,8 | 66.802,5 | 63.839,8 |
| JEOTERMAL+ RÜZGÂR+GÜNES |
39.932,3 | 45.806,1 | 56.172,8 | 62.951,8 | 63.747,8 |
| BRÜT ÜRETİM | 303.897,6 | 306.703,1 | 334.723,1 | 228.379,3 | 326.301,6 |
*Taşkömürü, ithal kömür, asfaltit, linyit, sıvı yakıtlar, doğal gaz, LNG, yenilenebilir ve atık toplamıdır.
Kaynak: https://www.teias.gov.tr/aylik-elektrik-uretim-tuketim-raporlari
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından 19 Ocak 2023 tarihinde yayımlanan Türkiye Ulusal Enerji Planı ('Plan') yayımlanmıştır. Plan, 2053 net sıfır emisyon hedefini dikkate alarak 2023-2035 yılları arasındaki dönemi kapsamaktadır.
Plan'a göre Türkiye'nin 2020 yılı birincil enerji tüketimi 147,2 Mtep olarak gerçekleşmiştir. Bu miktarın 2035 yılına kadar 205,3 Mtep'e çıkacağı tahmin edilmektedir. Birincil enerii tüketimi 2000-2020 döneminde yıllık ortalama %3,1 oranında artıs göstermiştir. 2020-2035 döneminde ise %2,2 oranında artış olacağı düşünülmektedir. 2020 yılında %16,7 olan birincil enerji tüketimi içindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının payının 2035 yılında %23,7'ye yükseleceği öngörülmektedir. Nükleer enerjinin ise 2035 yılına kadar %5,9 olarak öngörülmektedir. 2020 yılında %83,3 olan fosil kaynaklarının payının 2035 yılında %70,4 oranına düşeceği düşünülmektedir. Kömürün payının %21,4'e ineceği, petrolün %26,5, doğal gazın ise %22,5'e gerileyeceği tahmin edilmektedir.
Kaynak: https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/tr/pdf/2023/05/enerji-sektorel-bakis.pdf
Kaynak: https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/tr/pdf/2023/05/enerji-sektorel-bakis.pdf
Plan'a göre 2020 yılında 105,5 Mtep olan nihai enerji tüketiminin 2035 yılına kadar 148,5 Mtep'e yükseleceği öngörülmektedir. 2020 yılında %34,4 ile nihai tüketim içinde en yüksek paya sahip olan sanayi sektörünün payının 2035 yılına kadar %38,3'e yükselmesi
beklenmektedir. Mesken ve hizmet sektörünün toplam %40.1'lik payının ise %34.9'a gerileyeceği tahmin edilmektedir.
Kaynak: https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/tr/pdf/2023/05/enerji-sektorel-bakis.pdf
Şekil 6: Sektörlere Göre Nihai Enerji Tüketininin Dağılımı (%)
Kaynak: https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/tr/pdf/2023/05/enerji-sektorel-bakis.pdf
Plan'a göre 2000-2020 döneminde yılda ortalama %4,4 artarak 128 TWh'ten 306,1 TWh'e yükselen elektrik tüketiminin, 2035 yılına kadar yıllık ortalama %3,5 düzeyinde artarak 510,5 TWh seviyesine ulaşacağı düşünülmektedir. Tahmin dönemi boyunca yıllık bazda sanayi sektöründe %3,7, meskenlerde %2,3, hizmet sektöründe %2,2 yıllık ortalama elektrik tüketim artışı olacağı öngörülmektedir.
2020 yılında nihai enerji tüketimi içinde %21,8'lik orana sahip elektrik enerjisinin payının 2035 yılında %24,9'a ulaşacağı tahmin edilmektedir.
Kaynak: https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/tr/pdf/2023/05/enerji-sektorel-bakis.pdf
TACIRLER
2020 yılında 95,9 GW olan elektrik kurulu gücünün 2035 yılında 189,7 GW'a yükseleceği öngörülmektedir. 2020 yılında kurulu gücü içinde %52.0 olan yenilenebilir enerji kaynaklarının payının 2035 yılına kadar %64,7'ye ulaşacağı tahmin edilmektedir. Hidroelektrik santraller orta-uzun dönemde 35,1 GW kurulu güç değerine ulaşması düşünülmektedir. Rüzgâr enerjisi kurulu gücünün 29,6 GW'a ulaşacağı güneş enerjisi kurulu gücünün ise 52,9 GW'a yükseleceği tahmin edilmektedir. Diğer başlığı altında gösterilmekte olan jeotermal ve biyokütle enerji santrallerinin kurulu gücünün toplam 5,1 GW'a ulaşması beklenmektedir.
Şekil 8: Kaynaklara Göre Kurulu Güç (GW)
Kaynak: https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/tr/pdf/2023/05/enerji-sektorel-bakis.pdf
2021-2035 döneminde devreye alınması gerek yeni kapasite miktarı 96,9 GW düzeyinde olması beklenmektedir. Beşer yıllık dönemler açısından 2021-2025 döneminde 21,6 GW, 2026-2030 döneminde 34,3 GW, 2031-2035 döneminde ise 41,0 GW gücünde yeni kapasitenin devreye alınması varsayılmaktadır. Söz konusu kurulu güç artışının, büyük çoğunluğunun günes ve rüzgâr enerjisi olmak üzere, %74,3'ü yenilenebilir enerji kaynaklarından oluşacağı düsünülmektedir.
TACIRLER
2020 yılında elektrik üretiminde %11,7 oranına sahip kesintili yenilenebilir enerji kaynaklarının payının 2035 yılına kadar kademeli olarak %34,3'e yükselmesi beklenmektedir. 2020 yılında elektrik üretiminde %42,4 olan yenilenebilir enerji kaynaklarının payının 2035 yılına kadar %54,8'e çıkması öngörülmektedir. Hidroelektrik santrallerinin payının ise 2035 yılına kadar %17,3'e çıkması tahmin edilmektedir.
Şekil 9: Kaynaklar Bazında Elektrik Üretimi (TWh)
Kaynak: https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/tr/pdf/2023/05/enerji-sektorel-bakis.pdf
TACIRLER
2020 yılı birincil enerji tüketimi 147,2 Mtep olarak gerçeklesmiştir. 2000-2020 döneminde yıllık ortalama %3,1 oranında artış göstermiş olan birincil enerji tüketiminin, 2020-2053 döneminde yıllık ortalama %1,5 düzevinde artması beklenmektedir.
2020 yılında %16,7 olan birincil enerji tüketimi içindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının payının 2053 yılına kadar %50'ye yükselmesi öngörülmektedir. Nükleer enerjinin ise %29,3'lük paya ulaşması tahmin edilmektedir.
2020 yılında %83,3 olan fosil kaynakların payının ise 2053 yılında %20,8 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Kömürün payının %3,6'ya petrolün payının %5,6'ya, doğal gaz payının %11,7'ye gerilemesi beklenmektedir.
2000-2020 döneminde yılda ortalama %4,4 oranında artarak 128,3 TWh'ten 306,7 TWh'e yükselen elektrik tüketiminin, 2053 yılına kadar yıllık ortalama %4,5 düzeyinde artış göstermesi tahmin edilmektedir.
2020-2035 döneminde %3,5 artması öngörülen elektrik enerjisi tüketiminin, 2035-2053 döneminde yıllık ortalama artış oranının %5,2 düzeyine yükselmesi öngörülmektedir.
2020 yılında nihai enerji tüketimi içinde %21,8'lik orana sahip elektrik enerjisinin payının 2053 yılında %55,6'ya ulaşması beklenmektedir.
2020 yılında %42,4 olan yenilenebilir enerji kaynaklarının payının 2053 yılına kadar %69,1 düzeyine çıkması tahmin edilmektedir.
Mevcut durumda kurulu güç içinde en fazla paya sahip olan hidroelektrik santrallerinin payının maksimum kurulu gücü potansiyeline yaklaşmış olmalarının ve toplam elektrik üretimindeki artışın etkisiyle uzun dönemde %10'un altına gerilemesi düşünülmektedir.
70
2020 yılında üretime %23.1 oranında katkı sağlayan doğal gaz santrallerinin payının uzun dönemde gerilemesi tahmin edilmektedir.
Bugüne kadar yürürlüğe konulan politika ve strateji belgeleriyle Türkiye'de enerii sektörünün verimliliğinin artırılmasına yönelik birtakım hedefler belirlenmiş ve belirlenen hedeflere erisilmesine vönelik farklı calışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda, 2017-2023 Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı'nda iletim ve dağıtım şebekesinin toplam kayıp oranları OECD ortalamasının üzerinde olan ülkemiz için 2023 yılına kadar ülke çapında elektrik dağıtım kayıplarının en aza indirilmesi, uluslararası çevre mutabakatları ile bütün sektörlerde enerji verimliliğinin ve elektrik üretiminde yenilenebilir enerjinin payının artırılmasına yönelik farklı hedefler tanımlanmıstır. Bu bağlamda temiz ve çevreci enerji üretim yöntemlerine yönelmek elektrik üretim, iletim ve dağıtımında verimliliği artırmak kaçınılmaz olmaktadır. Gelisen mevzuat ile irili ufaklı yenilenebilir enerji özel sektör yatırımlarının gerçeğe dönüsmesine imkân tanınmıştır. Her geçen gün özel sektöre ait RES, GES ve JES yatırımlarının üretimdeki payı kamu yatırımlarına göre artış sergilemektedir.
19.01.2023 tarihinde ETKB tarafından yayımlanan, 2053 Net Sıfır Emisyon Hedefi esas alınarak 2035 yılına kadar olan dönemi kapsayan Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı'na göre konvansiyonel elektrik üretim teknolojilerinin sisteme sağlamış olduğu esnekliğin yanı sıra elektrolizör kapasitesi, batarya depolama teknolojileri ve talep tarafı katılımı da sisteme katkı sağlama yeteneğine sahiptir. Hızla artan kesintili yenilenebilir enerji santralleri kurulu gücü, sistemde ihtiyaç duyulan esnekliği de artırmaktadır. Bu doğrultuda, sistemdeki batarya depolama kapasitesinin (dolum süresi 2 saat varsayılmıştır) 2035 yılı itibarıyla 7,5 GW düzeyine çıkacağı öngörülmektedir.
Plan verilerine göre 2000-2020 döneminde ülkemizdeki enerji yoğunluğu %25 oranında azalmıştır ve Almanya ve Fransa'da söz konusu değişim %28-36 bandında gerçekleşmiştir. Plan'da AB Referans Senaryo 2050 çalışmasında Almanya ve Fransa için elde edilen sonuçlar dikkate alındığında, 2000-2035 döneminde enerji yoğunluğu %50-56 oranında düşüş göstermektedir. Türkiye için aynı dönemde enerji yoğunluğundaki iyileşmenin %51 olarak gerçekleşmesi öngörülmektedir.
Türkiye Kurulu Gücünün Kamu ve Özel Sektöre Göre Dağılımı $(2012 - 2022)$
TACIRLER
2012 yılından 2022 yılına kadar geçen sürede Türkiye geneli enerji üretiminde kamunun payı %43,4 seviyesinden %20,2'ye gerileyerek mevcut payının büyük bir kısmını özel sektöre devretmistir. 2022 yılı itibarıyla özel sektörün enerji üretimindeki payı %79,8'e ulaşmıştır.
Ayrıca aşağıdaki tabloda da görüleceği üzere Üretim Şirketleri'nin dahil olduğu Türkiye elektrik üretiminde yerli kaynak kullanımının toplam üretime olan payı son yılda %54,1 seviyesinden %64,4 seviyesine yükselmiştir.
| Yıllar | Baralli | D. Göl Ve Akarsu |
Hidrolik Toplam |
Jeotermal | Rüzgar | Günes | Yenilenebilir + Auk + Auk Ist |
Linyit | Taskömürü + Asfalt |
Yerli Kaynak Kurulu Gücü |
Türkiye Toplam Kurulu Gücü |
Yerli Kaynak Раут (%) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2012 | 14.744,6 | 4.864,8 | 19.609.4 | 162.2 | 2,260,6 | 168.8 | 8.193,3 | 470.0 | 30.864.3 | 57.059,4 | 54.1 | |
| 2013 | 16.142,5 | 6.146.6 | 22.289,0 | 310.8 | 2.759,7 | 235,0 | 8.223,2 | 470,0 | 34.287,7 | 64.007,5 | 53,6 | |
| 2014 | 16.606.9 | 7.036.3 | 23.643.2 | 404,9 | 3.629.7 | 40,2 | 299,1 | 8.281,3 | 470,0 | 36,768,4 | 69.519,8 | 52,9 |
| 2015 | 19,077,2 | 6,790.6 | 25.867,8 | 623.9 | 4.503,2 | 248,8 | 370,1 | 8.663,4 | 755,0 | 41.032,2 | 73.146,7 | 56,1 |
| 2016 | 19.558.6 | 7.122,5 | 26.681.1 | 820.9 | 5.751,3 | 832.5 | 496,4 | 9.126.5 | 755,0 | 44,463,7 | 78.497.4 | 56,6 |
| 2017 | 19,776.0 | 7.497.1 | 27.273.1 | 1.063,7 | 6.516,2 | 3.420,7 | 641,9 | 9.129,1 | 782,5 | 48.827.2 | 85.200,0 | 57,3 |
| 2018 | 20.536,1 | 7.755.3 | 28.291.4 | 1.282.5 | 7.005.4 | 5.062,8 | 818,9 | 9.456,1 | 782,5 | 52.699,6 | 88.550,8 | 59,5 |
| 2019 | 20.642,5 | 7,860.5 | 28.503,0 | 1.514,7 | 7.591,2 | 5.995,2 | 1,170,5 | 9.966,0 | 782,5 | 55.523.1 | 91,267,0 | 60,8 |
| 2020 | 22,925,0 | 8.058.9 | 30,983,9 | 1.613.2 | 8.832,4 | 6.667.4 | 1,502,8 | 9.988.7 | 782,5 | 60.370,9 | 95.890,6 | 63,0 |
| 2021 | 23.280,4 | 8.212,2 | 31.492,6 | 1.676,2 | 10.607,0 | 7.815,6 | 1.642,7 | 9,988.7 | 812,5 | 64.035.3 | 99.819,6 | 64,2 |
| 2022 | 23, 275, 2 | 8.296,3 | 31.571,5 | .691,3 | 11.396,2 | 9.425.4 | .921.3 | 10.066,3 | 812,5 | 66.884,5 | 103.809,3 | 64,4 |
Tablo 44: Türkiye'de Elektrik Üretim Dağılımı (2012-2022)
Kaynak: https://www.teias.gov.tr/turkiye-elektrik-uretim-iletim-istatistikleri
Aşağıdaki grafik Kearney tarafından yayımlanan Türkiye'nin En Büyük 100 Elektrik Üreticisi Araştırma Raporu 2024 verilerine göre yenilenebilir enerji kaynakları kurulu gücü bazında Türkiye genelindeki şirketleri göstermektedir. Elektrik üretiminde ilk sırada yer alan şirket bir kamu kuruluşu olan EÜAŞ (Türkiye Elektrik Üretim A.Ş.) olsa da ardından yıllara göre artan kapasite ile özel sektör gelmektedir. Listeye lisanssız yenilenebilir enerji şirketleri dahil edilmemiştir. Şirket, 31.12.2023 itibariyle bu tabloda görüleceği üzere toplam 180,2 MW kurulu gücü ile 69. sırada yer almaktadır.
TACIRLER YATIRIM
| Kurulu Üretim Kapasitesi, 31.12 2023 itibarıyla, MWe | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ses | Ska 2023 2022 |
Sirknetter | Digit | Yerk Kömür |
Ithal | 譯 | Fual | Diğer | Hidro state- 1/4 |
Rússia | Jao tamar |
聯 | Clünes | Toplan Kiridu Kapaste |
| 69 | 90 | Lodos Enerji | ٠ | 288 | 265 | |||||||||
| 60 | 60 | Sancak Enerji | × | 260 | $\overline{\mathbf{2}}$ | 282 | ||||||||
| 61 | 62 | Yashyurt Enorji | 234 | ٠ | 234 | |||||||||
| 62 | 63 | Yildırım Holding | × | 157 | 76 | 233 | ||||||||
| 63 | 92 | Yıldızlar Eneril | BB- | 186 | 221 | |||||||||
| 64 | w | Universal Wind | ٠ | 200 | ٠ | 200 | ||||||||
| 66 | 65 | Dost Energy | 186 | 155 | ||||||||||
| 66 | 粥 | Unal Sirketler Grubu | 185 | ٠ | 185 | |||||||||
| Œ | œ | Yılsan Yatırım Holding | $\overline{\mathbf{u}}$ | 43 | 12 | 19 | 184 | |||||||
| 68 | 補 | Tektug Elektrik | 155 | 25 | × | ٠ | 180 | |||||||
| г. | æ | Enda Energi Holding | 10L | 64 | $\bullet$ | 172 | ||||||||
| 70 | 71 | ITC Entegre Atık | ٠ | × | × | 170 | × | 170 | ||||||
| 71 | 70 | Kivanc Enerth | 29 | 99 | 35 | 183 | ||||||||
| ж | Erdem Holding | $\overline{a}$ | 138 | ٠ | 151 | |||||||||
| 73 | 72 | Anatolia Holding | 130 | 19 | 148 | |||||||||
| 74 | Daruk Madenditik | 145 | 145 | |||||||||||
| 75 | 74 | Rönesans Holding | 144 | 144 | ||||||||||
| 75 | 76 | Akis Enerji | × | 141 | 141 | |||||||||
| 17 | $\boldsymbol{\omega}$ | Beycelik Gestamp Yenilenebilir Enerji |
12.0 | 135 | ||||||||||
| 78 | Genergy | 136 | u | 136 | ||||||||||
| 79 | 78 | Ekvator Enert | 118 | 14 | 132 | |||||||||
| BO | 26 | Kardemir | 108 | 21 | 129 | |||||||||
| 81 | m | Türkiye Seker Fabrikaları | 42 | 14 | 66 | 122 | ||||||||
| 22 | Statkraft | 122 | 122 | |||||||||||
| 63 | 83 | Özdoğan Enerji | 122 | 122 | ||||||||||
| 84 | 28 | Aksa Akrilik | 120 | 120 | ||||||||||
| 66 | ŵ. | Yest Global Energ | × | 119 | 119 | |||||||||
| 86 | 36 | Göltas Enerji | 102 | 102 | ||||||||||
| 87 | â5 | Zafor Strictler Grubu | 20 | 86 | 105 |
Kaynak: https://www.mw100.net/wp-content/uploads/2024/03/2024MW100tur.pdf
*Şirket'in toplam kurulu güç verisi yukarıdaki tabloda ilgili analiz firması tarafından eksik verilmiş olup, bu durum sıralamayı değiştirmemektedir.
Sirket'in toplam kurulu gücünün tamamı yenilenebilir enerii kaynaklarından elde edilmekte olup bu gücün %57,8'i hidroelektrik, %38,1'u rüzgâr, %4,2'si jeotermal kaynaklı enerji üretim tesislerinden sağlanmaktadır.
Gelişen ülke ekonomilerinde elektrik tüketimi ekonomik aktivitelerle doğrudan ilişkilidir. Türkiye ekonomisi bağlamında ispatlanmıs olan bu uzun dönemli ilişkinin yarlığı, enerij tüketiminin ekonomik büyümede oldukça kritik bir rol oynadığını göstermektedir. Türkiye elektrik enerjisi tüketimi 2023 yılında bir önceki yıla göre %0,2 oranında azalarak 330,3 TWh. elektrik üretimi ise bir önceki yıla göre %0,6 azalarak 326,3 TWh olarak gerçekleşmiştir. Türkiye Ulusal Enerji Planı çalışmasının sonuçlarına göre elektrik tüketiminin 2025 yılında 380,2 TWh, 2030 yılında 455,3 TWh, 2035 yılında ise 510,5 TWh seviyesine ulasması beklenmektedir.
Covid-19 pandemisi sonrası küresel anlamda durağan bir hal alan ekonomik göstergeler pandemi sonrası artı yönde değisim göstermeye başlamış, buna paralel olarak enerji tüketiminin beklenen seyrine dönmesi ile 2025 ve sonrası için yukarı yönde bir projeksiyon yapılmaktadır.
Kişi başına elektrik tüketimi rakamlarına bakılacak olursa; Türkiye'de, 1990 yılında kişi başı brüt elektrik enerjisi tüketimi yaklaşık 1.006 kWh seviyesindeyken, 2020 yılında söz konusu değer 3.661 kWh olmustur.
| Ülkeler | kWh/kişi |
|---|---|
| Almanya | 6.075 |
| Amerika Birleşik Devletleri | 11.977 |
| Avustralya | 9.310 |
| Avusturya | 7.485 |
| Belçika | 7.262 |
| Çek Cumhuriyeti | 5.814 |
| Danimarka | 5.758 |
| Estonya | 6.503 |
| Finlandiya | 15.053 |
| Fransa | 6.540 |
| Hollanda | 6.515 |
| Ingiltere | 4.388 |
| İrlanda | 5.930 |
| İspanya | 4.960 |
| İsrail | 6.621 |
| İsveç | 12.624 |
| isvicre | 6.703 |
| İtalya | 5.079 |
| İzlanda | 50.176 |
| Japonya | 7.486 |
| Kanada | 14.345 |
Tablo 46: OECD Ülkelerinde Kişi Başına Düşen Elektrik Tüketimi
| Ülkeler | kWh/kisi |
|---|---|
| Kore | 10.751 |
| Letonya | 3.661 |
| Litvanya | 4.276 |
| Lüksemburg | 10.072 |
| Macaristan | 4.505 |
| Meksika | 2.571 |
| Norveç | 23.809 |
| Polonya | 4.157 |
| Portekiz | 4.679 |
| Slovakya | 4.846 |
| Slovenya | 6.425 |
| Sili | 4.161 |
| Türkiye | 3.429 |
| Yeni Zelanda | 7.898 |
| Yunanistan | 4.780 |
Kaynak: https://www.teias.gov.tr/turkiye-elektrik-uretim-iletim-istatistikleri
Türkiye'de kişi başına düşen elektrik tüketimi diğer ülkelere göre alt sıralarda yer almasına rağmen bu durum ülke açısından bir büyüme fırsatı olarak yorumlanabilmektedir.
Piyasa Takas Fiyatının (PTF) son 3 yıldaki değişimi aşağıdaki grafikte gösterilmektedir. YEKDEM fiyatı ile Piyasa Takas Fiyatı (PTF) arasında fark ayrıca gösterilmiştir. Grafikten de görüldüğü üzere, 2018 — 2021 yıllarında ortalama 47,3 ABD doları olan piyasa takas fiyatı, 2022 yılında ortalama 148,0 ABD dolar, 2023 yılında ise 97 ABD doları olmuştur.
Kaynak: https://seffaflik.epias.com.tr/electricity/electricity-markets/day-ahead-market-dam/market-clearing-price-mcp
2018 ile 2020 yılları arasında Amerikan Doları bazında aynı seviyelerde devam eden Piyasa Takas Fiyatı (PTF), 2021 yılında 2020 yılında göre %40 artarak 56 ABD Doları olmuştur. 2022 yılında ise Piyasa Takas Fiyatında (PTF) çok yüksek artışlar görülmüş ve kapanışı itibarıyla bir
önceki yıla göre %163,3 artarak ortalama 147,5 ABD Doları seviyesine ulasmıştır. Takip eden 2023 yılında ise piyasa kosullarındaki değisimler nedeniyle fiyatta düşüs yaşanarak 97 ABD Doları olarak gerçekleşmiştir.
Sekil 13: Elektrik Piyasa Takas Fiyatları (PTF) Gelisimi (2020-2023):
Kaynak: https://seffaflik.epias.com.tr/electricity/electricity-markets/day-ahead-market-dam/market-clearing-price-mcp $(13.02.2024)$
Bu dönemde Piyasa Takas Fiyatında (PTF) meydana gelen önemli gelişmeler ile ilgili olarak;
1) 2020 ilk varı dönem: Covid-19 sebebiyle düsük tüketim gerceklesmesiyle piyasa takas fiyatı (PTF) düşüş göstermiştir.
2) 2020 ikinci yarı dönem: Covid-19 önlemlerinin azaltılmasıyla elektrik tüketimi ye piyasa takas fiyatı (PTF) artış göstermiştir.
3) 2021: Elektrik piyasa fiyatlarında çok ciddi artışlar yaşanmıştır. Artışın nedenleri arasında pandemi kaynaklı kısıtlamaların sona ermesi ile artan talep, kuraklık nedenli hidroelektrik santrallerin düşük doluluk kapasiteleri, mevsim normalleri üstündeki hava sıcaklıkları, yüksek ithal kömür ve doğal gaz fiyatları sayılabilir (Kaynak: KPMG, lifips://assets.mg/contentidanilkpingitripdf/2022/04/enerji-seklorel-bakis.pdf)
4) 2022 yılı: Rusya- Ukrayna savaşı sonrasında Rusya'nın Avrupa'ya yöneli kısıtlayıcı doğalgaz politikası ve Avrupa'nın Rusya'dan petrol ve kömür ithalatına yönelik yaptırımlar getirmesi küresel bir enerji krizine yol açmış ve bunun sonucunda enerji fiyatlarında artış gözlemlenmiştir.
5) 2023 yılı: Uluslararası enerji piyasalarının normale dönmesi ile birlikte hem PTF hem de perakende satış tarifeleri düşüş eğilimine girmiştir. Ayrıca EPDK tarafından geçici bir araç olarak duyurulan kaynak bazlı tavan fiyat mekanizması (AUF) uygulamaya konulmuştur.
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim faaliyeti gösterenlerin faydalanabileceği satış fiyatları, miktar ve süreler ile bu
kapsamda yapılacak ödemelere ilişkin usul ve esasları içeren devlet tesvik mekanizmasını ifade etmektedir. İlgili mevzuata göre 31/12/2020 tarihine kadar kısmen veva tamamen isletmeye girmiş veya girecek olan üretim tesislerine ilişkin üretim lisansı sahibi tüzel kişiler, lisansına yazılan ilk kurulu gücün tamamının işletmeye giriş tarihinden, tamamı işletmeye girmeden YEKDEM'e katılması halinde, YEKDEM'e ilk katıldığı tarihten itibaren 10 yıl sürevle faydalanabilir. Ancak, 28/2/2019 tarihi itibarıyla kurulu güç artış talepleri EPDK tarafından onaylanan ve bu kapsamda lisans değişiklikleri gerçekleştirilen tüzel kişiler, bu güc artısı için bu desteklemeden yararlanamamaktadır. 1 Ocak 2021 ile 30 Haziran 2021 tarihleri arasında işletmeye girecek Yenilenebilir Enerji Kaynakları (YEK) Destekleme Mekanizmasına tabi YEK belgeli üretim lisansı sahipleri, 31 Aralık 2030 tarihine kadar desteklerden yararlanabileceklerdir. Kilovatsaat başına YEKDEM fiyatları hidroelektrik ve rüzgar santrallerinde 7,3 ABD doları cent, jeotermal santralleri için 10,5 ABD doları cent, biyokütle ve günes santralleri için 13,3 ABD doları cent olarak uygulanmaktaydı ancak yeni düzenlemeye göre; Resmî Gazete'nin 01/05/2023 tarihli sayısında yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı 1 Temmuz 2021'den 2030 yılının sonuna kadar devreye girecek yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretim tesisleri ile bütünleşik elektrik depolama tesisleri aracılığıyla yapılacak elektrik satışlarının genel çerçevesi belirlenmiştir.
01 Mayıs 2023 tarihli 32177 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 7189 Karar Sayılı Cumhurbaşkanı Kararına istinaden 01.07.2021 tarihinden 31.12.2030 tarihine kadar işletmeye girecek YEK Belgeli yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretim tesisleri için Kasım 2023'ten itibaren uygulanacak fiyatlar asağıdaki gibidir.
| Yenilenebilir Enerji Kaynağına Dayalı Üretim Tesis Tipi |
YEKDEM Fiyat (TL kr/kWh) 01.11.2023 |
YEKDEM Yerli Aksam Desteği (TL) kr/kWh) 01.11.2023 |
YEKDEM Fiyat (TL kr/kWh) 01.12.2023 |
YEKDEM Yerli Aksam Desteği (TL kr/kWh) 01.12.2023 |
YEKDEM Fiyat (TL) kr/kWh) 01.01.2024 |
YEKDEM Yerli Aksam Desteği (TL kr/kWh) 01.01.2024 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Rezervuarlı Hidroelektrik üretim tesisi |
197,89 | 39,58 | 204,57 | 40,92 | 209,56 | 41,92 |
| Nehir Tipi Hidroelektrik üretim tesisi |
185,52 | 39,58 | 191,78 | 40,92 | 196,46 | 41,92 |
| Karasal Rüzgâr enerjisine dayalı üretim tesisi |
145,66 | 39,58 | 150,58 | 40,92 | 154,26 | 41,92 |
| Deniz Üstü Rüzgâr enerjisine dayalı üretim tesisi |
197,89 | 52,84 | 204,57 | 54,62 | 209,56 | 55,95 |
| Jeotermal enerjisine dayalı üretim tesisi |
277,6 | 39,58 | 286,97 | 40,92 | 293,98 | 41,92 |
| Çöp Gazı / Atık lastiklerin işlenmesi sonucu ortaya çıkan yan ürünlerden elde edilen kaynaklar |
145,66 | 39,58 | 150,58 | 40,92 | 154,26 | 41,92 |
| Biyometanizasyon | 237,74 | 39,58 | 245,76 | 40,92 | 251,76 | 41,92 |
Tablo 47: 2021-2030 Yılları Arasında İşletmeye Alınacak YEK Belgeli Enerji Kaynakları YEKDEM Fiyatlandırması
| Yenilenebilir Enerii Kaynağına Dayalı Üretim Tesis Tipi |
YEKDEM Fiyat TL kr/kWh) 01.11.2023 |
YEKDEM Yerli Aksam Desteği (TL) kr/kWh) 01.11.2023 |
YEKDEM Fiyat (TL kr/kWh) 01.12.2023 |
YEKDEM Yerli Aksam Desteği (TL kr/kWh 01.12.2023 |
YEKDEM Fiyat (TL kr/kWh) 01.01.2024 |
YEKDEM Yerli Aksam Desteği (TL) kr/kWh) 01.01.2024 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Termal Bertaraf (Belediye atıkları, bitkisel yağ atıkları, gıda ve yem değeri olmayan tarımsal atıklar, endüstriyel odun dışındaki orman ürünleri, sanayi atık çamurları ile arıtma çamurları) |
185,39 | 29,65 | 191,65 | 30,65 | 196,33 | 31,4 |
| Güneş enerjisine dayalı üretim tesisi |
145,66 | 39,58 | 150,58 | 40,92 | 154,26 | 41,92 |
| Rüzgâr veya güneş enerjisine dayayalı üretim tesisi ile bütünleşik elektrik depolama tesisi |
171,77 | 52,84 | 177,57 | 54,62 | 181.91 | 55,95 |
| Pompaj depolamalı hidroelektrik üretim tesisi |
277,6 | 52,84 | 286,97 | 54,62 | 293,98 | 55,95 |
| Dalga veya akıntı enerjisine dayah üretim tesisi |
185,52 | 52,84 | 191,78 | 54,62 | 196,46 | 55,95 |
Kaynak: https://www.epias.com.tr/tum-duyurular/piyasa-duyurulari/elektrik/kayit-ve-uzlastirma/01-07-2021-tarihinden-31-12-2030-tarihine-kadar-isletmeye-girecek-yek-belgeli-yenilenebilir-enerji-kaynaklarina-dayali-elektrik-uretim-tesisleri-icinuygulanacak-fiyatlar-hk-7/
Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM) kapsamında uygulanacak elektrik alım fiyatlarında, sınırlarında ve sürelerinde de güncelleme yapılmıştır. 30.01.2021 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan Cumhurbaşkanı kararına göre uygulama fiyatlarında tavan ve taban fiyat uygulamasına geçilmiştir. Taban ve tavan fiyatlar ABD Dolarına endeksli olacaktır. Bunun yanında, yeni düzenlemeye göre çeyrek bazlı eskalasyon yerine aylık bazda eskalasyon geçerli olarak bir önceki eskalasyon sisteminde %52 ye %48 olan UFE/TÜFE ve yabancı para ağırlıkları sırasıyla %40 ve %60 olarak (%25 ÜFE - %15 TÜFE -%30 ABD Dolar kuru - %30 Euro kuru) güncellenmiştir. Eskalasyon hesaplamalarında bir önceki ay TCMB ABD Doları ve Euro alış kurlarının ortalaması kullanılmaktadır.
Enerii Piyasası Düzenleme Kurulunun 17/03/2022 tarihli toplantısında; "Kaynak Bazında Destekleme Bedelinin Belirlenmesine ve Uygulanmasına İlişkin Usul Ve Esaslar" kabul edilerek 18.03.2022 tarihnde Resmî Gazete'de yayımlanmıştır. Bu Usul ve Esaslar lisanslı üretim tesislerini kapsamaktadır. Ancak, 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun kapsamında YEK Destekleme Mekanizmasına dahil olan üretim tesisleri ile Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAS)'nin portföyünde yer alan üretim tesisleri ve EÜAŞ ile doğrudan veya tedarikçi üzerinden dolaylı olarak enerji satış anlaşması yapmış olan üretim tesislerinin anlaşmaya konu satış miktarları bu Usul ve Esasların kapsamı dışındadır. Tüketicilere yönelik elektrik fiyatlarındaki yükselişi
78
kontrol altına almayı hedefleyen bu sistem ile her bir kaynak türü için ayrı fiyatlandırmaya gidilerek üst limitler belirlenmiştir. Bu kapsamda uygulamaya geçen ve Mart 2023 tarihinde 6 ay süre ile uzatılan AUF uygulaması Ekim 2023 itibariyle yürürlükten kaldırılmıştır.
Hibrit santraller, birden fazla yenilenebilir enerji kaynağına dayalı olarak üretim yapabilen enerji santralleridir. 08/03/2020 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Yenilenebilir Enerii Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelikte Değisiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile birden çok kaynaklı enerji üretim tesisi kurulması mümkün kılınmıştır. Bu kapsamda kurulacak tesisler ana kaynağa ait lisans gücünü geçemeyecek sekilde şebekeye enerji verecektir. Ayrıca bağlantı şekli, bağlantı noktası ve gerilim seviyesi değişmeyecektir. Bu tesislerde üretilerek sisteme verilen net enerji miktarı, üretim tesisinde kullanılan yenilenebilir enerji kaynakları için belirlenen fiyatlardan en düşük olanı üzerinden ve tesisin kalan süresi için YEKDEM kapsamında değerlendirilecektir
9/5/2021 tarihli ve 31479 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Elektrik Piyasasında Depolama Faaliyetleri Yönetmeliğinin dayanak olduğu ve 05/07/2022 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan "7417 Devlet Memurları Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun"'un ilgili maddelerinde elektrik depolama tesisi kurmayı taahhüt eden tüzel kişilere, kurmayı taahhüt ettikleri elektrik depolama tesisinin kurulu gücüne kadar EPDK tarafından rüzgâr ve/veya güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi kurulmasına ilişkin önlisans verilebileceği bu olanağın aynı şartlarda mevcut tesislerin kapasite artışları için de geçerli olacağı hükme bağlanmıştır. Bu yöntem şebeke yükünün dengelenmesi, dengesizlik maliyetlerinin önlenmesi ve kullanıcılarının arbitraj olanaklarından yararlanmasına imkân sağlamaktadır.
Karbon Kredisi kavramı tüm dünyada Kyoto Protokolü'nün imzaya açılması ile gündeme gelmiştir. Protokol, taraf olan 40 gelişmiş ülkenin sera gazı salınımları için ulusal kotalar belirlemiştir. Böylelikle kotalarını aşmak istemeyen gelişmiş ülkeler ve çevresel duyarlılıklarını göstermek isteyen kuruluşlar ile Türkiye gibi protokolü imzalamamış olan gönüllü ülkeler arasında karbon kredisi alışverişi başlamıştır. Gönüllü piyasalarda yer alan en geçerli standartlar Gold ve VCS'dir.
TACIRLER
Türkiye'de Gönüllü Karbon Sertifikası Projesi Bulunan Yenilenebilir Enerji Santral Sayısı (2020)
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | |
|---|---|---|---|---|
| Günes | 500 | 8.191 | 28.156 | 38.907 |
| Rüzgâr | 5.813.767 | 6.482.100 | 6.925.934 | 7.405.294 |
| Jeotermal | 32.732 | 47.291 | 75.467 | 85.952 |
| Biokütle | 54.826 | 54.826 | 189.981 | 189.981 |
| Toplam | 5.901.825 | 6.592,408 | 7.219.538 | 7.720.134 |
Şekil 15: Karbon Offset Fiyatı Senaryosu
TACIRLER
YATIRIM
Kaynak: Bloomberg NEF, https://www.bloomberg.com/professional/blog/long-term-carbon-offsets-outlook-2023/
Karbon fiyatlarına yönelik senaryoda 2030'da 12 ABD Doları/ton, olan fiyatın 2050 yılında 35 ABD Doları/ton'a çıkacağı tahmin edilmektedir. Toplam piyasa değeri ise 2022 yılında 2 milyar dolar iken 2030'da %650'lik bir artış ile 15 milyar ABD Dolarına ulaşması öngörülmektedir.
80
Türkiye gibi zorunlu karbon fiyatlandırma uygulaması yürütmeyen ülkelerde, piyasa temelli karbon azaltımı pratiklerine dâhil olmak çoğunlukla karbon salınımlarını denklestirme ile mümkün olmaktadır. Karbon emisyonlarını dengelemek veya yesil enerji kullanmak isteven sirketler karbon azaltım veya yenilenebilir enerji sertifikalarından birini secebilirler. İkisi de karbon emisyonlarını azaltma ve sürdürülebilirliği artırma yolunda kullanılabilecek önemli araçlardır. Paris Anlaşması'nın uzun dönemli hedefi olan küresel sıcaklık artışının 2°C'nin altında tutulması hedefine ulaşmak için karbon fiyatlarının gönüllü piyasalarda gözlenenden önemli ölçüde yükselmesi gerekmektedir. Avrupa Birliği, sera gazı emisyon azaltma hedefini %40'tan %55'e yükseltmiştir. Bu nedenle yenilenebilir enerji üretiminden sağlanan karbon kredi satışı gelirlerinin artacağı öngörülmektedir.
şeklinde sıralanabilir.
şeklinde sıralanabilir.
TACIRLER
SPK'nın 28.12.2023 tarihli ve 81/1820 savılı kararı uyarınca. Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartları'nı (TMS) uygulayan finansal raporlama düzenlemelerine tabi ihracçılar ile sermaye piyasası kurumlarının, 31 Aralık 2023 tarihi itibariyle sona eren hesap dönemlerine ait yıllık finansal raporlarından başlamak üzere TMS 29 hükümlerini uygulamak suretiyle enflasyon muhasebesi uygulamasına karar verilmiştir.
Ayrıca, SPK'nın 08.02.2024 tarihli 9/221 sayılı Kararı uyarınca yapılan Duyuru'nun 1.(c) bendinde, "Halka açık olan ortaklıkların, ortaklık hakkı veren sermaye piyasası araclarının halka arzında düzenlenecek izahnamede, II-5.1 sayılı İzahname ve İhraç Belgesi Tebliği'nin 11'inci maddesinde belirtilen esaslara ve sürelere uygun olarak 31.12.2023 tarihinde sona eren hesap dönemine ait yıllık finansal tablolardan başlamak üzere enflasyon muhasebesi uygulanmış karşılaştırmalı finansal tabloların yer almasına, (Örneğin; enflasyon muhasebesi uygulanmış 31.12.2022 ve 31.12.2023 tarihi itibariyle sona eren hesap dönemlerine ait yıllık finansal tablolar ile enflasyon muhasebesi uygulanmamış 31.12.2021 tarihi itibariyle sona eren hesap dönemine ait yıllık finansal tablolar)" karar verildiği açıklanmıştır.
Buna ilave olarak, "İhraççılar Tarafından Düzenlenecek İzahnamelerde Yer Alan Finansal Tabloların Paranın Hangi Dönemdeki Satın Alma Gücüyle Sunulacağına İlişkin" SPK'nın 28/08/2024 tarih ve 48/1367 sayılı Kararı uyarınca: 31.12.2021 tarihi itibarıyla sona eren hesap dönemine ait yıllık finansal tablolar enflasyon muhasebesi uygulanmamış haliyle; 31.12.2022 ve 31.12.2023 tarihi itibarıyla sona eren hesap dönemlerine ait yıllık finansal tabloların ise enflasyon muhasebesi uygulanmış haliyle 31.12.2023 tarihli satın alma gücü cinsinden ve 30.06.2024 tarihli altı aylık ara dönem finansal tablolar ise enflasyon muhasebesi uygulanmıs haliyle 30.06.2024 tarihli satın alma gücü cinsinden karşılaştırmalı olarak sunulması gerektiği açıklanmıştır.
Bu çerçevede, 31 Aralık 2023 tarihinde sona eren döneme ait konsolide finansal tablolar TMS 29'da belirtilen muhasebe ilkeleri kapsamında enflasyon etkisine göre düzeltilerek sunulmus olup 31.12.2022 tarihinde sona eren döneme ait konsolide finansal tablolar ise TMS 29 uvarinca raporlama dönemi sonunda geçerli olan ölçüm birimi cinsinden sunulması gerekeceği için aşağıda belirtilen genel fiyat endeksi ve düzeltme katsayısı kullanılarak yeniden düzenlenmiştir.
| TÜFE Endeksi* | |
|---|---|
| (A) 31 Aralık 2023 | 1.859,38 |
| (B) 31 Aralık 2022 | 1.128.45 |
| Düzeltme Katsayısı (A/B) | 1,64773 |
* Türkiye İstatistik Kurumu ("TÜİK") tarafından yayınlanan Tüketici Fiyat Endeksleri
TACIRLER
Benzer şekilde, 30 Haziran 2023 tarihinde sona eren altı aylık ara döneme ait konsolide kar/zarar tabloları se TMS 29'da belirtilen muhasebe ilkeleri kapsamında enflasyon etkisine göre aşağıda belirtilen katsayılar kullanılmak suretiyle düzeltilerek sunulmustur.
| TÜFE Endeksi* | |
|---|---|
| (A) 30 Haziran 2024 | 2.319,29 |
| (B) 30 Haziran 2023 | 1.351,59 |
| Düzeltme Katsayısı (A/B) | 1,71597 |
* Türkiye İstatistik Kurumu ("TÜİK") tarafından yavınlanan Tüketici Fiyat Endeksleri
31.12.2023 tarihli konsolide finansal durum tablosunun 30.06.2024 finansal durum tablosuvla karşılaştırmalarında ise yukarıda açıklanan ilkeler gereğince 31.12.2023 finansal tablosu icin ilave olarak aşağıda belirtilen katsayılar da kullanılmıştır.
| TÜFE Endeksi* | |
|---|---|
| (A) 30 Haziran 2024 | 2.319,29 |
| (B) 31 Aralık 2023 | 1.859,38 |
| Düzeltme Katsayısı (A/B) | 1,24734 |
* Türkiye İstatistik Kurumu ("TÜİK") tarafından yayınlanan Tüketici Fiyat Endeksleri
Şirket, 31.12.2022 tarihinde sona eren döneme ilişkin özel bağımsız denetimden geçmiş (enflasyon muhasebesi uygulanmamış) konsolide finansal tablolar ile faaliyet raporunu 03.04.2023 tarihinde SPK'ya sunmuş, söz konusu konsolide tablolar ve ilgili bağımsız denetim raporu SPK'nın internet sitesinde "Özel Durum Açıklaması" olarak yayımlanmıştı. (https://spk.gov.tr/raporlar/api/finansalrapor/1016). Söz konusu yayımlanan tabloda yer alan bakiyeler yukarıda açıklanan düzeltme katsayısı ile endekslenerek yeniden düzenlenmiş ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş haliyle 31.12.2022 tarihinde sona eren yıla ilişkin mali tablolara yer verilmiştir. Bu nedenle, 2022 yılına ilişkin olarak 03.04.2023 tarihinde yayımlanan tutarlar ile İzahnamede yer verilen söz konusu döneme ait farklar enflasyon düzeltme farklarından kaynaklanmaktadır.
31 Aralık 2021 tarihinde sona eren döneme ait konsolide finansal tablolar ise yukarıda açıklanan SPK'nın 08.02.2024 tarihli 9/221 sayılı Kararı'nın 1.(c) bendi doğrultusunda enflasyon muhasebesi uygulanmamış haliyle sunulmaktadır.
Şirket'in 31.12.2021, 31.12.2022 ve 31.12.2023 tarihinde sona eren dönemler ile 30.06.2024 tarihinde sona eren altı aylık ara döneme ait özel bağımsız denetimden geçmiş konsolide finansal durum tabloları aşağıda yer almaktadır:
| Özel Bağımsız Denetimden Geçmiş | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| (TL) | Enflasyon Düzeltmesi Yapılmamış 31.12.2021 |
Enflasyon Düzeltmesi Yapılmış 31.12.2022* |
Enflasyon Düzeltmesi Yapılmış 31.12.2023* |
||||
| Dönen Varlıklar | 287.314.261 | 1.060.968.157 | 766.854.295 | ||||
| Nakit ve Nakit Benzerleri | 260 228.993 | 844.286.267 | 370.043.428 | ||||
| Finansal Yatırımlar | 169.658.394 | 345.823.018 | |||||
| Ticari Alacaklar | 11.970.273 | 1.471.120 | 1.296.030 | ||||
| - İlişkili Olmayan Taraflardan Ticari Alacaklar |
11.970.273 | 1.471.120 | 1.296.030 | ||||
| Diğer Alacaklar | 101.997 | 33.864 | 6.619 | ||||
| - İlişkili Olmayan Taraflardan Diğer Alacaklar |
101.997 | 33.864 | 6.619 | ||||
| Stoklar | 3.392.128 | 8.762.445 | 8.288.551 | ||||
| Peşin Ödenmiş Giderler | 9.879.528 | 27.913.533 | 34.456.259 | ||||
| Cari Dönem Vergisiyle İlgili Varlıklar | 820.590 | 8.176.344 | 5.983.271 | ||||
| Diğer Dönen Varlıklar | 920.752 | 666.190 | 957.119 | ||||
| Duran Varlıklar | 3.056.002.254 | 8.204.791.205 | 8.141.100.300 | ||||
| Diğer Alacaklar | 2.372.364 | 3.156.997 | 2.424.756 | ||||
| - İlişkili Olmayan Taraflardan Diğer Alacaklar (Uzun Vadeli) |
2.372.364 | 3.156.997 | 2.424.756 | ||||
| Finansal Yatırımlar | 427.508 | 3.260.920 | 3.260.920 | ||||
| Kullanım Hakkı Varlıkları | 8.852.050 | 51,442,410 | 66.403.886 | ||||
| Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller | 57.080.000 | 98.303.523 | 136.600.000 | ||||
| Maddi Duran Varlıklar | 2.979.004.583 | 7.992.483.822 | 7.837.683.282 | ||||
| Maddi Olmayan Duran Varlıklar | 7.631.422 | 31.855.179 | 32.197.550 | ||||
| Peşin Ödenmiş Giderler | 356.482 | 47.164.320 | |||||
| Ertelenmiş Vergi Varlığı | 24.288.354 | 15.365.586 | |||||
| Diğer Duran Varlıklar | 277.845 | ||||||
| TOPLAM VARLIKLAR | 3.343.316.515 | 9.265.759.362 | 8.907.954.595 |
*: 31.12.2023 tarihli satın alma gücü cinsinden
| Özel Bağımsız Denetimden Geçmiş | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| $\vert$ (TL) | Enflasyon Düzeltmesi Yapılmamış 31.12.2021 |
Enflasyon Düzeltmesi Yapılmış 31.12.2022* |
Enflasyon Düzeltmesi Yapılmış 31.12.2023* |
||||
| Kısa Vadeli Yükümlülükler | 330.517.288 | 899.217.817 | 319.224.268 | ||||
| Uzun Vadeli Borçlanmaların Kısa Vadeli Kısımları |
173.345.158 | 397.892.421 | 200.934.165 | ||||
| Kiralama İşlemlerinden Borçlar | 790.961 | 1.404.679 | 916.476 | ||||
| Ticari Borçlar | 148.892.882 | 452.833.393 | 104.111.857 |
TACIRLER
| Özel Bağımsız Denetimden Geçmiş | |||
|---|---|---|---|
| (TL) | Enflasyon Düzeltmesi Yapılmamış |
Enflasyon Düzeltmesi Yapılmış |
Enflasyon Düzeltmesi Yapılmış |
| 31.12.2021 | 31.12.2022* | 31.12.2023* | |
| -İlişkili Olmayan Taraflara Ticari Borçlar |
148.892.882 | 452.833.393 | 104.111.857 |
| Çalışanlara Sağlanan Faydalar Kapsamında Borçlar |
358.764 | 1.160.021 | 1.515.117 |
| Diğer Borçlar | 78.345 | 1.650.063 | 215.627 |
| - İlişkili Taraflara Diğer Borçlar | 25.079 | ||
| -İlişkili Olmayan Tar.Diğ.Borç. | 78.345 | 1.650.063 | 190.548 |
| Dönem Karı Vergi Yükümlülüğü | 1.988.388 | 30.869.099 | 1.396.113 |
| Kısa Vadeli Karşılıklar | 1.013.645 | 3.981.450 | 3.902.702 |
| - Çalışanlara Sağlanan Faydalara İlişkin Karşılıklar |
453.348 | 2.281.658 | 2.805.929 |
| - Diğer Kısa Vadeli Karşılıklar | 560.297 | 1.699.792 | 1.096.773 |
| Diğer Kısa Vadeli Yükümlülükler | 4.049.145 | 9.426.691 | 6.232.211 |
| Uzun Vadeli Yükümlülükler | 1.002.283.878 | 1.183.060.058 | 1.366.589.454 |
| Uzun Vadeli Borçlanmalar | 463.682.107 | 524.014.394 | 299.871.874 |
| Kiralama İşlemlerinden Borçlar | 7.186.492 | 24.732.102 | 30.782.076 |
| Ticari Borçlar | 65.849.112 | 124.035.246 | 185.519.987 |
| -İlişkili Olmayan Taraflara Ticari Borçlar |
65.849.112 | 124.035.246 | 185.519.987 |
| Uzun Vadeli Karşılıklar | 3.847.706 | 12.116.422 | 13.760.941 |
| - Çalışanlara Sağlanan Faydalara İlişkin Uzun Vadeli Karşılıklar |
3.665.026 | 11.815.414 | 13.760.941 |
| - Diğer Uzun Vadeli Karşılıklar | 182.680 | 301.008 | |
| Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü | 461.718.461 | 498.161.894 | 836.654.576 |
| Özkaynaklar | 2.010.515.349 | 7.183.481.487 | 7.222.140.873 |
| Ana Ortaklığa Ait Özkaynaklar | 1.496.470.138 | 5.277.480.116 | 5.328.054.238 |
| Ödenmiş Sermaye | 345.477.486 | 345.477.486 | 345.477.486 |
| Sermaye Düzeltmesi Farkları | 2.276.579.105 | 2.276.579.105 | |
| Geri Alınmış Paylar (-) | $-416.759$ | $-1.848.376$ | $-1.848.376$ |
| Paylara İlişkin Primler | 4.318.749 | 29.792.222 | 29.792.222 |
| Kar veya Zararda Yeniden Sınıflandırılmayacak Birikmiş Diğer Kapsamlı Gelirler ve Giderler |
1.475.557.263 | 188.422.335 | 193.055.722 |
| -Tanımlanmış Fayda Planları Yeniden Ölçüm Kayıpları |
$-2.355.944$ | $-2.761.994$ | -4.097.296 |
| -Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları |
1.477.913.207 | 191.184.329 | 197.153.018 |
86
| Özel Bağımsız Denetimden Geçmiş | |||
|---|---|---|---|
| (TL) | Enflasyon Düzeltmesi Yapılmamış |
Enflasyon Düzeltmesi Yapılmış |
Enflasyon Düzeltmesi Yapılmış |
| 31.12.2021 | 31.12.2022* | 31.12.2023* | |
| Kar veya Zararda Yeniden Sınıflandırılacak Birikmiş Diğer Kapsamlı Gelirler ve Giderler |
$-162.129.933$ | $-475.623.140$ | -477.248.978 |
| -Nakit Akış Riskinden Korunma Kayıpları |
$-162.129.933$ | $-475.623.140$ | $-477.248.978$ |
| Kardan Ayrılan Kısıtlanmış Yedekler | 2.900.725 | 37.125.346 | 37.793.105 |
| Geçmiş Yıllar Karları/ Zararları | $-273.553.183$ | 1.744.730.397 | 2.860.576.053 |
| Net Dönem Karı | 104.315.790 | 1.132.824.741 | 63.877.899 |
| Kontrol gücü olmayan paylar | 514.045.211 | 1.906.001.371 | 1.894.086.635 |
| TOPLAM KAYNAKLAR | 3.343.316.515 | 9.265.759.362 | 8.907.954.595 |
*: 31.12.2023 tarihli satın alma gücü cinsinden
Şirket'in dönen varlıkları nakit ve nakit benzerleri, (kısa vadeli) finansal yatırımlar, ticari alacaklar, diğer alacaklar, stoklar, peşin ödenmiş giderler, cari dönem vergisiyle ilgili varlıklar ile diğer dönen varlıklardan oluşmaktadır.
Nakit ve nakit benzerleri, 31.12.2021, 31.12.2022 ve 31.12.2023 tarihli konsolide finansal durum tablolarında sırasıyla 260.228.993 TL, 844.286.267 TL ve 370.043.428 TL tutarındadır. Nakit ve nakit benzerleri, vadesiz banka mevduatları ile vadesi üç aydan kısa vadeli banka mevduatlardan oluşmaktadır. Dönen varlıklar altındaki finansal yatırımlar ise, 31.12.2021. 31.12.2022 ve 31.12.2023 tarihli konsolide finansal tablolarda sırasıyla 0 TL, 169.658.394 TL ve 345.823.018 TL tutarında olup Şirket'in bankalardaki kredi ödemeleriyle ilgili bloke mevduatları ile vadesi 2024 yılında dolacak (3 ay vadeli) kur korumalı mevduat ve yatırım fonu tutarlarından oluşmaktadır. Şirket'in sahip olduğu nakdi ve gayri nakdi krediler sebebiyle bankalar nezdindeki nakit tutarların, yıllar itibariyle sırasıyla 18.171.474 TL, 169.658.394 TL ve 188.735.105 TL'si blokeli hesaplardan oluşmaktadır. 2022 yılında blokeli hesaplardaki artışın nedeni, Şirket'in bağlı ortaklıklarından Akçay HES'in DSİ ortak katılım bedeli davasına ilişkin olarak mahkemeye verilen teminat mektubu karşılığı bankanın hesap blokesinden kaynaklanmaktadır. İzahname'nin "22. Önemli Sözleşmeler" bölümünde açıklandığı üzere, 28.07.2023 tarihinde DSİ Genel Müdürlüğü ile imzalanan, T.C. Cumhurbaşkanlığı tarafından da 02.10.2023 tarih 7657 sayılı karar ile onaylanan sulh protokolü çerçevesinde tüm davalar karşılıklı sonlandırılmıştır. Müteakip dönemde söz konusu teminat mektubu bankaya iade edilerek buna ilişkin hesap blokesi de 12.03.2024 tarihinde banka tarafından kaldırılmıştır.
Building tools?
Free accounts include 100 API calls/year for testing.
Have a question? We'll get back to you promptly.