Onde S.A.

2594001UUGG3ABII7997 2594001UUGG3ABII7997 2022-12-31 ifrs-full:TreasurySharesMember 2594001UUGG3ABII7997 2022-01-01 2022-12-31 ifrs-full:TreasurySharesMember 2594001UUGG3ABII7997 2021-12-31 ifrs-full:TreasurySharesMember 2594001UUGG3ABII7997 2021-01-01 2021-12-31 ifrs-full:TreasurySharesMember 2594001UUGG3ABII7997 2020-12-31 ifrs-full:TreasurySharesMember 2594001UUGG3ABII7997 2022-12-31 ext:StatutoryReserveAndSharePremiumMember 2594001UUGG3ABII7997 2020-12-31 ext:StatutoryReserveAndSharePremiumMember 2594001UUGG3ABII7997 2022-01-01 2022-12-31 ext:StatutoryReserveAndSharePremiumMember 2594001UUGG3ABII7997 2021-12-31 ext:StatutoryReserveAndSharePremiumMember 2594001UUGG3ABII7997 2021-01-01 2021-12-31 ext:StatutoryReserveAndSharePremiumMember 2594001UUGG3ABII7997 2022-12-31 ifrs-full:CapitalReserveMember 2594001UUGG3ABII7997 2020-12-31 ifrs-full:CapitalReserveMember 2594001UUGG3ABII7997 2022-01-01 2022-12-31 ifrs-full:CapitalReserveMember 2594001UUGG3ABII7997 2021-12-31 ifrs-full:CapitalReserveMember 2594001UUGG3ABII7997 2021-01-01 2021-12-31 ifrs-full:CapitalReserveMember 2594001UUGG3ABII7997 2022-12-31 ifrs-full:RetainedEarningsMember 2594001UUGG3ABII7997 2020-12-31 ifrs-full:RetainedEarningsMember 2594001UUGG3ABII7997 2022-01-01 2022-12-31 ifrs-full:RetainedEarningsMember 2594001UUGG3ABII7997 2021-12-31 ifrs-full:RetainedEarningsMember 2594001UUGG3ABII7997 2021-01-01 2021-12-31 ifrs-full:RetainedEarningsMember 2594001UUGG3ABII7997 2022-12-31 ifrs-full:IssuedCapitalMember 2594001UUGG3ABII7997 2020-12-31 ifrs-full:IssuedCapitalMember 2594001UUGG3ABII7997 2022-01-01 2022-12-31 ifrs-full:IssuedCapitalMember 2594001UUGG3ABII7997 2021-12-31 ifrs-full:IssuedCapitalMember 2594001UUGG3ABII7997 2021-01-01 2021-12-31 ifrs-full:IssuedCapitalMember 2594001UUGG3ABII7997 2020-12-31 2594001UUGG3ABII7997 2021-12-31 2594001UUGG3ABII7997 2022-12-31 iso4217:PLN xbrli:shares iso4217:PLN 2594001UUGG3ABII7997 2021-01-01 2021-12-31 2594001UUGG3ABII7997 2022-01-01 2022-12-31 SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE Z WYNIKU I POZOSTAŁYCH CAŁKOWITYCH DOCHODÓW 9 Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2022 Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2021 DZIAŁALNOŚĆ KONTYNUOWANA Nota 4.2.-4.3. Przychody ze sprzedaży dóbr i usług 1 092 852 1 217 445 Nota 4.2.-4.3. Koszty sprzedanych dóbr i usług 1 020 486 1 076 463 Zysk brutto ze sprzedaży 72 366 140 982 Nota 4.4. Koszty sprzedaży 3 907 2 163 Nota 4.4. Koszty ogólnego zarządu 46 101 74 636 w tym wynagrodzenia w formie akcji 0 28 343 Nota 4.6. Pozostałe przychody operacyjne 327 329 Nota 4.6. Pozostałe koszty operacyjne 2 675 719 Nota 4.6. Odwrócenie utraty/(utrata) wartości aktywów finansowych i aktywów z wyceny kontraktów z klientami 1 850 (1 426) Nota 4.2. Zysk z działalności operacyjnej 21 860 62 367 Udział w zyskach/ (stratach) netto jednostek współzależnych wycenianych metodą praw własności (771) (156) Przychody finansowe 5 305 2 653 Koszty finansowe 14 448 2 394 Nota 4.2. Zysk brutto 11 946 62 470 Nota 4.8. Podatek dochodowy 4 772 16 270 Zysk netto za okres obrotowy 7 174 46 200 Zysk okresu obrotowego przypadający: Akcjonariuszom Jednostki Dominującej 7 174 46 200 Całkowity dochód 7 174 46 200 Podstawowy i rozwodniony zysk na jedną akcję (w zł) 0,13 0,92 ‎ SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE Z SYTUACJI FINANSOWEJ SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE Z SYTUACJI FINANSOWEJ 2022 2021 AKTYWA 618 019 571 292 Nota 6.2. Wartość firmy 56 56 Nota 6.1. Wartości niematerialne 1 508 620 Nota 6.1. Rzeczowe aktywa trwałe 37 584 26 634 Nota 5.1.1. Aktywa finansowe 8 460 5 338 Nota 6.11. Inwestycje rozliczane zgodnie z metodą praw własności 53 078 34 450 Nota 4.8. Aktywa z tytułu podatku odroczonego 6 611 11 331 Nota 2.2. Należności z tytułu kontraktów budowlanych - kaucje 337 432 Aktywa trwałe 107 634 78 861 Nota 6.4. Zapasy 154 259 64 094 Nota 2.2. Należności z tytułu kontraktów budowlanych - kaucje 637 355 Nota 2.3. Wycena kontraktów budowlanych - aktywa 195 824 119 333 Nota 6.5. Należności z tytułu dostaw i usług 105 693 124 288 Nota 6.5. Pozostałe należności 23 681 5 483 Nota 5.1.1. Aktywa finansowe 3 849 28 460 Nota 3.7. Środki pieniężne i ich ekwiwalenty 11 128 104 710 Nota 3.7. Środki pieniężne zgromadzone na rachunku VAT 13 399 27 259 Nota 3.7. Środki pieniężne o ograniczonej możliwości dysponowania 0 10 855 Nota 6.6. Pozostałe aktywa 1 915 7 594 Aktywa obrotowe 510 385 492 431 PASYWA 618 019 571 292 Nota 3.1. Kapitał podstawowy 1 101 1 101 Nota 3.1. Akcje własne (30 000) 0 Kapitał zapasowy 255 580 239 410 Kapitał rezerwowy 74 144 44 144 Nota 3.1. Zyski zatrzymane 10 100 49 096 Kapitał własny 310 925 333 751 Nota 3.2.-3.5. Zadłużenie 19 903 10 972 Nota 6.7. Rezerwy 4 976 5 343 Nota 4.8. Zobowiązania z tytułu podatku odroczonego 13 636 6 489 Nota 2.2. Zobowiązania wobec podwykonawców - kaucje 12 660 11 575 Zobowiązania długoterminowe 51 175 34 379 Nota 3.2.-3.5. Zadłużenie 64 307 11 380 Nota 6.7. Rezerwy 904 101 Nota 2.2. Zobowiązania wobec podwykonawców - kaucje 14 383 14 214 Nota 2.3. Wycena kontraktów budowlanych - pasywa 33 254 52 240 Nota 6.9. Zobowiązania z tytułu dostaw i usług 130 207 106 539 Nota 6.9. Pozostałe zobowiązania 12 864 18 688 Zobowiązania krótkoterminowe 255 919 203 162 SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE ZE ZMIAN W KAPITALE WŁASNYM Kapitał podstawowy Akcje własne Kapitał zapasowy Kapitał rezerwowy Zyski zatrzymane Kapitał własny Stan na 1 stycznia 2021 r. 914 0 32 450 15 801 35 677 84 842 Wynik netto za okres 0 0 0 0 46 200 46 200 Łączne całkowite dochody 0 0 0 0 46 200 46 200 Dywidenda 0 0 0 0 (32 430) (32 430) Przeniesienie wyniku netto z roku poprzedniego na zyski zatrzymane 0 0 351 0 (351) 0 Emisja akcji - program akcji pracowniczych 22 0 365 28 343 0 28 730 Programy akcji pracowniczych - wynagrodzenie w formie akcji 165 0 206 244 0 0 206 409 Stan na 31 grudnia 2021 r. 1 101 0 239 410 44 144 49 096 333 751 Stan na 1 stycznia 2022 r. 1 101 0 239 410 44 144 49 096 333 751 Wynik netto za okres 0 0 0 0 7 174 7 174 Łączne całkowite dochody 0 0 0 0 7 174 7 174 Przeniesienie wyniku netto z roku poprzedniego na kapitał zapasowy i rezerwowy 0 0 16 170 30 000 (46 170) 0 Nabycie akcji własnych 0 (30 000) 0 0 0 (30 000) Stan na 31 grudnia 2022 r. 1 101 (30 000) 255 580 74 144 10 100 310 925 SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE Z PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE FINANSOWE Z PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2022 Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2021 PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ Wynik brutto 11 946 62 470 Nota 4.2. Amortyzacja 8 090 6 601 Nota 4.7. Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych (593) (215) Nota 4.7. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy) 4 808 (28) Nota 6.11. Pozostałe korekty niepieniężne (5 816) 28 319 Nota 4.8. Zapłacony podatek dochodowy (13 126) (11 088) Nota 6.11. Zmiana stanu kapitału obrotowego (83 356) (222 289) Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (78 047) (136 230) PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE Z DZIAŁALNOŚCI INWESTYCYJNEJ Nota 5.1.2. Wpływy z tytułu spłat udzielonych pożyczek 2 708 20 677 Wpływy pozostałe 182 3 013 Wydatki na nabycie rzeczowych aktywów trwałych (2 440) (5 926) Nota 5.1.2. Wydatki z tytułu udzielonych pożyczek (944) (36 660) Nota 6.12. Wydatki na nabycie udziałów w spółkach (30 586) (34 606) Wydatki pozostałe 0 0 Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (31 080) (53 502) PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE Z DZIAŁALNOŚCI FINANSOWEJ Nota 3.2. Wpływy z tytułu zaciągniętego zadłużenia - kredyty i pożyczki 148 738 66 332 Wpływy z emisji akcji 0 214 500 Wpływy pozostałe 0 387 Nota 3.2. Wydatki z tytułu spłaty zadłużenia kredytowego - kapitał (91 822) (60 933) Nota 3.5. Wydatki z tytułu spłaty zadłużenia leasingowego - kapitał (5 916) (4 431) Nota 3.2. Wydatki z tytułu spłaty zadłużenia - odsetki (5 436) (998) Wypłata dywidend 0 (32 429) Nabycia akcji własnych (30 000) 0 Wydatki pozostałe (19) 0 Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej 15 545 182 428 PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE NETTO (93 582) (7 304) Środki pieniężne na początek okresu 104 710 112 014 Środki pieniężne na koniec okresu, w tym: 11 128 104 710 1. INFORMACJE OGÓLNE 1.1. WPROWADZENIE 1.2. PODSTAWA SPORZĄDZENIA 1.3. ZASTOSOWANIE NOWYCH I ZMIENIONYCH STANDARDÓW I INTERPRETACJI: 2. KONTRAKTY BUDOWLANE 2.1. PRZYCHODY I KOSZTY Z TYTUŁU KONTRAKTÓW BUDOWLANYCH 2.2. NALEŻNOŚCI I ZOBOWIĄZANIA Z TYTUŁU KONTRAKTÓW BUDOWLANYCH – KAUCJE 2.3. UZGODNIENIE KWOT Z TYTUŁU NIEZAKOŃCZONYCH KONTRAKTÓW BUDOWLANYCH 3. ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM I ZADŁUŻENIE 3.1. ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM 3.2. ZADŁUŻENIE NETTO 3.3. ZADŁUŻENIE Z TYTUŁU KREDYTÓW I POŻYCZEK 3.4. ZADŁUŻENIE Z TYTUŁU LEASINGU 3.5. AKTYWA STANOWIĄCE ZABEZPIECZENIA ZOBOWIĄZAŃ Z TYTUŁU ZADŁUŻENIA 3.6. AKTYWA I ZOBOWIĄZANIA WARUNKOWE 3.7. ŚRODKI PIENIĘŻNE I ICH EKWIWALENTY 4. NOTY OBJAŚNIAJĄCE DO SPRAWOZDAŃ Z CAŁKOWITYCH DOCHODÓW 4.1. ALTERNATYWNE MIERNIKI WYNIKÓW 4.2. SEGMENTY SPRAWOZDAWCZE 4.3. PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY 4.4. KOSZT WŁASNY SPRZEDAŻY 4.5. KOSZTY ŚWIADCZEŃ PRACOWNICZYCH 4.6. POZOSTAŁE PRZYCHODY I KOSZTY OPERACYJNE 4.7. PRZYCHODY I KOSZTY FINANSOWE 4.8. OPODATKOWANIE 5. INSTRUMENTY FINANSOWE I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM FINANSOWYM 5.1. AKTYWA I ZOBOWIĄZANIA FINANSOWE 5.1.1. AKTYWA FINANSOWE 5.1.2. AKTYWA FINANSOWE – UDZIELONE POŻYCZKI 5.2. ZASADY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM FINANSOWYM 5.2.1. RYZYKO RYNKOWE – RYZYKO WALUTOWE 5.2.2. RYZYKO RYNKOWE – RYZYKO STÓP PROCENTOWYCH 5.2.3. RYZYKO KREDYTOWE 5.2.4. RYZYKO PŁYNNOŚCI 5.2.5. RYZYKO KLIMATYCZNE 6. NOTY POZOSTAŁE 6.1. RZECZOWE AKTYWA TRWAŁE 6.1.1. KWOTY ZOBOWIĄZAŃ UMOWNYCH ZACIĄGNIĘTYCH W CELU NABYCIA RZECZOWYCH AKTYWÓW TRWAŁYCH 6.2. WARTOŚĆ FIRMY 6.3. UTRATA WARTOŚCI AKTYWÓW TRWAŁYCH 6.4. ZAPASY 6.5. NALEŻNOŚCI Z TYTUŁU DOSTAW I USŁUG ORAZ NALEŻNOŚCI POZOSTAŁE 6.6. POZOSTAŁE AKTYWA 6.7. REZERWY 6.8. SPRAWY SPORNE 6.9. ZOBOWIĄZANIA Z TYTUŁU DOSTAW I USŁUG ORAZ ZOBOWIĄZANIA POZOSTAŁE 6.10. WYJAŚNIENIA DO SPRAWOZDANIA Z PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH 6.11. STRUKTURA GRUPY 6.12. TRANSAKCJE Z PODMIOTAMI POWIĄZANYMI 6.13. ZDARZENIA PO ZAKOŃCZENIU OKRESU SPRAWOZDAWCZEGO W Sprawozdaniu Finansowym można zauważyć ikony, które reprezentują następujące: Polityki rachunkowości Szacunki 1. INFORMACJE OGÓLNE 1.1. WPROWADZENIE Jednostka Dominująca w Grupie ONDE - ONDE S.A. (dawniej: Przedsiębiorstwo Budownictwa Drogowo-Inżynieryjnego S.A.). jest spółką akcyjną powstałą 25.09.1998r. Spółka wpisana jest do Rejestru Przedsiębiorców pod numerem KRS 0000028071. Wpisu dokonał Sąd Rejonowy w Toruniu, Polska: VII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego w dniu 18.07.2001r. Siedziba Spółki ONDE S.A. znajduje się w Toruniu, przy ulicy Wapiennej 40, w Polsce. Głównym przedmiotem działalności Grupy ONDE są roboty związane z budową i remontami dróg (PKD 42.11 Z) oraz budowa farm wiatrowych i fotowoltaicznych (PKD 42.99), a podstawowym miejscem prowadzenia działalności jest Polska. Grupa jest jednostką zależną należącą do Grupy Erbud - z jednostką dominującą: Erbud S.A. Podmiotem kontrolującym Grupę na najwyższym poziomie jest również Erbud S.A. Spółka ONDE S.A. jest notowana na Giełdzie Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie od 2021 roku. 1.2. PODSTAWA SPORZĄDZENIA Stwierdzenie o zgodności z MSSF Skonsolidowane sprawozdanie finansowe Grupy za rok obrotowy zakończony 31 grudnia 2022 r. sporządzone zostało zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej zatwierdzonymi przez Unię Europejską (dalej „MSSF”). Skonsolidowane sprawozdanie finansowe jest przedstawione w złotych („PLN”), a wszystkie wartości podane są w tysiącach. Skonsolidowane informacje zostały sporządzone według zasady kosztu historycznego, z wyjątkiem pochodnych instrumentów finansowych wycenianych do wartości godziwej. Niniejsze skonsolidowane sprawozdanie finansowe zostało zatwierdzone przez Zarząd w dniu 28 marca 2023 r. Kontynuacja działalności Niniejsze sprawozdanie finansowe zostało sporządzone przy założeniu kontynuowania działalności gospodarczej przez Grupę w dającej się przewidzieć przyszłości. Na dzień zatwierdzenia niniejszego sprawozdania finansowego nie stwierdza się istnienia okoliczności wskazujących na zagrożenie kontynuowania działalności przez Grupę. Wpływ COVID-19 Grupa nie odnotowała istotnego wpływu COVID-19 na bieżącą działalność. Realizowane kontrakty budowlane przebiegały zgodnie z założonymi harmonogramami, nie odnotowano również kar za opóźnienia w realizacji projektów. Dodatkowe koszty spowodowane zapewnieniem pracownikom niezbędnego bezpieczeństwa nie były istotne i nie wpłynęły istotnie na wyniki Grupy w okresie do 31 grudnia 2022 r. Pandemia koronawirusa nie przełożyła się na pogorszenie płynności, a Grupa przez cały rok utrzymywała stabilne saldo środków pieniężnych, terminowo regulując swoje zobowiązania. Grupa nie odnotowała również zmian w odzyskiwalności należności, które były regulowane przez klientów na bieżąco, bez istotnych opóźnień. Wpływ konfliktu w Ukrainie Po inwazji Rosji na Ukrainę zarówno cały świat, jak i Polska, stanęły w obliczu kryzysu paliwowego oraz słabnących giełd i walut krajów ościennych. Ceny surowców i ich dostępność stały się dużo większym problemem w branży budowlanej niż zagrożenia związane z COVID-19. Zarząd na bieżąco monitoruje wpływ sytuacji polityczno-gospodarczej w Ukrainie i w Rosji oraz w Białorusi na działalność Grupy ONDE. Od ponad roku mamy do czynienia ze wzrostem cen materiałów budowlanych i robocizny na rynku polskim. Spółka na bieżąco uwzględnia ryzyko wzrostu cen materiałów i robocizny w przygotowywanych kalkulacjach. Zarząd podejmuje działania w celu zmniejszenia wpływu szoku cenowego spowodowanego konfliktem w Ukrainie, takie jak dywersyfikacja działalności pod kątem geograficznym, jak i segmentowym, jednocześnie negocjując warunki kontraktów ze zleceniodawcami. Wycena do wartości godziwej W wycenie do wartości godziwej składnika aktywów lub zobowiązania, Grupa bierze pod uwagę właściwości danego składnika aktywów lub zobowiązań, jeżeli uczestnicy rynku biorą te cechy pod uwagę przy wycenie aktywów lub zobowiązań na dzień wyceny. Grupa klasyfikuje zasady pomiaru wartości godziwej wykorzystując hierarchię wartości godziwej odzwierciedlającą wagę danych źródłowych wykorzystywanych do wyceny, zgodną z zapisami MSSF 13. Na poszczególne dni bilansowe Grupa nie posiada pozycji wycenianych do wartości godziwej lecz ujawnia wartość godziwą w odniesieniu do pozycji wycenianych według zamortyzowanego kosztu. Przeliczanie pozycji w walutach obcych Pozycje zawarte w sprawozdaniu finansowym wycenia się w walucie podstawowego środowiska gospodarczego, w którym jednostka prowadzi działalność („waluta funkcjonalna”). Walutą funkcjonalną Grupy i walutą prezentacji sprawozdania finansowego jest złoty polski (PLN). Transakcje w walutach obcych wykazuje się w księgach na moment początkowego ujęcia w wartości przeliczonej na złote według kursu średniego NBP z dnia transakcji. Na dzień bilansowy aktywa i zobowiązania pieniężne wyrażone w walutach innych niż polski złoty są przeliczane na złote polskie, przy zastosowaniu obowiązującego na koniec okresu sprawozdawczego średniego kursu ustalonego dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski. Powstałe z przeliczenia różnice kursowe ujmowane są odpowiednio w pozycji przychodów (kosztów) finansowych lub, w przypadkach określonych zasadami (polityką) rachunkowości, kapitalizowane w wartości aktywów. Aktywa i zobowiązania niepieniężne ujmowane według kosztu historycznego wyrażonego w walucie obcej są wykazywane po kursie historycznym z dnia transakcji. Aktywa i zobowiązania niepieniężne ujmowane według wartości godziwej wyrażonej w walucie obcej są przeliczane po kursie z dnia dokonania wyceny do wartości godziwej. 1.3. ZASTOSOWANIE NOWYCH I ZMIENIONYCH STANDARDÓW I INTERPRETACJI: Zastosowane nowe i zmienione standardy i interpretacje: W niniejszym skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym zastosowano po raz pierwszy następujące nowe standardy oraz zmiany do obowiązujących standardów, które weszły w życie w 2022 r.: a) Zmiany do MSSF 3 „Połączenia przedsięwzięć” Opublikowane w maju 2020 r. zmiany do standardu mają na celu zaktualizowanie stosownych referencji do Założeń Koncepcyjnych w MSSF, nie wprowadzając zmian merytorycznych dla rachunkowości połączeń przedsięwzięć. b) Zmiany do MSR 16 „Rzeczowe aktywa trwałe” Zmiany do MSR 16 „Rzeczowe aktywa trwałe” regulują kwestię kosztów wytworzenia rzeczowych aktywów trwałych ‎ i kwot otrzymanych ze sprzedaży pozycji wytworzonych w trakcie ich testowania. Zmieniony standard wymaga, aby ująć przychody ze sprzedaży produkcji testowej i związane z nimi koszty w sprawozdaniu z zysków lub strat, eliminując możliwość korekty wartości wybudowanych środków trwałych o te kwoty. c) Zmiany do MSR 37 „Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe” Zmiany do MSR 37 dostarczają wyjaśnień, które koszty należy uwzględnić przy ocenie, czy umowa będzie przynosiła straty i stanowi umowę rodzącą obciążenia. d) Roczny program poprawek do MSSF 2018 - 2020 „Roczny program poprawek do MSSF 2018-2020” wprowadza zmiany do standardów: MSSF 1 „Zastosowanie Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej po raz pierwszy”, MSSF 9 „Instrumenty finansowe”, MSR 41 „Rolnictwo” oraz do przykładów ilustrujących do MSSF 16 „Leasing”. Poprawki zawierają wyjaśnienia oraz doprecyzowują wytyczne standardów w zakresie ujmowania oraz wyceny. Opublikowane standardy i interpretacje, które jeszcze nie obowiązują i nie zostały wcześniej zastosowane przez Grupę W niniejszym skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym Grupa nie zdecydowała o wcześniejszym zastosowaniu następujących opublikowanych standardów, interpretacji lub poprawek do istniejących standardów przed ich datą wejścia w życie: a) MSSF 17 „Umowy ubezpieczeniowe” oraz zmiany do MSSF 17 MSSF 17 „Umowy ubezpieczeniowe” został wydany przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości ‎ 18 maja 2017 r., natomiast zmiany do MSSF 17 opublikowano 25 czerwca 2020 r. Nowy standard obowiązuje dla okresów rocznych rozpoczynających się 1 stycznia 2023 r. lub po tej dacie. MSSF 17 Umowy ubezpieczeniowe zastąpi obecnie obowiązujący MSSF 4, który zezwala na różnorodną praktykę w zakresie rozliczania umów ubezpieczeniowych. Nowy standard zasadniczo zmieni rachunkowość wszystkich podmiotów, które zajmują się umowami ubezpieczeniowymi i umowami inwestycyjnymi; niemniej jednak zakres standardu nie jest ograniczony jedynie do firm ubezpieczeniowych, a umowy zawierane przez podmioty inne niż firmy ubezpieczeniowe mogą także zawierać element spełniający definicję umowy ubezpieczeniowej (jak zdefiniowano w MSSF 17). Powyższa zmiana nie będzie miała istotnego wpływu na Grupę. b) Zmiany do MSR 1 „Prezentacja sprawozdań finansowych” oraz wytyczne Rady MSSF w zakresie ujawnień dotyczących polityk rachunkowości w praktyce Zmiana do MSR 1 wprowadza wymóg ujawniania istotnych informacji dotyczących zasad rachunkowości, które zostały zdefiniowane w standardzie. Zmiana wyjaśnia, że informacje na temat polityk rachunkowości są istotne, jeżeli w przypadku ich braku, użytkownicy sprawozdania finansowego nie byliby w stanie zrozumieć innych istotnych informacji zawartych w sprawozdaniu finansowym. Ponadto, dokonano również zmian wytycznych Rady w zakresie stosowania koncepcji istotności w praktyce, aby zapewnić wytyczne dotyczące stosowania pojęcia istotności do ujawnień dotyczących zasad rachunkowości. Zmiana obowiązuje od 1 stycznia 2023 r. Powyższa zmiana nie będzie miała istotnego wpływu na Grupę. c) Zmiany do MSR 8 „Zasady (polityka) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów” W 2021 r. Rada opublikowała zmianę do MSR 8 „Zasady (polityka) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych ‎ i korygowanie błędów” w zakresie definicji wartości szacunkowych. Zmiana do MSR 8 wyjaśnia, w jaki sposób jednostki powinny odróżniać zmiany zasad rachunkowości od zmian wartości szacunkowych. Zmiana obowiązuje ‎ od 1 stycznia 2023 r. Powyższa zmiana nie będzie miała istotnego wpływu na Grupę. d) Zmiany do MSR 12 „Podatek dochodowy” Zmiany do MSR 12 precyzują, w jaki sposób rozliczać podatek odroczony od transakcji takich jak leasing ‎ i zobowiązania z tytułu wycofania z eksploatacji. Przed zmianą do standardu istniały niejasności co do tego, czy ujęcie równych kwot aktywa i zobowiązania dla celów księgowych (np. początkowe ujęcie leasingu) pozostające bez wpływu na bieżące rozliczenia podatkowe powoduje konieczność ujęcia sald podatku odroczonego czy też zastosowanie ma tzw. zwolnienie z początkowego ujęcia (ang. initial recognition exemption), które mówi, że nie ujmuje się sald podatku odroczonego, jeśli ujęcie składnika aktywów lub zobowiązań nie ma wpływu na wynik księgowy lub podatkowy na moment tego ujęcia. Zmieniony MSR 12 reguluje tę kwestię wymagając ujęcia podatku odroczonego w powyższej sytuacji poprzez wprowadzenie dodatkowego zapisu, że zwolnienie z początkowego ujęcia nie ma zastosowania, jeżeli jednostka jednocześnie rozpoznaje składnik aktywów i równoznaczny składnik zobowiązań i każdy z nich tworzy różnice przejściowe. Zmiana obowiązuje dla sprawozdań finansowych za okresy rozpoczynające się z dniem 1 stycznia 2023 r. lub po tej dacie. Powyższa zmiana nie będzie miała istotnego wpływu na Grupę. e) Zmiana do MSSF 17 „Umowy ubezpieczeniowe” Zmiana dotyczy wymogów przejściowych w związku z zastosowaniem po raz pierwszy MSSF 17 „Umowy ubezpieczeniowe” oraz MSSF 9 „Instrumenty finansowe”. Celem zmiany jest zapewnienie użyteczności informacji finansowych dla inwestorów w okresie pierwszego zastosowania nowego standardu, wprowadzając określone uproszczenia w odniesieniu do prezentacji danych porównawczych. Zmiana dotyczy wyłącznie zastosowania nowego standardu MSSF 17 i nie ma wpływu na żadne inne wymogi zawarte w MSSF 17. Powyższa zmiana nie będzie miała istotnego wpływu na Grupę. f) Zmiana do MSSF 16 „Leasing” We wrześniu 2022 r. Rada zmieniła standard MSSF 16 „Leasing” uzupełniając wymogi dotyczące późniejszej wyceny zobowiązania leasingowego w przypadku transakcji sprzedaży i leasingu zwrotnego, w sytuacji, gdy spełnione są kryteria MSSF 15 i gdy transakcję należy ująć jako sprzedaż. Zmiana wymaga od sprzedawcy-leasingobiorcy późniejszej wyceny zobowiązań leasingowych wynikających ‎ z leasingu zwrotnego w taki sposób, aby nie ujmować zysku lub straty związanej z zachowanym prawem do użytkowania. Nowy wymóg ma szczególne znaczenie w przypadku, gdy leasing zwrotny obejmuje zmienne opłaty leasingowe, które nie zależą od indeksu lub stawki, gdyż opłaty te są wyłączone z „płatności leasingowych” w myśl MSSF 16. Zmieniony standard zawiera nowy przykład, który ilustruje zastosowanie nowego wymogu w tym zakresie. Zmiana obowiązuje od 1 stycznia 2024 r. Na dzień sporządzenia niniejszego skonsolidowanego sprawozdania finansowego, zmiana ta nie została jeszcze zatwierdzona przez Unię Europejską. g) Zmiany do MSR 1 „Prezentacja sprawozdań finansowych” W 2020 roku Rada opublikowała zmiany do MSR 1, które wyjaśniają kwestię prezentacji zobowiązań jako długo- i krótkoterminowych. W październiku 2022 r. Rada wydała kolejne poprawki do standardu MSR 1, które adresują kwestię klasyfikacji zobowiązań jako długo- i krótkoterminowe, w odniesieniu do których jednostka zobowiązana jest spełniać określone wymogi umowne tzw. kowenanty. Zmieniony standard MSR 1 stanowi, że zobowiązania są klasyfikowane jako krótko- lub długoterminowe w zależności od praw istniejących na koniec okresu sprawozdawczego. Na klasyfikację nie mają wpływu ani oczekiwania jednostki ani zdarzenia po dniu sprawozdawczym (na przykład rezygnacja z kowenantu lub jego naruszenie). Opublikowane zmiany obowiązują dla sprawozdań finansowych za okresy rozpoczynające się z dniem 1 stycznia 2024 r. lub po tej dacie. Na dzień sporządzenia niniejszego skonsolidowanego sprawozdania finansowego, zmiany te nie zostały jeszcze zatwierdzone przez Unię Europejską. h) MSSF 14 „Regulacyjne rozliczenia międzyokresowe” Standard ten pozwala jednostkom, które sporządzają sprawozdanie finansowe zgodnie z MSSF po raz pierwszy ‎ (z dniem 1 stycznia 2016 r. lub po tej dacie), do ujmowania kwot wynikających z działalności o regulowanych cenach, zgodnie z dotychczas stosowanymi zasadami rachunkowości. Dla poprawienia porównywalności z jednostkami które stosują już MSSF i nie wykazują takich kwot, zgodnie z opublikowanym MSSF 14 kwoty wynikające z działalności o regulowanych cenach, powinny podlegać prezentacji w odrębnej pozycji zarówno w sprawozdaniu z sytuacji finansowej jak i w rachunku zysków i strat oraz sprawozdaniu z innych całkowitych dochodów. Decyzją Unii Europejskiej MSSF 14 nie zostanie zatwierdzony. ‎ i) Zmiany do MSSF 10 i MSR 28 dot. sprzedaży lub wniesienia aktywów pomiędzy inwestorem a jego jednostkami stowarzyszonymi lub wspólnymi przedsięwzięciami Zmiany rozwiązują problem aktualnej niespójności pomiędzy MSSF 10 a MSR 28. Ujęcie księgowe zależy od tego, czy aktywa niepieniężne sprzedane lub wniesione do jednostki stowarzyszonej lub wspólnego przedsięwzięcia stanowią „biznes” (ang. business). W przypadku, gdy aktywa niepieniężne stanowią „biznes”, inwestor wykazuje pełny zysk lub stratę na transakcji. Jeżeli zaś aktywa nie spełniają definicji biznesu, inwestor ujmuje zysk lub stratę z tylko w zakresie części stanowiącej udziały innych inwestorów. Zmiany zostały opublikowane 11 września 2014 r. Na dzień sporządzenia niniejszego skonsolidowanego sprawozdania finansowego zatwierdzenie tej zmiany jest odroczone przez Unię Europejską. 2. Grupa podpisuje umowy w cenach zryczałtowanych (stałych) na realizację kontraktów budowlanych głównie w zakresie budowy farm wiatrowych, farm fotowoltaicznych, budowy i remontów dróg. Niektóre umowy z Klientami zawierają również element zmienny wynagrodzenia w postaci kar, które mogą być nałożone na Grupę, np. w przypadku opóźnień realizacji kontraktu. Element zmiennego wynagrodzenia koryguje cenę transakcji oraz kwotę ujmowanych przychodów, tj. Grupa ujmuje w cenie transakcyjnej część lub całość kwoty wynagrodzenia zmiennego tylko w takim zakresie, w jakim jest wysoce prawdopodobne, że nie nastąpi znaczące odwrócenie skumulowanej kwoty ujętych przychodów gdy niepewność związana ze zmiennością zostanie rozstrzygnięta. Do oszacowania wartości wynagrodzenia zmiennego Grupa korzysta z metody wartości oczekiwanej do oszacowania wynagrodzenia zmiennego. Historycznie, Grupa nie ponosiła kar od swoich odbiorców oraz na żaden z dni bilansowych nie wystąpiły przesłanki do rozpoznania kar na realizowanych kontraktach. Wszelkie zmiany umowy (zmiany zakresu umowy, ceny lub obu tych składników) ujmuje się jako kumulatywną korektę przychodów. Ze względu na specyfikę kontraktów budowlanych oraz usług świadczonych przez Grupa, we wszystkich umowach o roboty budowlane Grupa identyfikuje tylko jeden obowiązek świadczenia, do którego alokowana jest cała wartość wynagrodzenia. Przychody i koszty z tytułu wykonywanych kontraktów budowlanych Grupa rozpoznaje w czasie w miarę postępu stopnia wykonywanych prac. Grupa dokonuje pomiaru stopnia wykonania kontraktu stosując metodę opartą na nakładach, tj. ustala wartość przychodów z wykonania kontraktów budowlanych w okresie od dnia zawarcia umowy do dnia bilansowego proporcjonalnie do stopnia realizacji danego kontraktu w drodze wyliczenia stopnia zaawansowania prac w oparciu o stosunek rozpoznanych na danym kontrakcie kosztów do całkowitego budżetu kosztów przygotowanego dla danego kontraktu. Od otrzymanej w ten sposób wielkości Grupa odlicza przychody, które wpłynęły na wynik finansowy w latach ubiegłych, uzyskując przychody z tytułu wykonywanych kontraktów budowlanych dotyczące bieżącego okresu. Zmiana szacunku stopnia zaawansowania realizacji umowy traktowana jest jako zmiana szacunku i wpływa na kwotę ujętego przychodu w okresie w którym dokonano zmiany szacunku stopnia zaawansowania. W ocenie Zarządu, taki sposób pomiaru stopnia wykonania kontraktu dostarcza rzetelną informację na temat zaawansowania danego kontraktu z uwagi na bezpośrednią korelację pomiędzy ponoszonymi nakładami, a zaawansowaniem prac budowlanych, które są w istotnym stopniu realizowane również przez podwykonawców Grupa. Jeżeli stopień zaawansowania niezakończonej usługi (w tym budowlanej) lub przewidywany, całkowity koszt jej wykonania nie może być na dzień bilansowy ustalony w sposób wiarygodny, to przychód ustalany jest w wysokości poniesionych w danym okresie sprawozdawczym kosztów, nie wyższych jednak od kosztów, których pokrycie w przyszłości przez zamawiającego jest oczekiwane. Drugostronnie, wyniki wyceny (tj. ustalenia przychodów metodą stopnia zaawansowania) ujmowane są jako „Aktywa (lub Zobowiązania) z tytułu kontraktów budowlanych”. Salda aktywów z tytułu kontraktów budowlanych są obejmowane odpisem z tytułu utraty wartości, wyliczanego analogicznie jak dla należności handlowych nieprzeterminowanych. Wszystkie aktywa z tytułu kontraktów budowlanych znajdują się w Poziomie 2 modelu utraty wartości i stosuje się do wyliczenia odpisu z tytułu utraty wartości tych aktywów uproszczone podejście na bazie matrycy (analogicznie jak dla należności handlowych). Z uwagi na sposób rozpoznawania sald z tytułu aktywów z tytułu kontraktów budowlanych, nie podlegają one wiekowaniu i są traktowane w całości jako bieżące, nieprzeterminowane. Fakturowanie prac wykonywanych w ramach realizacji kontraktów budowlanych odbywa się zgodnie z harmonogramem określonym w umowie, zazwyczaj po zakończeniu danego etapu prac określonego w umowie. Przychody są natomiast rozpoznawane w czasie, w miarę postępu wykonywanych prac. W związku z tym, w czasie realizacji danego kontraktu budowlanego, może istnieć rozbieżność pomiędzy przychodem zafakturowanym, a przychodem rozpoznanym metodą od nakładów. Wraz ze wzrostem przychodu rozpoznanego metodą od nakładów, drugostronnie wzrasta saldo „Aktywów z tytułu kontraktów budowlanych”. W momencie wystawienia faktury, księgowane są „Należności z tytułu dostaw i usług” w kwocie brutto, a kwota faktury netto pomniejsza wartość „Aktywów z tytułu kontraktów budowlanych” lub powiększa saldo „Zobowiązań z tytułu kontraktów budowlanych”. Kontrahenci w ramach kontraktów budowlanych podpisywanych ze Grupa zatrzymują część zapłat jako gwarancje dobrego wykonania umowy. Kwoty te ujmowane są „Należności z tytułu kontraktów budowlanych – kaucje” i podlegają zwrotowi najczęściej po zakończeniu projektu lub po zakończeniu okresu gwarancji. KONTRAKTY BUDOWLANE ‎ Grupa tworzy rezerwy na kontrakty z ujemną marżą w momencie zidentyfikowania przesłanek, że dany realizowany kontrakt budowlany zamknie się ze stratą (budżetowane koszty przekraczają budżetowane przychody). Rezerwy tworzone są w koszty danego okresu w pełnej wartości prognozowanej straty na danym kontrakcie i są wykazywane w bilansie w linii „Rezerwy”. Koszty doprowadzenia do zawarcia umowy Grupa ujmuje jako koszty w momencie ich poniesienia z uwagi na to, ‎ że koszty doprowadzenia do zawarcia umowy nie obciążają bezpośrednio klienta niezależnie od tego, czy umowa zostanie zawarta. Grupa udziela swoim odbiorcom jedynie gwarancji podstawowych, które nie stanowią odrębnego zobowiązania do wykonania świadczenia. Okres objęty gwarancją różni się w zależności od realizowanego kontraktu oraz elementów składowych, których dotyczy gwarancja. Do realizacji swoich prac związanych z realizacją kontraktów budowlanych Grupa angażuje podwykonawców. W odniesieniu do prac wykonywanych przez podwykonawców Grupa działa jako główny wykonawca (ang. principal). Zafakturowane koszty z tytułu ich zatrudnienia ujmuje jako „Zobowiązania z tytułu dostaw i usług”. Zatrzymane przez Grupę części zapłat wobec podwykonawców z tytułu gwarancji dobrego wykonania umowy Grupa ujmuje w pozycji „Zobowiązania wobec podwykonawców – kaucje”. W przypadku niektórych kontraktów budowlanych realizowanych w ramach wspólnych porozumień umownych, w których Grupa jest liderem konsorcjum lub zlecenia, Grupaoceniła, iż występuje w charakterze pośrednika w odniesieniu do prac wykonanych przez drugiego wspólnika, a które Grupa jako leader fakturuje na rzecz zamawiającego. Grupa określa swoją rolę jako rolę pośrednika w danym zleceniu w przypadku, gdy identyfikuje konkretne dobra oraz usługi, które mają być dostarczone, nad którymi nie sprawuje kontroli przed przekazaniem ich klientowi. W przypadku, gdy Grupa pełni rolę pośrednika, rozpoznaje przychód w momencie wypełnienia zobowiązania do wykonania świadczenia w umownej kwocie opłaty lub prowizji będzie uprawniona w zamian za zlecenie dostarczenia konkretnych usług lub dóbr przez inny podmiot. Z uwagi na charakter zawieranych konsorcjów oraz zleceń, w których Grupa pełni rolę lidera, nie występują opisane powyżej opłaty i prowizje, stąd w Grupie nie powstaje przychód z tyt. prowizji za fakturowanie na rzecz klienta prac wykonanych przez drugiego konsorcjanta. Grupa jako przychód ujmuje wyłącznie kwoty wynagrodzenia należnego z tyt. wykonania na rzecz zamawiającego swojego zakresu prac zgodnie z polityką opisaną powyżej. Ponadto, dla sprzedaży pozostałej, tj. materiałów (kruszywa), towarów oraz produkcji pomocniczej, Grupa rozpoznaje przychody w punkcie w czasie. Przychód ze sprzedaży pozostałej rozpoznawany jest w momencie transferu kontroli na odbiorcę, który jest zbieżny z momentem dostawy danego dobra do odbiorcy. Termin płatności dla świadczonych przez Grupę kontraktów o usługi budowlane wynosi od 30 do 180 dni od dnia wystawienia faktury, a dla sprzedaży pozostałej wynosi zazwyczaj 30 dni od dnia wystawienia faktury. Zawierane kontrakty nie zawierają zatem istotnego elementu finansowania, za wyjątkiem kwot zafakturowanych z tytułu realizacji kontraktów budowlanych, które spłacane są w późniejszym okresie czasu, gdyż stanowią kaucje zatrzymane przez klienta. Kwoty zatrzymane z poszczególnych faktur stanowią maksymalnie do 10% wynagrodzenia z tyt. realizacji umowy i podlegają zwolnieniu w okresie maksymalnie do 5 lat po zakończeniu realizacji zlecenia. Przychód z realizacji kontraktów budowlanych w części, która jest zatrzymana jako kaucja, ujmowany jest w kwocie zdyskontowanej. Podział przychodów na przychody rozpoznawane w czasie i punkcie w czasie został zaprezentowany w nocie 4.2. Zastosowanie metody opartej na nakładach do ujmowania przychodów z tytułu kontraktów budowlanych wymaga szacunku w odniesieniu do określenia stopnia realizacji prac na danym kontrakcie, tj. oszacowania całkowitego budżetu kosztów na danym kontrakcie. Budżety kosztowe dla danych kontraktów są przygotowywane przez Kadrę Zarządzającą Grupy na etapie ofertowania i aktualizowane w ciągu roku finansowego lub w momencie zidentyfikowania przesłanek do rewizji budżetu kosztowego lub przychodowego. W przypadku zaistnienia zdarzeń pomiędzy oficjalnymi rewizjami budżetu, które w istotny sposób wpływają na wynik kontraktu, wartość całkowitych przychodów lub kosztów kontraktu aktualizowana jest na bieżąco, tj. zmiany zakresu kontraktu znajdują odzwierciedlenie w prowadzonym przez Grupę systemie wewnętrznym od razu po tym, jak zostaną wynegocjowane przez Grupę z klientem. Dla realizowanych kontraktów budowlanych, wzrost/spadek całkowitych budżetowanych kosztów o 2% powoduje odpowiednio spadek/wzrost przychodu rozpoznanego narastająco w księgach Grupy dla danego kontraktu o zbliżonej wartości w punktach procentowych. Wpływ takiej zmiany całkowitego budżetu kosztów na przychody w danym okresie zależy od stopnia realizacji, na którym znajduje się na koniec danego okresu realizowany kontrakt. W przypadku kontraktów o znacznym stopniu zaawansowania, wpływ takiej zmiany na przychody w danym okresie będzie istotniejszy niż w przypadku kontraktu we wczesnej fazie realizacji.Na przestrzeni ostatnich lat, zmiany całkowitych kosztów dla realizowanych projektów zazwyczaj mieściły się w przedziale odchyleń +/- 2% względem pierwotnie budżetowanych kosztów, stąd Grupa prezentuje taką wartość jako możliwą zmianę. W Grupie funkcjonują stosowne procesy kontroli służące zapewnieniu, że proces budżetowania dla danego projektu odbywa się w oparciu o bieżące i wiarygodne szacunki dotyczące kosztów niezbędnych do realizacji danego kontaktu, podlegające weryfikacji i akceptacji przez wyznaczone do tego procesu osoby. Przygotowany przez Kierownika Projektu budżet podlega weryfikacji przez dyrektora działu, któremu podlega budowa. Grupa prowadzi ewidencję realizowanych projektów – umów o kontrakty budowlane w systemie wewnętrznym służącym do zarządzania projektami. Informacje dotyczące danego kontraktu, w tym stopnia jego realizacji, są wprowadzane do systemu przez kierownika kontraktu/budowy, a następnie zatwierdzane przez dyrektora działu, któremu podlega budowa. 2.1. PRZYCHODY I KOSZTY Z TYTUŁU KONTRAKTÓW BUDOWLANYCH Kwoty przychodów i kosztów z tytułu kontraktów budowalnych za okres i kumulatywnie ujęto w tabeli poniżej. Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2022 Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2021 Kontrakty w okresie Kontrakty w okresie Kwoty ujęte w okresie Przychody z tytułu umów o budowę 1 086 417 1 208 695 Koszty z tytułu umów o budowę 1 015 435 1 070 793 Wynik przed ujęciem i rozliczeniem przyszłych strat 70 982 137 902 Wynik brutto 70 982 137 902 Marża zysku brutto bez uwzględnienia rezerw 7% 11% z uwzględnieniem rezerw 7% 11% Marża zysku brutto jest definiowana jako zysk brutto ze sprzedaży dzielony przez przychody ze sprzedaży. 2.2. Należności z tytułu kontraktów budowlanych – kaucje są utrzymywane w celu ściągnięcia umownych przepływów, które obejmują wyłącznie spłaty kapitału i odsetek ( „SPPI” ang. Solely payment of principal and interest) i są wyceniane według zamortyzowanego kosztu, z uwzględnieniem ewentualnego odpisu aktualizującego. Na moment początkowego ujęcia te aktywa finansowe ujmuje się w wartości nominalnej, tj. według kwot pierwotnie zafakturowanych, pomniejszonych o wartość dyskonta. Sposób kalkulacji wartości dyskonta wskazano w nocie 6.6. Wartość należnych kaucji jest aktualizowana przez Grupę o odpisy z tytułu utraty wartości ujmowane zgodnie z zasadą rachunkowości wskazane w nocie 6.6. i prezentowane w pozycji „Odpisy z tytułu utraty wartości aktywów finansowych” w sprawozdaniu ‎ z wyniku. Zobowiązania z tytułu kaucji są wyceniane w momencie początkowego ujęcia w wartości godziwej (tj. kwocie płatności zdyskontowanych przy zastosowaniu aktualnej rynkowej stopy procentowej dla takich zobowiązań) i w tej wysokości ujmowany jest koszt usług podwykonawców. W późniejszych okresach zobowiązania z tytułu kaucji wyceniane są według zamortyzowanego kosztu a koszty odsetek ujmowane są w kosztach finansowych. NALEŻNOŚCI I ZOBOWIĄZANIA Z TYTUŁU KONTRAKTÓW BUDOWLANYCH – KAUCJE 2022 2021 Zwrot do 12 miesięcy Zwrot pow. 12 miesięcy Razem Zwrot do 12 miesięcy Zwrot pow. 12 miesięcy Razem Należności z tytułu kontraktów budowlanych - kaucje przed zdyskontowaniem 687 1 083 1 770 621 1 381 2 002 Odpis z tytułu utraty wartości (47) (644) (691) (262) (878) (1 140) Dyskonto kaucji (3) (102) (105) (3) (73) (76) Należności z tytułu kontraktów budowlanych - kaucje 637 337 974 355 432 787 Zobowiązania wobec podwykonawców - kaucje po uwzględnieniu dyskonta 14 383 12 660 27 043 14 214 11 575 25 789 2.3. UZGODNIENIE KWOT Z TYTUŁU NIEZAKOŃCZONYCH KONTRAKTÓW BUDOWLANYCH 2022 2021 Przychody z tytułu niezakończonych umów o budowę narastająco 1 831 100 1 657 349 Kwoty zafakturowane do klientów narastająco (bez zaliczek) 1 648 940 1 585 363 Saldo rozliczeń z tytułu niezakończonych kontraktów budowlanych 182 160 71 986 w tym: (1)Aktywa z tytułu wykonanych niezafakturowanych prac budowlanych brutto 196 788 119 575 Odpis z tytułu utraty wartości aktywów z tytułu kontraktów budowlanych (964) (242) (1a)Aktywa z tytułu wykonanych niezafakturowanych prac budowlanych netto 195 824 119 333 (2) Zobowiązania z tytułu zafakturowanych niewykonanych prac budowlanych 14 628 47 589 Saldo rozliczeń z tytułu kontraktów budowlanych 182 160 71 986 w tym: Wycena kontraktów budowlanych - aktywa 195 824 119 333 Wycena kontraktów budowlanych - rozliczenie sald (2) 14 628 47 589 Zobowiązania z tytułu kontraktów budowlanych - zaliczki otrzymane 18 626 4 651 Wycena kontraktów budowlanych - pasywa 33 254 52 240 ‎ Dla wszystkich okresów wskazanych w tabeli powyżej, całe salda zobowiązań kontraktowych na początek okresu zostały rozpoznane jako przychody w danym okresie. Pozostała część zmiany salda zobowiązań z tytułu kontraktów budowlanych wynika z nadwyżki przychodów zafakturowanych w danym nad przychodami rozpoznanymi w sprawozdaniu z wyniku. Z uwagi na specyfikę prowadzonej działalności, tj. realizacji kontraktów budowlanych, Spółka nie jest w stanie wydzielić kumulatywnych zmian kwot ujętych przychodów, które wynikałyby ze zmian szacunku stopnia zaawansowania prac lub zmian szacunku ceny transakcyjnej w zakresie wystąpienia szacowanych kar od kwot przychodów ujętych w okresie z tyt. postępu prac. Niemniej jednak jak wskazano w opisie zasad rachunkowości oraz znaczących szacunków: (i) zmiany całkowitych kosztów dla realizowanych projektów nie były znaczące i zazwyczaj mieściły się w przedziale odchyleń +/- 2% względem pierwotnie budżetowanych kosztów, oraz (ii) Spółka w prezentowanych okresach nie ponosiła kar od swoich odbiorców oraz na żaden z dni bilansowych nie wystąpiły przesłanki do rozpoznania kar na realizowanych kontraktach. Odpis z tyt. utraty wartości aktywów z tyt. kontraktu wyliczany jest przy zastosowaniu matrycy odpisów jak dla należności handlowych. Całe saldo aktywów z tyt. kontraktu we wszystkich prezentowanych okresach jest nieprzeterminowane. Współczynnik odpisu wyliczonego zgodnie z metodą ECL dla aktywów kontraktowych wynosił 0,4% na 31.12.2022. Kwoty odpisu oraz ruchy na odpisie z tytułu utraty wartości aktywów z kontraktów budowlanych w prezentowanym sprawozdaniu finansowym są nieistotne stąd nie zostały zaprezentowane. Zmiany w wartości aktywów i zobowiązań z wyceny kontraktów wynikają ze specyfiki rozliczania kontraktów budowlanych oraz harmonogramów fakturowania na poszczególnych kontraktach, tj. występują kontrakty o zróżnicowanych harmonogramach płatności, stąd nie występuje typowa zależność między terminem płatności, a wykonaniem obowiązku świadczenia. 3. ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM I ZADŁUŻENIE 3.1. Kapitał podstawowy obejmuje akcje zwykłe i jest wykazywany według wartości nominalnej (zgodnej ‎ ze statutem Grupy oraz wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego). Pozostałe kapitały zapasowe tworzone są głównie z zysku lat ubiegłych, w tym kwot obligatoryjnie przekazywanych na kapitał zapasowy zgodnie z wymogami KSH. Kapitały rezerwowe tworzone są z zysku lat ubiegłych, z przeznaczeniem na finansowanie dalszego rozwoju Grupy. ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM Kapitał zapasowy Grupy tworzony jest zgodnie z postanowieniami Kodeksu Spółek Handlowych oraz decyzjami akcjonariuszy. Zgodnie z Kodeksem Spółek Handlowych na pokrycie straty należy utworzyć kapitał zapasowy, ‎ do którego przelewa się co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej jednej trzeciej kapitału zakładowego. Tak utworzony kapitał zapasowy nie podlega podziałowi. O użyciu kapitału zapasowego i rezerwowego rozstrzyga Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy, jednakże część kapitału zapasowego można użyć jedynie na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym i nie podlega on podziałowi na inne cele. Grupa zarządza strukturą kapitałową i w wyniku zmian warunków ekonomicznych wprowadza do niej zmiany. ‎ W celu utrzymania lub skorygowania struktury kapitałowej, Grupa może odpowiednio kształtować wypłatę dywidendy dla akcjonariuszy lub wyemitować nowe akcje. Głównym celem zarządzania kapitałem Grupy jest utrzymanie dobrego ratingu kredytowego i bezpiecznych wskaźników kapitałowych, które wspierałyby działalność operacyjną Grupy i zwiększałyby wartość dla jej akcjonariuszy Stopa zwrotu z kapitału - ROE 2022 2021 (1) Zysk netto przypadający akcjonariuszom Jednostki Dominującej 7 174 46 200 (2) Kapitał własny 310 925 333 751 ROE [(1)/(2) * 100%] 2,31% 13,84% Wskaźnik ogólnego zadłużenia 2022 2021 (1) Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania * 307 094 237 541 (2) Aktywa razem 618 019 571 292 Wskaźnik ogólnego zadłużenia [(1)/(2) * 100%] 49,69% 41,58% „Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania” stanowią sumę wszystkich zobowiązań długoterminowych i zobowiązań krótkoterminowych wykazywanych w sprawozdaniu z sytuacji finansowej. Wysokość osiągniętego wskaźnika zadłużenia we wszystkich prezentowanych okresach mieściła się w zakresie wyznaczonym przez Zarząd jako poziom docelowy kształtowania się tego wskaźnika. ‎ Wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych 2022 2021 (1) Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania * 307 094 237 541 (2) Kapitał własny 310 925 333 751 Wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych [(1)/(2)] 98,77% 71,17% „Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania” stanowią sumę wszystkich zobowiązań długoterminowych i zobowiązań krótkoterminowych wykazywanych w sprawozdaniu z sytuacji finansowej. Wysokość osiągniętego wskaźnika zadłużenia kapitałów własnych we wszystkich prezentowanych okresach mieściła się w zakresie wyznaczonym przez Zarząd jako poziom docelowy kształtowania się tego wskaźnika. Najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na kształtowanie się powyższych wskaźników i ich wartość jest zysk netto Grupy. Kapitał podstawowy Na 31 grudnia 2022 r. kapitał podstawowy składał się z 55.030.000 akcji o łącznej wartości 1.100.600,00 zł, a struktura Udziałowców posiadających ponad 5% udziału w kapitale zakładowym prezentowała się następująco: Akcjonariusz % udziału w kapitale zakładowym ERBUD S.A. 60,10% Jacek Leczkowski 6,42% Nationale-Nederlanden 5,53% Statut Spółki nie przyznaje akcjonariuszom, o których mowa powyżej, żadnych uprawnień osobistych w stosunku do Podstawowy zysk przypadający na jedną akcję oblicza się poprzez podzielenie zysku/(straty) netto ‎ za okres sprawozdawczy, przypisanego zwykłym akcjonariuszom Spółki, przez średnią ważoną liczbę akcji zwykłych w danym okresie sprawozdawczym. Dla celów kalkulacji rozwodnionego zysku na akcje, zysk/(strata) netto za okres sprawozdawczy przypisana zwykłym akcjonariuszom oraz średnia ważona liczba akcji zwykłych w danym okresie sprawozdawczym korygowane są o efekt wszystkich rozwadniających potencjalnych akcji zwykłych. Rozwodniony zysk na jedną akcję jest równy podstawowemu zyskowi na jedną akcję, ponieważ w Spółce nie występują instrumenty rozwadniające. Podział (split) akcji dokonany zarówno w okresie sprawozdawczym jak i po dniu bilansowym koryguje średnią ważoną liczbę akcji zwykłych dla celów wyliczenia podstawowego i rozwodnionego zysku na akcje we wszystkich prezentowanych okresach Spółki, w szczególności nie przyznaje prawa do powoływania członków Zarządu ani członków Rady Nadzorczej Spółki. Poniżej zaprezentowano podstawowy i rozwodniony zysk na jedną akcję: Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2022 Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2021 Zysk netto 7 174 46 200 Średnia ważona liczba akcji zwykłych (w szt.) 54 719 655 50 358 082 Podstawowy i rozwodniony zysk na jedną akcję ( w zł) 0,13 0,92 3.2. ZADŁUŻENIE NETTO 2022 2021 Nota 3.8. Środki pieniężne i ich ekwiwalenty oraz środki pieniężne o ograniczonej możliwości dysponowania (A) 11 128 115 565 Nota 3.3. Zadłużenie z tytułu kredytów i pożyczek 2 039 2 308 Nota 3.5. Zadłużenie z tytułu leasingu 17 864 8 664 Zadłużenie długoterminowe 19 903 10 972 Nota 3.3. Zadłużenie z tytułu kredytów i pożyczek 58 423 7 182 Nota 3.5. Zadłużenie z tytułu leasingu 5 884 4 198 Zadłużenie krótkoterminowe 64 307 11 380 Zadłużenie razem (B) 84 210 22 352 (Zadłużenie netto)/Środki pieniężne i ich ekwiwalenty netto ((A)-(B)) (73 082) 93 213 Zadłużenie netto Grupa definiuje jako saldo zadłużenia z tytułu kredytów i pożyczek oraz leasingu, pomniejszone o środki pieniężne i ich ekwiwalenty (w tym środki pieniężne o ograniczonej możliwości dysponowania zaliczone do aktywów krótkoterminowych). W przypadku występowania nadwyżki środków pieniężnych i ich ekwiwalentów nad zadłużeniem, kwotę netto Grupa określa jako „środki pieniężne i ich ekwiwalenty netto”. Zmiany zadłużenia w trakcie prezentowanych okresów sprawozdawczych były następujące: Zadłużenie z tytułu: Kredytów i pożyczek Leasingu Razem zadłużenie Zadłużenie na 1 stycznia 2021 r. 4 033 12 038 16 071 Zwiększenie z tytułu przejęcia 10 - 10 Wpływy z tytułu zaciągniętego zadłużenia - otrzymane finansowanie 66 332 5 208 71 540 Zawarcie umów leasingu - 47 47 Naliczenie odsetek od zadłużenia 703 382 1 085 Wydatki z tytułu zaciągniętego zadłużenia - spłata kapitału 60 933 4 431 65 364 Wydatki z tytułu zaciągniętego zadłużenia - spłata odsetek 616 382 998 Różnice kursowe od zadłużenia w walutach obcych (40) - (40) Zmiana zadłużenia w okresie 5 456 824 6 280 Zadłużenie na 31 grudnia 2021 r. 9 489 12 862 22 351 Wpływy z tytułu zaciągniętego zadłużenia - otrzymane finansowanie 148 738 - 148 738 Zawarcie umów leasingu - 16 959 16 959 Naliczenie odsetek od zadłużenia 4 649 855 5 504 Wydatki z tytułu zaciągniętego zadłużenia - spłata kapitału 91 822 5 916 97 738 Wydatki z tytułu zaciągniętego zadłużenia - spłata odsetek 4 583 853 5 436 Różnice kursowe od zadłużenia w walutach obcych 357 - 357 Pozostałe zmiany niepieniężne (6 366) (159) (6 525) Zmiana zadłużenia w okresie 50 973 10 886 61 859 Zadłużenie na 31 grudnia 2022 r. 60 462 23 748 84 210 3.3. ZADŁUŻENIE Z TYTUŁU KREDYTÓW I POŻYCZEK 2022 2021 Długoterminowe Kredyty bankowe 1 517 2 308 Pożyczki 522 - 2 039 2 308 Krótkoterminowe Kredyty bankowe 58 114 803 Pożyczki 309 6 379 58 423 7 182 Razem zadłużenie z tytułu kredytów i pożyczek 60 462 9 490 2022 2022 2021 2021 W walucie funkcjonalnej W walucie obcej W walucie funkcjonalnej W walucie obcej Kredyty i pożyczki Długoterminowe 2 039 - 2 308 - Krótkoterminowe 58 423 - 803 6 379 Razem 60 462 - 3 111 6 379 Kredyty wykazane jako długoterminowe i krótkoterminowe oprocentowane są stopą WIBOR ON, 1M lub 3M + marża od Zobowiązania z tytułu zadłużenia z tytułu kredytów i pożyczek ujmuje się początkowo w wartości godziwej, pomniejszonej o koszty transakcyjne. Na każdy dzień bilansowy pozycje te są wyceniane według zamortyzowanego kosztu przy zastosowaniu efektywnej stopy procentowej. 1,5% do 2,15%. a pożyczka stałą stopą 8%. Na podane dni bilansowe, wartość godziwa kredytów i pożyczek nie była istotnie różna od wyceny w koszcie zamortyzowanym. Wartość godziwa kredytów i pożyczek jest szacowana za pomocą modeli zdyskontowanych przepływów (DCF) w oparciu o przepływy pieniężne odzwierciedlające harmonogram spłat otrzymanych kredytów przy zastosowaniu rynkowej stopy procentowej dla takich zobowiązań (tj. oszacowano stopę dyskonta na poziomie WIBOR 1M na dany dzień powiększony o stały procent wyrażający premię za ryzyko na poziomie 2,15%). Wartość godziwa kredytów i pożyczek długoterminowych wycenianych w koszcie zamortyzowanym jest klasyfikowana do drugiego poziomu hierarchii wartości godziwej. Na dzień bilansowy 31.12.2022 r. Spółka ONDE S.A. posiada dostęp do bankowych i ubezpieczeniowych linii wielocelowych o łącznej wartości 741 000 tys. zł. (w tym limit wspólnie z Erbud S.A., Erbud Industry Sp.z o.o. oraz ONDE S.A. w Hestii w wysokości 265 000 tys.zł.), które mogą zostać wykorzystane głównie na kredyty, akredytywę, gwarancje bankowe i ubezpieczeniowe. Na dzień bilansowy 31.12.2022 r. Spółka ONDE S.A. wykorzystała 57 323 tys. zł na zaciągnięcie kredytów oraz 253 527 tys. zł na wykorzystane gwarancje bankowe i ubezpieczeniowe. Kowenanty W ciągu roku, na dzień 31 grudnia 2022 r. oraz do dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego wszystkie kowenanty zostały spełnione. Kowenanty dotyczą wskaźnika obsługi zadłużenia wyliczanego jako wartość EBITDA (definicja w nocie 4.1.) dzielonego przez roczną wartość spłaty rat kapitałowych zgodnie z umową. 3.4. ZADŁUŻENIE Z TYTUŁU LEASINGU 2022 2021 Okres Wartość nominalna minimalnych opłat Wartość nominalna minimalnych opłat Do 1 roku Krótkoterminowe 7 000 4 660 Powyżej roku Długoterminowe 22 320 12 510 Wartość nominalna minimalnych opłat 29 320 17 170 Przyszłe koszty z tytułu leasingu 5 572 4 308 Wartość bieżąca minimalnych opłat 23 748 12 862 Do 1 roku Krótkoterminowe 5 884 4 198 Powyżej roku Długoterminowe 17 864 8 664 3.5. AKTYWA STANOWIĄCE ZABEZPIECZENIA ZOBOWIĄZAŃ Z TYTUŁU ZADŁUŻENIA 2022 2021 Rzeczowe aktywa trwałe 9 048 9 980 Razem 9 048 9 980 Spółka jako zabezpieczenie umów finansowych ustanowiła hipoteki na nieruchomościach. Informacje dotyczące zadłużenia z tytułu kredytów i pożyczek zawarto w nocie 3.3. 3.6. AKTYWA I ZOBOWIĄZANIA WARUNKOWE Aktywa warunkowe Zobowiązania warunkowe 2022 2021 2022 2021 Podmioty powiązane Gwarancje i poręczenia 152 257 193 725 70 000 50 000 Razem 152 257 193 725 70 000 50 000 Pozostałe jednostki Gwarancje i poręczenia 56 677 51 206 266 780 218 364 Razem 56 677 51 206 266 780 218 364 Aktywa warunkowe obejmują otrzymane od Erbud S.A. poręczenia oraz gwarancje wymagane zawartymi przez Grupę kontraktami. Ponadto na aktywa warunkowe składają się otrzymane przez Grupę gwarancje od podwykonawców będące zabezpieczeniem należytego wykonania prac oraz rękojmi. Zobowiązania warunkowe obejmują poręczenie udzielone przez Grupę na rzecz Erbud S.A. oraz udzielone przez Grupę gwarancje (bankowe i ubezpieczeniowe) stanowiące zabezpieczenie należytego wykonania kontraktu oraz usunięcia wad i usterek. 3.7. ŚRODKI PIENIĘŻNE I ICH EKWIWALENTY 2022 2021 Środki pieniężne w kasie 4 68 Środki pieniężne na rachunkach bankowych 11 124 104 642 Razem środki pieniężne i ich ekwiwalenty 11 128 104 710 Wartość odpisu z tytułu utraty wartości przez środki pieniężne jest nieistotna. Środki pieniężne na rachunkach bankowych VAT na 31.12.2022 r. wyniosły 13.399 tys. zł. (na 31.12.2021 r. wyniosły 27.259 tys. zł.) Środki pieniężne na rachunkach bankowych o ograniczonej możliwości dysponowania na koniec roku 2022 nie wystąpiły, natomiast na koniec roku 2021 wynosiły (10.855 tys. zł). Stanowiły je środki na rachunku powierniczym. Środki te podlegają ograniczeniom w dysponowaniu przez Spółkę i w związku z tym nie były dostępne do ogólnego wykorzystania. 4. NOTY OBJAŚNIAJĄCE DO SPRAWOZDAŃ Z CAŁKOWITYCH DOCHODÓW 4.1. ALTERNATYWNE MIERNIKI WYNIKÓW Zarząd analizuje wyniki segmentów przy użyciu kluczowych wskaźników efektywności takich jak EBIT, marża EBIT oraz EBITDA i skorygowana EBITDA. Zarząd Grupy uznaje wyżej wymienione miary jako istotne dodatkowe mierniki wyników i dlatego prezentuje je w sprawozdaniu obok mierników zdefiniowanych przez MSSF. Należy mieć na uwadze, że EBIT, marża EBIT i EBITDA nie są wskaźnikami zdefiniowanymi w MSSF oraz nie stanowią mierników wystandaryzowanych, dlatego sposoby ich kalkulacji mogą różnić się między różnymi jednostkami na rynku. W związku z tym, wskaźniki te nie EBITDA i EBIT to mierniki pokazujące wyniki osiągane przez Spółkę po eliminacji wpływu podatku dochodowego, kosztów i przychodów finansowych oraz w przypadku EBITDA, amortyzacji. EBITDA definiowana jest jako zysk po opodatkowaniu (wynik netto), powiększony o obciążenia z tytułu podatku dochodowego, koszty finansowe oraz amortyzację, a pomniejszony o przychody finansowe. Skorygowana EBITDA jest definiowana jako EBITDA po eliminacji zdarzeń o charakterze jednorazowym. Spółka definiuje EBIT jako zysk po opodatkowaniu (wynik netto), powiększony o obciążenia z tytułu podatku dochodowego, koszty finansowe i pomniejszony o przychody finansowe. Skorygowany EBIT jest definiowany jako EBIT po eliminacji zdarzeń o charakterze jednorazowym. Marża EBIT jest miernikiem pokazującym rentowność Spółki pomijającym wpływ podatku dochodowego oraz kosztów i przychodów finansowych. Spółka definiuje marżę EBIT (marżę skorygowanego EBIT) jako EBIT (skorygowany EBIT) dzielony przez przychody ze sprzedaży dóbr i usług. powinny być analizowane osobno lub jako substytuty dla miar zdefiniowanych przez MSSF. Koszt wynagrodzeń w formie akcji jest kosztem o charakterze jednorazowym, nie będącym kosztem gotówkowym. W związku z tym, na potrzeby analizy wyników, Zarząd posługuje się miarą skorygowany EBIT zdefiniowaną powyżej. 2022 31.12.2021 Zysk netto za okres obrotowy 7 174 46 200 Podatek dochodowy 4 772 16 270 Zysk brutto 11 946 62 470 Udział w zyskach/ (stratach) netto jednostek współzależnych wycenianych metodą praw własności (771) (156) Koszty finansowe 14 448 2 394 Przychody finansowe 5 305 2 653 EBIT 21 860 62 367 Wynagrodzenie w formie akcji - 28 343 Skorygowany EBIT 21 860 90 710 Amortyzacja 8 090 6 601 Skorygowana EBITDA 29 950 97 311 Przychody ze sprzedaży dóbr i usług 1 092 852 1 217 445 Marża EBIT 2% 5% Skorygowana marża EBIT 2% 7% ‎ 4.2. SEGMENTY SPRAWOZDAWCZE Grupa na podstawie raportowania zarządczego przedstawianego głównemu decydentowi operacyjnemu (tj. Zarządowi) zidentyfikowała trzy podstawowe segmenty sprawozdawcze pokrywające się z segmentami operacyjnymi: ● budownictwo drogowo-inżynieryjne (realizacja kontraktów w obszarze infrastruktury drogowej); ● budownictwo w segmencie odnawialnych źródeł energii (realizacja kontraktów dla branży fotowoltaicznej ‎ oraz farm wiatrowych) w kraju; ● budownictwo w segmencie odnawialnych źródeł energii (realizacja kontraktów dla branży fotowoltaicznej ‎ oraz farm wiatrowych) za granicą; ● segment pozostały (sprzedaż kruszywa, materiałów budowlanych oraz produkcji pomocniczej). Podział działalności na poszczególne segmenty został dokonany na podstawie specyfiki realizowanych kontraktów. Taki podział odpowiada rozłożeniu zasadniczych ryzyk oraz zwrotów z poniesionych nakładów. Klasyfikacja segmentów uległa zmianie od 30 września 2022 r. Grupa w trzecim kwartale 2022 roku rozpoczęła również swoją działalność za granicą. Aktualnie spółka realizuje kontrakt o wartości 3,3 mln euro, na budowę fundamentów pod turbiny wiatrowe na Litwie. Dane finansowe przygotowywane dla celów sprawozdawczości zarządczej stanowiące podstawę danych na temat segmentów sprawozdawczych i operacyjnych, oparte są na tych samych zasadach rachunkowości, jakie stosuje się przy sporządzaniu sprawozdań finansowych Grupy. Zarząd Grupy spośród pozycji bilansowych z perspektywy segmentów operacyjnych analizuje jedynie aktywa i zobowiązania z tytułu kontraktów budowlanych. Sezonowość kontraktów budowlanych cechuje się tym, że przychody w pierwszym kwartale są najniższe w porównaniu do pozostałych kwartałów. W okresie do 31 grudnia 2022 r. i do dnia zatwierdzenia skróconego skonsolidowanego sprawozdania finansowego brak jest zdarzeń o charakterze jednorazowym, które miałyby istotny wpływ na segmenty sprawozdawcze. Wartości szacunkowe prezentowane w poprzednich okresach nie uległy istotnej zmianie względem historycznych informacji sporządzonych na dzień 31 grudnia 2021 r. Grupa nie posiada kontrahentów od których pochodzi więcej niż 10% ogółu przychodów, z jednym wyjątkiem: firmą Mosty Łódź S.A. (ok.15%). Główne informacje dotyczące segmentów w okresach sprawozdawczych Grupa prowadzi działalność w Polsce i za granicą. Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2022 Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2021 Kraj (Polska) Zagranica Razem Kraj (Polska) Razem Sprzedaż na rzecz klientów zewnętrznych, w tym: 1 081 009 11 843 1 092 852 1 217 445 1 217 445 Przychody rozpoznawane w czasie 1 074 574 11 843 1 086 417 1 208 695 1 208 695 Przychody rozpoznawane w punkcie w czasie 6 435 - 6 435 8 750 8 750 Aktywa trwałe inne niż instrumenty finansowe i aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego 92 226 - 92 226 61 760 61 760 Wszystkie kontrakty budowlane zawierane są w cenach stałych (zryczałtowanych) z elementem zmiennym w postaci ewentualnych kar w przypadku nieterminowego wykonania prac. W segmentach Budownictwo w segmencie odnawialnych źródeł energii (OZE) oraz segmencie drogowo-inżynieryjnym występują zarówno kontrakty długo- jak i krótkoterminowe. Typowy okres trwania kontraktu w segmencie budownictwa dla OZE zamyka się w okresie 9 do 24 miesięcy; w segmencie drogowo-inżynieryjnym długość trwania kontraktu jest zależna od jego kontraktu (w prezentowanych okresach najkrótsze kontrakty trwały 6 miesięcy, a najdłuższe do 5 lat). W segmencie pozostałym występują wyłącznie kontrakty krótkoterminowe. W segmencie tym nie występują kontrakty, w stosunku do których obowiązek świadczenia nie zostałby zrealizowany w okresie sprawozdawczym. W segmencie drogowo-inżynieryjnym przychody generowane są od klientów, którymi są głównie podmioty publiczne, a w segmencie OZE od klientów, którymi są podmioty prywatne. Dane dotyczące przychodów i wyników oraz aktywów i zobowiązań poszczególnych segmentów sprawozdawczych przedstawiono w poniższej tabeli. Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2022 Budownictwo Drogowo-inżynieryjne Segment Odnawialnych Źródeł Energii Segment Odnawialnych Źródeł Energii - Zagranica Segment pozostały Razem działalność kontynuowana Sprzedaż na rzecz klientów zewnętrznych 212 820 863 223 11 843 4 966 1 092 852 Przychody ze sprzedaży razem 212 820 863 223 11 843 4 966 1 092 852 Wyniki segmentów oraz uzgodnienie do zysku brutto Grupy Koszt własny sprzedaży 201 138 804 895 10 780 3 673 1 020 486 Marża na sprzedaży 11 682 58 328 1 063 1 293 72 366 Marża na sprzedaży % 5% 7% 9% 26% 7% Wynik na pozostałej działalności operacyjnej (6 386) (42 264) (477) (1 379) (50 506) Koszty o charakterze jednorazowym - Wynik segmentu – EBIT 5 296 16 064 586 (86) 21 860 Wynik segmentu - EBIT skorygowany 5 296 16 064 586 (86) 21 860 Marża EBIT 2,5% 2% 5% -2% 2% Udział w wynikach jednostek stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięć wycenianych metodą praw własności - (771) - (771) Wynik na działalności finansowej (przychody finansowe minus koszty finansowe) (9 143) Wynik brutto 11 946 Podatek dochodowy 4 772 Wynik netto 7 174 Amortyzacja 2 001 5 776 - 313 8 090 Wynik segmentu – EBITDA 7 297 21 840 586 227 29 950 Aktywa i zobowiązania Wycena kontraktów budowlanych - aktywa 44 987 150 837 - - 195 824 Aktywa pozostałe 20 308 28 512 422 195 Aktywa razem 618 019 Wycena kontraktów budowlanych - pasywa 20 308 10 388 2 558 - 33 254 Pasywa pozostałe - 16 270 - 584 765 Pasywa razem 618 019 Inne istotne pozycje Udział w wynikach jednostek stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięć wycenianych metodą praw własności - (771) - (771) Odwrócenie utraty/(utrata) wartości aktywów finansowych i aktywów z wyceny kontraktów 2 523 (673) - - 1 850 Nakłady na rzeczowe aktywa trwałe i wartości niematerialne i prawne 2 377 64 - 2 440 Przychody z tytułu odsetek 4 692 - - 4 692 Koszty z tytułu odsetek 5 732 13 281 6 026 Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2021 Budownictwo Drogowo-inżynieryjne Segment Odnawialnych Źródeł Energii Segment Odnawialnych Źródeł Energii - Zagranica Segment pozostały Razem działalność kontynuowana Sprzedaż na rzecz klientów zewnętrznych 278 022 932 453 - 6 970 1 217 445 Przychody ze sprzedaży razem 278 022 932 453 - 6 970 1 217 445 Wyniki segmentów oraz uzgodnienie do zysku brutto Grupy Koszt własny sprzedaży 261 933 807 897 - 6 633 1 076 463 Marża na sprzedaży 16 089 124 556 337 140 982 Marża na sprzedaży % 6% 13% 5% 12% Koszty o charakterze jednorazowym - - (28 343) (28 343) Wynik na pozostałej działalności operacyjnej (11 022) (38 969) - (281) (50 272) Koszty o charakterze jednorazowym - (28 343) - (28 343) Wynik segmentu – EBIT 5 067 57 244 - 56 62 367 Wynik segmentu - EBIT skorygowany 5 067 85 587 56 90 710 Marża EBIT 2% 6% 1% 5% Udział w wynikach jednostek stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięć wycenianych metodą praw własności - (156) - (156) Wynik na działalności finansowej (przychody finansowe minus koszty finansowe) 259 Wynik brutto 62 470 Podatek dochodowy 16 270 Wynik netto 46 200 Amortyzacja 3 776 2 825 - - 6 601 Wynik segmentu – EBITDA 8 843 60 069 - 56 68 968 Wynik segmentu – EBITDA skorygowana 8 843 88 412 - 56 97 311 Aktywa i zobowiązania Wycena kontraktów budowlanych - aktywa 34 897 84 436 - - 119 333 Aktywa pozostałe 445 152 6 805 - - 451 959 Aktywa razem 480 049 91 241 - - 571 292 Wycena kontraktów budowlanych - pasywa 6 586 45 654 - - 52 240 Pasywa pozostałe - 519 052 Pasywa razem 571 292 Inne istotne pozycje Odwrócenie utraty/(utrata) wartości aktywów finansowych i aktywów z wyceny kontraktów (361) (1 065) - - (1 426) Nakłady na rzeczowe aktywa trwałe i wartości niematerialne i prawne 1 465 4 461 - 5 926 Przychody z tytułu odsetek 2 649 4 - 2 653 Koszty z tytułu odsetek 1 004 10 - 1 014 ‎ 4.3. Główne szacunki w zakresie przychodów dotyczą ujmowania przychodów z tytułu umów o kontrakty Grupa osiąga 79% przychodów z tytułu realizacji kontraktów związanych z realizacją budów w segmencie odnawialnych źródeł energii. Szczegóły dotyczące ujmowania tej grupy przychodów opisano w nocie 2.1. PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY Poniższa tabela przedstawia informacje odnośnie zagregowanej kwoty cen transakcyjnych alokowanych do obowiązków świadczenia niewykonanych lub nie w pełni wykonanych na dzień bilansowy z tyt. realizacji kontraktów budowlanych. 2022 31.12.2021 Łączna wartość otwartych kontraktów 2 480 295 2 583 776 Kumulatywna wartość przychodów z otwartych kontraktów rozpoznana do dnia sprawozdawczego 1 831 100 1 657 349 Wartość przychodów pozostająca do rozpoznania w kolejnych okresach z otwartych kontraktów 649 195 926 427 Długoterminowe (przychody do zrealizowania w okresie od roku do 3 lat od daty bilansowej) 360 141 69 412 Krótkoterminowe (przychody do zrealizowania w okresie poniżej roku od daty bilansowej) 289 054 857 015 Z uwagi na specyfikę realizowanych kontraktów długoterminowych, nie jest możliwe dokładne oszacowanie przedziałów czasowych, w jakich będą rozpoznawane przychody z rozpoczętych na dany dzień bilansowy kontraktów w horyzoncie dłuższym niż jeden rok. Przychody osiągane przez Grupę pochodzą z realizacji prac budowlanych na terenie Polski oraz sprzedaży pozostałej do lokalnych odbiorców. Dane liczbowe dotyczące przychodów przedstawiono w nocie 4.2 Segmenty sprawozdawcze. ‎ 4.4. KOSZT WŁASNY SPRZEDAŻY Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2022 Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2021 Usługi obce 453 002 652 862 w tym usługi obce od podwykonawców 353 108 538 571 Zużycie materiałów i energii 535 554 396 445 Koszty świadczeń pracowniczych 62 357 85 006 w tym wynagrodzenia w formie akcji - 28 343 Amortyzacja 8 090 6 601 Podatki i opłaty 3 509 2 880 Pozostałe koszty rodzajowe 6 593 6 740 Wartość sprzedanych towarów i materiałów 1 519 2 264 Koszty według rodzaju razem 1 070 624 1 152 798 Zmiana stanu produktów, produkcji w toku (130) 464 Koszty sprzedaży (wielkość ujemna) (3 907) (2 163) Koszty ogólnego zarządu (wielkość ujemna) (46 101) (74 636) Koszt wytworzenia sprzedanych produktów 1 020 486 1 076 463 4.5. KOSZTY ŚWIADCZEŃ PRACOWNICZYCH 2022 2021 Wynagrodzenia 49 436 74 323 w tym wynagrodzenia w formie akcji - 28 343 Koszty programów określonych świadczeń po okresie zatrudnienia 77 35 Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników 12 844 10 648 Razem 62 357 85 006 4.6. POZOSTAŁE PRZYCHODY I KOSZTY OPERACYJNE Pozostałe Przychody Operacyjne 2022 2021 Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych 176 158 Kary, grzywny i odszkodowania - 1 Przychody z tytułu otrzymanych dotacji 12 - Pozostałe 139 170 Razem pozostałe przychody operacyjne 327 329 Pozostałe Koszty Operacyjne 2022 2021 Nota 6.8. Utworzone / rozwiązane rezerwy 12 - Koszty postępowania sądowego 272 1 Kary, grzywny i odszkodowania 1 614 283 Darowizny 664 158 Pozostałe 113 277 Razem pozostałe koszty operacyjne 2 675 719 4.7. PRZYCHODY I KOSZTY FINANSOWE Przychody Finansowe 2022 2021 Odsetki Z tytułu udzielonych pożyczek 1 345 934 Pozostałe 3 347 1 719 Przychody z transakcji finansowych 608 - Pozostałe 5 - Razem przychody finansowe 5 305 2 653 Koszty Finansowe 2022 2021 Odsetki Od kredytów i pożyczek 4 583 418 Od Leasingów 853 382 Pozostałe 590 214 Bankowa prowizja przygotowawcza dotycząca finansowania w rachunku bieżącym 206 - Różnice kursowe 6 373 180 Koszty gwarancji i poręczeń 1 783 1 093 Pozostałe 60 107 Razem koszty finansowe 14 448 2 394 4.8. OPODATKOWANIE Na obowiązkowe obciążenie wyniku finansowego składają się dwa elementy: bieżący podatek dochodowy oraz podatek odroczony. W związku z przejściowymi różnicami między wykazywaną w księgach rachunkowych wartością aktywów i zobowiązań, a ich wartością podatkową oraz stratą podatkową możliwą do odliczenia w przyszłości, Grupa stosując metodę bilansową, tworzy: zobowiązania z tytułu odroczonego podatku dochodowego w odniesieniu do dodatnich różnic przejściowych i ustala aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego w odniesieniu do ujemnych różnic kursowych oraz straty podatkowej możliwej do odliczenia przy zastosowaniu zasady ostrożności. Zobowiązań oraz aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego nie ujmuje się w przypadku różnic przejściowych powstających na początkowym ujęciu składnika aktywów bądź zobowiązania w transakcji nie stanowiącej połączenia przedsięwzięć oraz w momencie przeprowadzania transakcji nie mających wpływu ani na wynik księgowy ani podatkowy. Grupa rozpoznaje składnik aktywów z tytułu podatku tylko w sytuacji, gdy prognozy przyszłych wyników finansowych wskazują na to, że zostanie osiągnięty zysk podatkowy pozwalający na zrealizowanie aktywa w określonej przyszłości. Wartość bilansowa składnika aktywów z tytułu odroczonego podatku jest weryfikowana na każdy dzień bilansowy ‎ i ulega stosownemu obniżeniu o tyle, o ile przestało być prawdopodobne osiągnięcie dochodu do opodatkowania wystarczającego do częściowego lub całkowitego zrealizowania składnika aktywów z tytułu odroczonego podatku. Element osądu w zakresie odzyskiwalności aktywów z tytułu podatku odroczonego stanowią prognozowane przyszłe wyniki finansowe Grupy oraz ich wpływ na odzyskiwalność aktywów. Aktywa i zobowiązania z tytułu podatku odroczonego są kompensowane, jeżeli istnieje tytuł prawny uprawniający do skompensowania należności podatkowych i bieżących zobowiązań podatkowych oraz jeżeli odroczony podatek dotyczy podatku nałożonego przez tą samą władzę podatkową na tego samego podatnika. Oznacza to, iż aktywa i zobowiązania z tytułu odroczonego podatku dochodowego podlegają kompensacie w sprawozdaniach finansowych Grupy. Uzgodnienie efektywnej stawki podatku dochodowego przedstawia poniższa tabela Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2022 Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2021 Wynik brutto przed opodatkowaniem 11 946 62 470 Podatek według ustawowej stawki podatkowej obowiązującej w Polsce - 19% 2 270 11 869 Nadwyżka przychodów nieopodatkowanych nad kosztami niebędącymi kosztami uzyskania przychodów 207 (984) Różnice trwałe koszty niestanowiące kosztów uzyskania przychodów 2 295 - Wynagrodzenia w formie akcji - 5 385 Podatek wykazany w wyniku finansowym 4 772 16 270 Podatek bieżący 52 8 957 Podatek odroczony 4 720 7 313 Efektywna stopa podatkowa 39,95% 26,03% ‎ Poniższa tabela przedstawia zmiany aktywów i zobowiązań z tytułu podatku odroczonego w roku obrotowym: Wpływ na Wpływ na 1 stycznia 2021 Wynik netto Zyski zatrzymane 31 grudnia 2021 Wynik netto Zyski zatrzymane 31 grudnia 2022 Aktywa z tytułu podatku odroczonego Wycena kontraktów budowlanych - pasywa oraz podatkowa produkcja w toku 22 847 8 712 - 31 559 20 037 - 51 596 Rezerwy 1 255 912 - 2 167 (291) - 1 876 Strata podatkowa - - - - 370 - 370 Naliczone wynagrodzenia i obciążenia 198 63 - 261 83 - 344 Odpisy aktualizujące wartość należności 661 296 - 957 (331) - 626 Inne zobowiązania finansowe - 610 - 610 (28) - 582 Pozostałe 57 (26) - 31 (29) - 2 Razem 25 018 10 567 - 35 585 19 811 - 55 396 Zobowiązania z tytułu podatku odroczonego Wycena kontraktów budowlanych - aktywa 5 619 17 099 - 22 718 24 044 - 46 762 Przeszacowanie aktywów do wartości godziwej 582 - 6 489 7 071 (27) 7 147 14 191 Wycena bilansowa oraz dyskonto zobowiązań - 440 - 440 427 - 867 Naliczone odsetki od zadłużenia 157 128 - 285 97 - 382 Zarachowane przychody - 123 - 123 (17) - 106 Pozostałe 16 90 - 106 7 - 113 Razem 6 374 17 880 6 489 30 743 24 531 7 147 62 421 Kompensata aktywów i zobowiązań 6 374 30 743 55 396 Stan po kompensacie 18 644 17 820 20 247 Aktywa 18 644 11 331 6 611 Zobowiązania - 6 489 13 636 Wpływ netto zmian w okresie (7 313) (6 489) (4 720) (7 147) W roku zakończonym 31 grudnia 2022 r. oraz 31 grudnia 2021 r. nie wystąpiły ujemne pozycje różnic przejściowych, od których nie ujęto aktywa z tytułu podatku odroczonego. W tabeli poniżej zawarto okresy realizacji aktywów i zobowiązań z tytułu odroczonego podatku dochodowego. 2022 2021 Aktywa Zobowiązania Aktywa Zobowiązania Krótkoterminowe 53 165 48 117 25 011 23 241 Długoterminowe 2 231 14 304 10 574 7 502 Razem 55 396 62 421 35 585 30 743 5. INSTRUMENTY FINANSOWE I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM FINANSOWYM 5.1. Zgodnie z MSSF 9 Grupa klasyfikuje instrumenty finansowe do następujących kategorii: ● Aktywa wyceniane według zamortyzowanego kosztu; ● Aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy; ● Zobowiązania finansowe wyceniane według zamortyzowanego kosztu; ● Instrumenty pochodne wyznaczone jako instrumenty zabezpieczające w rachunkowości zabezpieczeń. Z wyżej podanych kategorii, Grupa posiada tylko pozycje wyceniane według zamortyzowanego kosztu Aktywa finansowe wyceniane według zamortyzowanego stanowią przede wszystkim: Nota 5.1.2. Aktywa finansowe – udzielone pożyczki Nota 2.2. Należności z tytułu kontraktów budowlanych – kaucje Nota 6.5. Należności z tytułu dostaw i usług Nota 6.5. Należności pozostałe Nota 2.3. Aktywa z tytułu kontraktów budowlanych Nota 3.8. Środki pieniężne i ich ekwiwalenty Nota 3.8. Środki pieniężne na rachunku VAT Nota 3.8. Środki pieniężne o ograniczonej możliwości dysponowania Nota 5.1. Inne aktywa finansowe (w tym udzielone pożyczki) Zobowiązania finansowe wyceniane według zamortyzowanego kosztu obejmują głównie: Nota 2.2. Zobowiązania wobec podwykonawców – kaucje Nota 2.3. Zobowiązania z tytułu kontraktów budowlanych Nota 6.9. Zobowiązania z tytułu dostaw i usług Nota 6.9. Zobowiązania pozostałe Noty 3.2. –3.5. Zadłużenie AKTYWA I ZOBOWIĄZANIA FINANSOWE W tabeli poniżej przedstawiono wartość bilansową istotnych grup aktywów finansowych i zobowiązań finansowych w podziale na kategorie. Wartość bilansowa posiadanych przez Grupę aktywów finansowych i zobowiązań finansowych przedstawionych w poniższych tabelach nie różniła się istotnie od ich wartości godziwej we wszystkich prezentowanych okresach. Kategorie instrumentów finansowych Linia w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Aktywa wyceniane wg zamortyzowanego kosztu Zobowiązania finansowe wyceniane wg zamortyzowanego kosztu Zobowiązania leasingowe Razem istotne kategorie 2022 Nota 5.1.2. Aktywa finansowe - Udzielone pożyczki 11 918 - - 11 918 Nota 5.1.1. Aktywa finansowe - pozostałe 391 - - 391 Nota 2.2. Należności z tytułu kontraktów budowlanych – kaucje 974 - - 974 Nota 6.6. Należności z tytułu dostaw i usług 105 693 - - 105 693 Nota 6.6. Pozostałe należności 23 681 - - 23 681 Nota 2.3. Wycena kontraktów budowlanych – aktywa 195 824 - - 195 824 Nota 3.7. Środki pieniężne i ich ekwiwalenty 11 128 - - 11 128 Nota 3.7. Środki pieniężne na rachunkach VAT 13 399 - - 13 399 Nota 2.2. Zobowiązania wobec podwykonawców – kaucje - 27 043 - 27 043 Nota 2.3. Zobowiązania wobec podwykonawców – wycena - 33 254 - 33 254 Nota 6.9. Zobowiązania z tytułu dostaw i usług - 130 207 - 130 207 Nota 6.9. Pozostałe zobowiązania - 12 864 - 12 864 Nota 3.2.-3.5. Zadłużenie - 60 462 23 748 84 210 Razem 363 008 263 830 23 748 650 586 ‎ Kategorie instrumentów finansowych Linia w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Aktywa wyceniane wg zamortyzowanego kosztu Zobowiązania finansowe wyceniane wg zamortyzowanego kosztu Zobowiązania leasingowe Razem istotne kategorie 2021 Nota 5.1.2. Aktywa finansowe - Udzielone pożyczki 33 798 - - 33 798 Nota 5.1.1. Aktywa finansowe - pozostałe - - - - Nota 2.2. Należności z tytułu kontraktów budowlanych – kaucje 787 - - 787 Nota 6.5. Należności z tytułu dostaw i usług 124 288 - - 124 288 Nota 6.5. Pozostałe należności 5 483 - - 5 483 Nota 2.3. Wycena kontraktów budowlanych – aktywa 119 333 - - 119 333 Nota 3.7. Środki pieniężne i ich ekwiwalenty 115 565 - - 115 565 Nota 3.7. Środki pieniężne na rachunkach VAT 27 259 - - 27 259 Nota 2.2. Zobowiązania wobec podwykonawców – kaucje - 25 789 - 25 789 Nota 2.3. Zobowiązania wobec podwykonawców – wycena - 52 240 - 52 240 Nota 6.9. Zobowiązania z tytułu dostaw i usług - 106 539 - 106 539 Nota 6.9. Pozostałe zobowiązania - 18 688 - 18 688 Nota 3.2.-3.5. Zadłużenie - 9 490 12 862 22 352 Razem 426 513 212 746 12 862 652 121 * Środki pieniężne i ich ekwiwalenty oraz środki pieniężne o ograniczonej możliwości dysponowania. ‎ Wpływ tych instrumentów finansowych na wyniki Grupy w okresie sprawozdawczym i analogicznym okresie roku ubiegłego przedstawiono w poniższych tabelach. Kategorie instrumentów finansowych Aktywa wyceniane wg zamortyzowanego kosztu Zobowiązania finansowe wyceniane wg zamortyzowanego kosztu Zobowiązania leasingowe Razem istotne kategorie 2022 Wpływ na wynik finansowy Przychody finansowe/(koszty finansowe) – odsetki 4 703 (5 184) (853) (1 334) Przychody finansowe/(koszty finansowe) - różnice kursowe - (6 373) - (6 373) Odwrócenie utraty/(utrata) wartości aktywów finansowych i aktywów z wyceny kontraktów z klientami 1 850 - - 1 850 Razem 6 553 (11 557) (853) (5 857) Kategorie instrumentów finansowych Aktywa wyceniane wg zamortyzowanego kosztu Zobowiązania finansowe wyceniane wg zamortyzowanego kosztu Zobowiązania leasingowe Razem istotne kategorie 2021 Wpływ na wynik finansowy Przychody finansowe/(koszty finansowe) – odsetki 2 653 (633) (382) 1 638 Przychody finansowe/(koszty finansowe) - różnice kursowe - (180) - (180) Odwrócenie utraty/(utrata) wartości aktywów finansowych i aktywów z wyceny kontraktów z klientami (1 426) - - (1 426) Razem 1 227 (813) (382) 32 * Środki pieniężne i ich ekwiwalenty oraz środki pieniężne o ograniczonej możliwości dysponowania. 5.1.1. AKTYWA FINANSOWE Grupa posiadała na dzień bilansowy udziały w spółkach zależnych i współzależnych przedstawione w nocie 6.12. oraz następujące pozycje wykazane w sprawozdaniu z sytuacji finansowej jako aktywa finansowe: 2022 2021 Udzielone pożyczki 11 918 33 798 Pozostałe 259 - Razem 12 177 33 798 Długoterminowe 8 328 5 338 Krótkoterminowe 3 849 28 460 5.1.2. Instrumenty dłużne utrzymywane w celu ściągnięcia umownych przepływów, które obejmują wyłącznie spłaty kapitału i odsetek („SPPI” ang. Solely payment of principal and interest), są wyceniane według zamortyzowanego kosztu. Na moment początkowego ujęcia te aktywa finansowe ujmuje się w wartości godziwej powiększonej o koszty transakcyjne. Przychody z tytułu odsetek wycenia się metodą efektywnej stopy procentowej i wykazuje w pozycji „przychody z tytułu odsetek„ w przychodach finansowych . Odpisy z tytułu utraty wartości prezentuje w pozycji „ Odwrócenie utraty/(utrata ) wartości aktywów finansowych i aktywów z wyceny kontraktów z klientami”. Wartość aktywów finansowych jest aktualizowana o odpis z tytułu utraty wartości wyliczony metodą oczekiwanych strat kredytowych (expected credit loss). Grupa stosuje trzystopniowy model utraty wartości dla aktywów finansowych: ● Poziom 1 – salda, dla których ryzyko kredytowe nie wzrosło znacząco od początkowego ujęcia lub mają niskie ryzyko kredytowe. Oczekiwane straty kredytowe określa się na podstawie prawdopodobieństwa niewypełnienia zobowiązania w ciągu 12 miesięcy (tj. całkowita oczekiwana strata kredytowa pomnożona jest przez prawdopodobieństwo, że strata wystąpi w ciągu następnych 12 miesięcy); ● Poziom 2 – obejmuje salda, dla których nastąpił znaczny wzrost ryzyka kredytowego od początkowego ujęcia, ale brak jest obiektywnych przesłanek utraty wartości; oczekiwane straty kredytowe określa się na podstawie prawdopodobieństwa niewypełnienia zobowiązania przez cały umowny okres życia danego aktywa; ● Poziom 3 – obejmuje salda z obiektywną przesłanką utraty wartości. Jeżeli udzielone pożyczki mają niskie ryzyko kredytowe, odpis na oczekiwane straty kredytowe ujęty w ciągu danego okresu ogranicza się do 12-miesięcznych oczekiwanych strat kredytowych. W zakresie w jakim zgodnie z powyższym modelem konieczna jest ocena czy nastąpił znaczący wzrost ryzyka kredytowego, Grupa uwzględnia następujące przesłanki przy dokonywaniu tej oceny: ● pożyczka jest przeterminowana o co najmniej 30 dni; ● nastąpiły zmiany legislacyjne, technologiczne lub makroekonomiczne, które mają znaczący negatywny wpływ na dłużnika; ● pojawiły się informacje o znaczącym niekorzystnym zdarzeniu dotyczącym pożyczki lub innej pożyczki tego samego dłużnika od innego pożyczkodawcy, np. wypowiedzenie umowy pożyczki, naruszenie jej warunków czy renegocjacja warunków ze względu na trudności finansowe itp. ● dłużnik stracił znaczącego klienta lub dostawcę albo doświadczył innych niekorzystnych zmian na swoim rynku. Aktywa finansowe są spisywane, w całości lub w części, kiedy Grupa wyczerpie praktycznie wszystkie działania ‎ w zakresie ściągnięcia i uzna, że nie można już racjonalnie oczekiwać odzyskania należności. Zazwyczaj następuje to, gdy składnik aktywów jest przeterminowany co najmniej 360 dni. AKTYWA FINANSOWE – UDZIELONE POŻYCZKI Pożyczki zaklasyfikowane są do Poziomu 1 modelu utraty wartości na wszystkie prezentowane dni bilansowe. Wszystkie udzielone pożyczki na poszczególne dni bilansowe uznane zostały za instrumenty o niskim ryzyku kredytowym, w związku z czym odpis na oczekiwane straty kredytowe ujęty w ciągu danego okresu ogranicza się do 12-miesięcznych oczekiwanych strat kredytowych. Oczekiwaną stratę kredytową wyliczono na podstawie prawdopodobieństwa niewypełnienia zobowiązania, profilu spłat uzgodnionego w umowie pożyczki i oceny odzysków z zabezpieczenia. Na poszczególne dni bilansowe wysokość odpisu z tyt. utraty wartości oraz jego zmiany w prezentowanych okresach były nieistotne kwotowo, stąd Grupa nie prezentuje ruchów na odpisie. Zwiększenie salda pożyczek w wyniku udzielenia nowych pożyczek nie przyczyniło się istotnie do zmiany wysokości odpisu z tyt. utraty wartości. Pożyczkobiorca Waluta pożyczki Oprocentowanie Termin spłaty 2022 2021 Goalscreen Holdings Limited EUR 6% 02.12.2021 - 20 934 FARMA WIATROWA SZYBOWICE SP. Z O.O. PLN WIBOR 3M+3p.p. 29.04.2024 3 358 2 269 PflegeQuartier Beteiligungs EUR 4% 31.01.2022 3 849 3 995 FIRMA FRANKIEWICZ ENERGY PLN 6% 29.04.2022 - 1 262 KWE PLN WIBOR 3M+3p.p. 01.01.2032 3 177 2 991 ELEKTROWNIA DEPVPL 22 PLN 0% 25.06.2025 - 1 200 AZURYT 6 INVESTMENTS PLN WIBOR 3M+3p.p. 19.10.2023 1 534 1 147 Razem, w tym: 11 918 33 798 Długoterminowe 8 069 5 338 Krótkoterminowe 3 849 28 460 Zarząd nie identyfikuje przesłanek do istotnego odpisu z tytułu utraty wartości pożyczki dla PflegeQuartier Beteiligungs, ponieważ jest ona regularnie spłacana. 5.2. ZASADY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM FINANSOWYM Grupa w toku prowadzonej działalności narażona jest na następujące istotne rodzaje ryzyka finansowego: ryzyko rynkowe (w tym ryzyko walutowe, ryzyko stóp procentowych), ryzyko kredytowe oraz ryzyko płynności. Za ustalenie zasad zarządzania powyższymi ryzykami oraz ich weryfikację odpowiada Zarząd Grupy. 5.2.1. RYZYKO RYNKOWE – RYZYKO WALUTOWE W ramach podstawowej działalności operacyjnej Spółka zawiera przede wszystkim kontrakty budowlane kwotowane w walucie krajowej (PLN), jedynie w segmencie „zagranica” kontrakty denominowane są w walutach obcych Niemniej, w odniesieniu do należności i zobowiązań wynikających z zawartych umów na zakupy materiałów, z tytułu których nastąpią płatności w EUR oraz w odniesieniu do udzielonych pożyczek denominowanych w EUR Spółka narażona jest na ryzyko walutowe. ‎ 2022 Ekspozycja na ryzyko walutowe (tys. PLN) Wpływ na sprawozdanie z wyniku w tys. PLN Wpływ na pozostałe całkowite dochody w tys. PLN zmiana kursu +10% zmiana kursu -10% zmiana kursu +10% zmiana kursu -10% Aktywa Nota 6.5. Należności z tytułu dostaw i usług 7 092 709 (709) - - Nota 5.1.2. Aktywa finansowe - udzielone pożyczki 3 849 385 (385) - - Zobowiązania Nota 6.9. Zobowiązania z tytułu dostaw i usług (4 734) (473) 473 - - Wpływ razem Wpływ zmian kursów - aktywa i zobowiązania razem 6 207 621 (621) - - 2021 Ekspozycja na ryzyko walutowe (tys. PLN) Wpływ na sprawozdanie z wyniku w tys. PLN Wpływ na pozostałe całkowite dochody w tys. PLN zmiana kursu +10% zmiana kursu -10% zmiana kursu +10% zmiana kursu -10% Aktywa Nota 5.1.2. Aktywa finansowe - udzielone pożyczki 24 929 2 493 (2 493) - - Zobowiązania Nota 3.2.-3.4. Zadłużenie (6 379) (638) 638 - - Nota 6.9. Zobowiązania z tytułu dostaw i usług (7 227) (723) 723 - - Wpływ razem Wpływ zmian kursów - aktywa i zobowiązania razem 11 323 1 132 (1 132) - - 5.2.2. RYZYKO RYNKOWE – RYZYKO STÓP PROCENTOWYCH Ryzyko stóp procentowych występuje głównie w związku z korzystaniem przez Grupę z zadłużenia, tj. kredytów bankowych i pożyczek (nota 3.3.) oraz leasingu (nota 3.5.). Ponadto Grupa alokuje wolne środki pieniężne częściowo w inwestycje o zmiennej stopie procentowej (lokaty) oraz udziela pożyczek w oparciu o zmienną stopę procentową. Aktywa i zobowiązania oprocentowane według zmiennych stóp procentowych, narażają Grupę na ryzyko zmiany przepływów pieniężnych. Natomiast oprocentowane według stopy stałej (udzielane pożyczki) naraża Grupę na ryzyko zmiany wartości godziwej, niemniej jednak ze względu na fakt, iż Grupa nie wycenia tych pozycji do wartości godziwej, wpływ ten nie jest odzwierciedlany w sprawozdaniu finansowym. Grupa monitoruje stopień narażenia na ryzyko stopy procentowej. Analizę wrażliwości pozycji oprocentowanych zmienną stopą procentową na zmiany stopy procentowej zaprezentowano w poniższej tabeli. 2022 2021 Wartość bilansowa pozycji oprocentowana zmienną stopą procentową Wpływ na sprawozdanie z wyniku Wartość bilansowa pozycji oprocentowana zmienną stopą procentową Wpływ na sprawozdanie z wyniku +200pb -200pb +100 pb -100 pb Środki pieniężne i ich ekwiwalenty 8 842 177 (177) 114 421 1 144 (1 144) Zadłużenie z tytułu kredytów i pożyczek (59 631) (1 193) 1 193 (3 100) (31) 31 Zadłużenie z tytułu leasingu (23 748) (474) 475 (12 862) (129) 129 Wpływ razem (74 537) (1 490) 1 491 98 459 984 (984) * Środki pieniężne i ich ekwiwalenty oraz środki pieniężne o ograniczonej możliwości dysponowania. W tabeli poniżej zaprezentowano pozycje oprocentowane stałą stopą procentową. 2022 2021 Wartość bilansowa pozycji niepodlegająca ryzyku rynkowemu Wartość bilansowa pozycji niepodlegająca ryzyku rynkowemu Środki pieniężne i ich ekwiwalenty 2 286 1 144 Aktywa finansowe - Udzielone pożyczki 11 918 33 798 Zadłużenie z tytułu kredytów i pożyczek 830 6 390 15 034 41 332 * Środki pieniężne i ich ekwiwalenty oraz środki pieniężne o ograniczonej możliwości dysponowania. 5.2.3. RYZYKO KREDYTOWE Aktywami finansowymi Grupy, które są narażone na ryzyko kredytowe są głównie pozycje wymienione w tabeli poniżej. 2022 2021 Nota 3.8. Środki pieniężne i ich ekwiwalenty 11 128 115 565 Nota 3.8. Środki pieniężne na rachunkach VAT 13 399 27 259 Nota 5.1.2. Aktywa finansowe – udzielone pożyczki 11 918 33 798 Nota 6.6. Należności z tytułu dostaw i usług 105 693 124 288 Nota 2.2. Należności z tytułu kontraktów budowlanych – kaucje 974 787 Nota 2.3. Wycena kontraktów budowlanych - aktywa 195 824 119 333 Razem 338 936 421 030 * Środki pieniężne i ich ekwiwalenty oraz środki pieniężne o ograniczonej możliwości dysponowania. Środki pieniężne i ich ekwiwalenty Grupa minimalizuje ryzyko kredytowe związane ze środkami pieniężnymi i ich ekwiwalentami poprzez dywersyfikację banków, z którymi zawierane są transakcje lokacyjne. Grupa współpracuje z instytucjami finansowymi o wysokiej wiarygodności, zgodnie z informacjami w tabeli poniżej. Na poszczególne dni sprawozdawcze występuje znaczna koncentracja ryzyka kredytowego – informacja o wielkości salda środków pieniężnych zgromadzonych w jednej instytucji finansowej przedstawiona jest poniżej. Podział salda środków pieniężnych i ich ekwiwalentów według ratingu kredytowego przedstawiono w tabeli poniżej. Rating AA-, A-, BBB+, BBB wg Euro Rating to poziom inwestycyjny. Rating BB+, jest poza poziomem inwestycyjnym nie mniej jednak kwota środków pieniężnych w tych instytucjach jest marginalna. Według agencji ratingowej Euro Rating 2022 2021 Banki o ratingu AA- 0,1% 0,0% Banki o ratingu A- 7,8% 41,8% Banki o ratingu BBB+ 0,0% 10,7% Banki o ratingu BBB 36,7% 47,4% Banki o ratingu BBB- 55,2% 0,0% Banki o ratingu BB+ 0,4% 0,1% 100,0% 100,0% Na 31 grudnia 2022 r. wartość aktywów pieniężnych i ich ekwiwalentów ulokowana w jednej instytucji finansowej stanowiła około 55% całego salda. Całe saldo środków pieniężnych i ekwiwalentów na poszczególne dni bilansowe zaliczone jest do Stopnia 1 modelu utraty wartości (tj. salda, dla których ryzyko kredytowe nie wzrosło znacząco od początkowego ujęcia). Odpisy z tytułu utraty wartości środków pieniężnych i ekwiwalentów ustalono indywidualnie dla każdego salda dotyczącego danej instytucji finansowej. Do oceny ryzyka kredytowego użyto zewnętrzne ratingi banków oraz publicznie dostępne informacje dotyczące wskaźników niewypełnienia zobowiązania dla danego ratingu ustalone przez Euro Rating. Analiza wykazała, iż aktywa te mają niskie ryzyko kredytowe na dzień sprawozdawczy. Grupa skorzystała ‎ z uproszczenia dozwolonego przez standard i odpis z tytułu utraty wartości ustalono na podstawie 12-miesięcznych strat kredytowych. Kalkulacja odpisu wykazała nieistotną kwotę odpisu z tytułu utraty wartości. Należności z tytułu dostaw i usług oraz aktywa z tytułu kontraktów budowlanych W celu ochrony przed ryzykiem kredytowym wynikającym z należności związanych z realizacją kontraktów budowlanych (tj. należności z tytułu dostaw i usług, należności z tytułu kontraktów budowlanych – kaucji oraz z aktywów kontraktowych z tytułu kontraktów budowlanych, każdy kontrahent przed podpisaniem umowy jest oceniany pod kątem możliwości wywiązania się ze zobowiązań finansowych. Ponadto, w umowach z inwestorami zawierane są klauzule przewidujące prawo do wstrzymania realizacji robót, jeżeli występuje opóźnienie w przekazaniu należności za wykonane usługi. W miarę możliwości tworzy się również zapisy umowne warunkujące dokonywanie płatności podwykonawcom ‎ od wpływu środków od inwestora. W Grupie nie występuje istotna koncentracja ryzyka kredytowego związana z należnościami z tytułu dostaw i usług ‎ oraz należnościami z tytułu kontraktów budowlanych – kaucji oraz z aktywów kontraktowych z tytułu wyceny kontraktów budowlanych. 5.2.4. RYZYKO PŁYNNOŚCI W celu ograniczenia ryzyka utraty płynności, Grupa utrzymuje odpowiednią ilość środków pieniężnych, a także zawiera umowy o linie kredytowe, które służą jako dodatkowe zabezpieczenie płynności. Do finansowania zakupów inwestycyjnych Grupa wykorzystuje środki własne, długoterminowe kredyty lub długoterminowe umowy leasingu, zapewniając odpowiednią trwałość struktury finansowania dla tego rodzaju aktywów. Grupa stosuje politykę ograniczającą zaangażowanie kredytowe wobec poszczególnych instytucji. Zarządzanie płynnością wspomagane jest obowiązującym systemem raportowania prognoz płynności przez Grupę. Tabela poniżej przedstawia zobowiązania finansowe Grupy według daty zapadalności na podstawie umownych niezdyskontowanych płatności. ‎ 2022 Poniżej 3 miesięcy 3-12 miesięcy 1-5 lat Powyżej 5 lat Razem przepływy niezdyskontowane Dyskonto Odsetki Wartości bilansowe Zadłużenie z tytułu kredytów i pożyczek 13 009 46 757 2 214 - 61 980 - 1 518 60 462 Zadłużenie z tytułu leasingu 1 598 5 402 19 854 2 465 29 319 - 5 571 23 748 Zobowiązania wobec podwykonawców - kaucje 10 502 3 808 11 178 5 744 31 232 4 189 - 27 043 Zobowiązania z tytułu dostaw i usług 130 207 - - - 130 207 - - 130 207 Razem 155 316 55 967 33 246 8 209 252 738 4 189 7 089 241 460 2021 Poniżej 3 miesięcy 3-12 miesięcy 1-5 lat Powyżej 5 lat Razem przepływy niezdyskontowane Dyskonto Odsetki Wartości bilansowe Zadłużenie z tytułu kredytów i pożyczek 235 7 083 2 483 - 9 801 - 311 9 490 Zadłużenie z tytułu leasingu 1 225 3 463 7 242 5 240 17 170 - 4 308 12 862 Zobowiązania wobec podwykonawców - kaucje 8 635 5 670 8 078 5 115 27 498 1 709 - 25 789 Zobowiązania z tytułu dostaw i usług 106 539 - - - 106 539 - - 106 539 Razem 116 634 16 216 17 803 10 355 161 008 1 709 4 619 154 680 5.2.5. RYZYKO KLIMATYCZNE Grupa ONDE monitoruje wpływ ryzyk klimatycznych na działalność Grupy i na dzień dzisiejszy nie identyfikuje istotnego wpływu czynników klimatycznych na prowadzoną działalność. Grupa ONDE konsekwentnie realizuje strategię ESG, przestrzegając wymagań dotyczących aspektów środowiskowych, inwestując w rozwój projektów w branży OZE. 6. NOTY POZOSTAŁE 6.1. Grupa corocznie dokonuje weryfikacji wartości końcowej, okresu użytkowania oraz metody amortyzacji składników rzeczowych aktywów trwałych. Weryfikacje przeprowadzone na 31 grudnia 2022 ‎oraz 31 grudnia 202 1 nie skutkowały zmianą pozostałych szacowanych okresów użytkowania, metod amortyzacji czy wartości końcowych środków trwałych. Stawki amortyzacji wynoszą według poszczególnych klas środków trwałych (w tym również prawa do użytkowania aktywów należących do danej kategorii): ● Budynki i budowle – 2% - 4,5% ● Urządzenia techniczne i maszyny – 6% - 30% ● Środki transportu – 12,5% - 20% ● Pozostałe – 10% - 33% ● Grunty nie podlegają amortyzacji. Prawa do użytkowania aktywów są amortyzowane przez okres odzwierciedlający czas, na jaki zawarto umowy. Dla posiadanych przez Grupę środków trwałych w leasingu, stawki amortyzacji są zbieżne ze stawkami amortyzacji dla własnych aktywów należących do tej samej kategorii, gdyż okres leasingu odpowiada okresowi ekonomicznej użyteczności danego aktywa (uwzględniając opcje przedłużenia) lub umowa zawiera opcję nabycia składnika aktywów i jest rozsądnie pewne, iż Grupa z tej opcji skorzysta. Środki trwałe w budowie wycenia się w wysokości poniesionych kosztów bezpośrednio związanych z nabyciem lub wytworzeniem, w tym kosztów finansowania, pomniejszonych o odpisy z tytułu utraty wartości. Środki trwałe ‎ w budowie nie są amortyzowane do momentu zakończenia ich budowy. RZECZOWE AKTYWA TRWAŁE Najistotniejsze pozycje rzeczowych aktywów trwałych stanowią środki transportu oraz urządzenia techniczne i maszyny, związane przede wszystkim z budownictwem infrastruktury drogowej oraz infrastruktury farm wiatrowych i fotowoltaicznych. Poza tym Spółka posiada również budynki i budowle oraz grunty. Rzeczowe aktywa trwałe wycenia się w cenie nabycia/kosztu wytworzenia pomniejszonych o umorzenie oraz wszelkie odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości. Grupa w przypadku zidentyfikowania przesłanek do możliwości wystąpienia rzeczowych aktywów trwałych przeprowadza test na utratę wartości w oparciu o oszacowanie wartości odzyskiwalnej danego aktywa trwałego. Wartość odzyskiwalna jest określana jako wyższa z dwóch: wartość, jaka jest możliwa do uzyskania przy sprzedaży danego aktywa trwałego pomniejszona o koszty sprzedaży lub wartość użytkowa kalkulowana w oparciu o zdyskontowane przepływy pieniężne, które zostaną wypracowane przez dane aktywo trwałe lub zespół aktywów. W wartości początkowej rzeczowych aktywów trwałych Grupa ujmuje ich cenę nabycia powiększoną o wszystkie koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika majątku do stanu zdatnego do używania. Do wartości początkowej zalicza się również koszt części zamiennych maszyn i urządzeń w momencie poniesienia, jeśli spełnione są kryteria rozpoznania, tj. oczekuje się, że części zamienne będą wykorzystywane przez okres dłuższy niż jeden rok i jest możliwe ich przypisanie do konkretnej pozycji rzeczowych aktywów trwałych. Koszty poniesione po dacie oddania środka trwałego do używania, takie jak koszty konserwacji i napraw, ujmowane są w wyniku finansowym w momencie poniesienia. Polityka rachunkowości dotycząca leasingu stosowana od 1 stycznia 2019 roku: Leasingi ujmowane są jako aktywa z tytułu prawa do użytkowania i zobowiązania do zapłaty za te prawa w dniu, w którym leasingowane aktywa dostępne są do użytkowania przez Grupę. Aktywa z tytułu prawa do użytkowania zaprezentowano w nocie 6.1. W dacie rozpoczęcia leasingu, zobowiązania leasingowe wyceniane są w kwocie równej bieżącej wartości następujących płatności leasingowych za prawo do użytkowania bazowego składnika aktywów w okresie leasingu: ● stałe płatności (w tym zasadniczo stałe płatności), pomniejszone o wszelkie należne zachęty leasingowe; ● zmienne opłaty leasingowe, które zależą od indeksu lub stawki; ● kwoty, których zapłaty przez leasingobiorcę oczekuje się w ramach gwarantowanej wartości końcowej; ● cenę wykonania opcji kupna, jeżeli można z wystarczającą pewnością założyć, że leasingobiorca skorzysta z tej opcji; ● kary pieniężne za wypowiedzenie leasingu, jeżeli w warunkach leasingu przewidziano, że leasingobiorca może skorzystać z opcji wypowiedzenia leasingu. Opłaty leasingowe są dyskontowane przy użyciu stopy procentowej leasingu, jeśli stopę tę można z łatwością ustalić, lub krańcowej stopy oprocentowania długu leasingobiorcy. Każda opłata leasingowa jest alokowana pomiędzy zobowiązanie a koszt finansowy. Po początkowym ujęciu, zobowiązania leasingowe są wyceniane przy zastosowaniu efektywnej stopy procentowej. Wartości bilansowe zobowiązań są aktualizowane w celu odzwierciedlenia zmiany w zakresie szacunku okresu leasingu, opcji wykupu, zmiany w opłatach leasingowych i gwarantowanej wartości końcowej oraz modyfikacji umowy leasingu. Okres leasingu to nieodwoływalny okres leasingu; okresy objęte opcją przedłużenia i wcześniejszego zakończenia leasingu są uwzględnione w okresie leasingu, jeśli istnieje rozsądna pewność, że leasing będzie przedłużony lub umowa nie zostanie wcześniej zakończona. Na 31 grudnia 2022 r. Grupa posiadała następujące grupy rzeczowych aktywów trwałych z uwzględnieniem prawa do użytkowania aktywów: 2022 2021 Grupa rzeczowych aktywów trwałych Wartość brutto Umorzenie i odpisy aktualizujące Wartość netto Wartość brutto Umorzenie i odpisy aktualizujące Wartość netto Grunty (w tym prawo wieczystego użytkowania gruntu) 16 367 871 15 496 8 248 695 7 553 w tym leasing 11 906 871 11 035 3 787 695 3 092 Budynki i budowle 2 924 1 545 1 379 1 724 1 438 286 w tym leasing 1 214 - 1 214 - - - Urządzenia techniczne i maszyny 34 169 26 556 7 613 34 030 23 923 10 107 w tym leasing 9 696 5 779 3 917 10 033 4 451 5 582 Środki transportu 27 683 15 135 12 548 20 731 12 256 8 475 w tym leasing 15 863 4 167 11 696 11 050 3 648 7 402 Inne środki trwałe 1 276 789 487 879 742 137 Środki trwałe w budowie 60 - 60 68 - 68 Pozostałe 2 180 671 1 509 1 162 534 628 Razem 84 659 45 567 39 092 66 842 39 588 27 254 ‎ Grunty Budynki i budowle Urządzenia techniczne i maszyny Środki transportu Inne środki trwałe Środki trwałe w budowie Wartości niematerialne i prawne Razem Wartość netto na 1 stycznia 2021 r. 7 729 323 11 667 6 537 146 82 698 27 182 Zwiększenia: Zakup - 24 1 015 6 42 4 340 38 5 465 Leasing - - 1 220 4 536 - - - 5 756 Pozostałe, w tym korekty reklasyfikacyjne - 58 - 1 1 (4 346) (12) (4 298) Amortyzacja 176 119 3 695 2 455 52 - 104 6 601 Sprzedaż oraz likwidacja - - 100 150 - - - 250 Inne - - - - - 8 (8) - Wartość netto na 31 grudnia 2021 r. 7 553 286 10 107 8 475 137 68 628 27 254 Wartość netto na 1 stycznia 2022 r. 7 553 286 10 107 8 475 137 68 628 27 254 Zakup - - 972 33 349 60 1 025 2 439 Leasing 8 431 1 214 156 7 695 - - (6) 17 490 Przyjęcie środków trwałych - - - - 68 (68) - - Pozostałe, w tym korekty reklasyfikacyjne - - - - (1) - - (1) Amortyzacja 488 121 3 622 3 655 66 - 138 8 090 Wartość netto na 31 grudnia 2022 r. 15 496 1 379 7 613 12 548 487 60 1 509 39 092 Amortyzacja 2022 2021 Koszty ogólnego zarządu 1 239 566 Koszty wytworzenia sprzedanych produktów i usług 6 851 6 035 Razem 8 090 6 601 Prawo do użytkowania aktywów w leasingu, zobowiązania leasingowe Przyjęto następujące uproszczenia dozwolone przez MSSF16: ● nie aktywuje się umów leasingowych w odniesieniu do aktywów niskocennych (poniżej 15 tys. zł), ● pomija się umowy, które ulegną rozwiązaniu w ciągu bieżącego roku, Grupa nie zawierała w trakcie okresów, którego dotyczą sprawozdania umów leasingu na okres krótszy niż 12 m-cy. Zawierane umowy leasingu nie posiadały elementu zmiennego wynagrodzenia dla leasingodawcy. Opłaty związane z wszystkimi leasingami krótkoterminowymi i leasingami niskocennych aktywów są ujmowane liniowo jako koszt w wyniku finansowym. Na moment pierwszego zastosowania standardu, dla wszystkich leasingów, ‎ za wyjątkiem leasingów krótkoterminowych i leasingów niskocennych aktywów, wcześniej sklasyfikowanych jako leasing operacyjny: ‎ Dane dotyczące zastosowania MSSF 16 zaprezentowano w poniższych tabelach. Grunty Budynki i budowle Urządzenia techniczne i maszyny Środki transportu RAZEM Wartość netto na dzień 01.01.2021 3 269 - 6 311 5 294 14 874 Zwiększenie z tytułu przyjęcia w leasing - - 1 220 4 536 5 756 Zwiększenie z tytułu nakładów na rzeczowe aktywa trwałe w budowie oraz zaliczek na rzeczowe aktywa trwałe - - - 1 1 Zmniejszenie wynikające z przekwalifikowania - z prawa do użytkowania aktywów w leasingu na rzeczowe aktywa trwałe - - (180) (844) (1 024) Amortyzacja (176) - (1 770) (1 585) (3 531) Wartość netto na dzień 31.12.2021 3 093 - 5 581 7 402 16 076 Wartość netto na dzień 01.01.2022 3 093 - 5 581 7 402 16 076 Zwiększenie z tytułu przyjęcia w leasing 8 432 1 214 156 7 695 17 497 Zmniejszenie wynikające z przekwalifikowania - z prawa do użytkowania aktywów w leasingu na rzeczowe aktywa trwałe - - - (745) (745) Amortyzacja (490) - (1 820) (2 645) (4 955) Zmniejszenie dotychczasowego umorzenia wynikające z przekwalifikowania - z prawa do użytkowania aktywów w leasingu na rzeczowe aktywa trwałe - - - (11) (11) Wartość netto na dzień 31.12.2022 11 035 1 214 3 917 11 696 27 862 6.1.1. KWOTY ZOBOWIĄZAŃ UMOWNYCH ZACIĄGNIĘTYCH W CELU NABYCIA RZECZOWYCH AKTYWÓW TRWAŁYCH Na dzień 31 grudnia 2022 r. oraz na 31 grudnia 2021 r. Grupa nie posiadała umownych zobowiązań związanych ‎ z umowami zakupu aktywów trwałych oraz zawartych umów leasingu co do których okres leasingu jeszcze się nie rozpoczął i nie zostały wykazane w zobowiązaniach leasingowych w tym zakresie 6.2. Wartość firmy powstaje w wyniku rozliczenia nabycia przedsięwzięć metodą nabycia – szczegóły opisano poniżej. Zasady rachunkowości dotyczące utraty wartości firmy opisano w nocie 6.4. WARTOŚĆ FIRMY Grupa posiada nabyte udziały w spółkach zależnych i współzależnych – przy czym, ze względu na przyjętą strategię rozwoju, na ogół są to spółki projektowe tzw. SPV, w ramach których nie rozpoznaje się wartości firmy, gdyż były to transakcje nabycia aktywów nie stanowiącej nabycia przedsięwzięcia. Poniżej przedstawiono podmioty dla których wartość firmy w toku transakcji nabycia rozpoznano wartość firmy: 2022 2021 Wartość firmy na początek okresu 56 - Zwiększenia - 56 Wartość firmy na koniec okresu 56 56 W tym z tytułu nabycia: IDE Spółka z o.o. 56 56 6.3. Grupa przeprowadza testy na utratę wartości aktywów trwałych jeżeli zachodzą przesłanki utraty wartości oraz dodatkowo, co najmniej raz w roku, dla wartości firmy. Wartość odzyskiwaną ustala się na najniższym możliwym poziomie, tj. dla pojedynczego składnika aktywów lub na poziomie ośrodka wypracowującego środki pieniężne, do której dany składnik aktywów należy. Utrata wartości rzeczowych aktywów trwałych Na każdy dzień bilansowy ocenia się, czy istnieją obiektywne przesłanki wskazujące na możliwość wystąpienia utraty wartości składnika bądź grupy rzeczowych aktywów trwałych. Jeśli przesłanki takie istnieją, ustala się szacowaną możliwą do odzyskania wartość składnika (wartość odzyskiwalną) i dokonuje odpisu aktualizującego z tytułu utraty wartości, w kwocie równej różnicy między wartością możliwą do odzyskania i wartością bilansową. Wartość odzyskiwalna to wyższa z dwóch kwot: wartości godziwej pomniejszonej o koszty doprowadzenia do sprzedaży i wartości użytkowej. Strata wynikająca z utraty wartości jest ujmowana w rachunku zysków i strat. Na każdy dzień bilansowy Grupa ocenia również czy występują przesłanki wskazujące na to, że ujęty w poprzednich okresach odpis aktualizujący z tytułu trwałej utraty wartości powinien być zmniejszony lub całkowicie odwrócony. Utrata wartości firmy Wartość firmy podlega testowi na utratę wartości przynajmniej raz w roku. Ewentualna utrata wartości rozpoznawana jest od razu jako pomniejszenie wartości firmy i odnoszona w rachunek wyników, dodatkowo nie podlega odwróceniu w kolejnych okresach sprawozdawczych. W celu przeprowadzenia testu pod kątem możliwej utraty wartości, wartość firmy alokowana jest do ośrodków wypracowujących środki pieniężne. W przypadku zbycia działalności wchodzącej w skład ośrodka wypracowującego środki pieniężne, do którego została przypisana wartość firmy, odnosząca się do zbytej działalności wartość firmy uwzględnia się w wartości bilansowej przy ustalaniu zysku lub straty z tytułu zbycia. UTRATA WARTOŚCI AKTYWÓW TRWAŁYCH 6.4. W ramach poszczególnych grup zapasów ujmowane są głównie następujące pozycje: ● Materiały: elementy składowane w miejscach magazynowania przeznaczone do wykorzystania w procesach produkcyjnych, zwłaszcza do zużycia w działalności budowlanej; ● Produkcja w toku; ● Produkty gotowe: głównym produktem jest masa bitumiczna wykorzystywana w procesach produkcyjnych oraz przeznaczona na sprzedaż. ● Projekty OZE Materiały wycenia się w cenie nabycia, a ich rozchód przy zastosowaniu metody „pierwsze weszło-pierwsze wyszło”. Produkcję w toku oraz wyroby gotowe wycenia się w wysokości kosztu bezpośrednich materiałów i robocizny, wraz z odpowiednim narzutem pośrednich kosztów produkcji ustalonym przy założeniu normalnego wykorzystania mocy produkcyjnych, z wyłączeniem kosztów finansowania zewnętrznego. Na dzień bilansowy zapasy są wyceniane według niższej z dwóch wartości: ceny nabycia lub kosztu wytworzenia i ceny sprzedaży netto. Do materiałów Grupa zalicza składowane na terenach budów składniki zapasów o ogólnym przeznaczeniu, niskim stopniu przetworzenia, które mogą w prosty sposób oraz bez ponoszenia istotnych kosztów zostać wykorzystane dla innych kontraktów lub sprzedane (w przypadku, gdy okażą się niepotrzebne do realizacji danego kontraktu). Składnikami zapasów nie są natomiast elementy składowane na terenach budów o przeznaczeniu specyficznym dla danej budowy lub przetworzone we własnym zakresie lub przez podwykonawcę, takie co do których nie jest pewne, iż w prosty sposób mogą zostać wykorzystane dla innych kontraktów lub sprzedane. Takie pozycje odnoszone są bezpośrednio w koszt kontraktu i włączane są w tym samym do wyceny kontraktu według stopnia zaawansowania (szczegóły opisano w nocie 2.). Jako projekty OZE Grupa identyfikuje osobną kategorię produktów gotowych, którymi są rozwijane we własnym zakresie projekty farm wiatrowych i fotowoltaicznych. Projekty OZE wyceniane są według niższej z dwóch wartości - kosztu wytworzenia i możliwej ceny do uzyskania ze sprzedaży netto. Cena sprzedaży netto jest to szacowana cena sprzedaży oceniana przez Zarząd na podstawie danych rynkowych. ZAPASY 2022 2021 Materiały 25 388 24 473 Produkcja w toku 233 - Produkty gotowe 111 250 Towary - 93 Projekty OZE 128 657 39 408 Wartość brutto zapasów 154 389 64 224 Odpisy aktualizujące wartość zapasów 130 130 Wartość netto zapasów 154 259 64 094 ONDE w ramach przyjętej strategii rozwoju nabywa udziały w spółkach SPV, w ramach których rozwija projekty budowlane z segmentu OZE. Ze względu na fakt, że niektóre te transakcje stanowią nabycie jednostek obejmujących grupę aktywów nie stanowiących przedsięwzięcia (szerzej transakcje te przedstawiono w nocie 6.12), Grupa zaklasyfikowała aktywa trwałe tych jednostek zależnych jako zapasy gdyż planuje się zbyć zakończone, gotowe projekty na rzecz podmiotów trzecich. 6.5. MSSF 9 wymaga oszacowania oczekiwanej straty dla aktywów finansowych, niezależnie od tego czy wystąpiły, czy też nie, przesłanki na utratę wartości. W przypadku należności handlowych, Grupa stosuje podejście uproszczone i wycenia odpisy z tytułu utraty wartości w wysokości strat kredytowych oczekiwanych w całym okresie życia należności od momentu początkowego ujęcia należności. Dla należności handlowych, które w oparciu o przeprowadzoną analizę portfelową zostały ocenione jako należności, które nie utraciły wartości, oszacowanie ewentualnych odpisów aktualizacyjnych jest oparte na wykorzystaniu matrycy odpisów, w której odpisy oblicza się dla należności handlowych zaliczonych do różnych przedziałów wiekowych (okresów przeterminowania), przy zastosowaniu współczynnika niewypełnienia zobowiązania. Współczynnik niewypełnienia zobowiązania ustala się w oparciu o dane historyczne (wyliczone na bazie ostatnich 5 lat, skorygowane o wpływ przyszłych czynników. W analogiczny sposób Grupa kalkuluje odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych dla należności z tytułu kaucji oraz aktywów z tytułu kontraktów budowlanych; salda w odniesieniu do których termin płatności nie upłynął zaliczane są do przedziału „nieprzeterminowane” w matrycy odpisów, a odpis liczony jest przy uwzględnieniu współczynnika nieściągalności dla należności nieprzeterminowanych. Dla należności handlowych, dla których istnieją przesłanki do utraty wartości (np. należności sporne), utworzono specyficzne dodatkowe odpisy w zależności od indywidualnej oceny ich odzyskiwalności. W przypadku, gdy wpływ wartości pieniądza w czasie jest istotny (dotyczy należności z tytułu kaucji), wartość należności jest ustalana poprzez zdyskontowanie prognozowanych przyszłych przepływów pieniężnych do wartości bieżącej, przy zastosowaniu stopy dyskontowe brutto odzwierciedlającej aktualne oceny rynkowe wartości pieniądza w czasie. Jeżeli zastosowana została metoda polegająca na dyskontowaniu, zwiększenie należności w związku z upływem czasu jest ujmowane jako przychody finansowe. Do należności z tytułu dostaw i usług oraz należności pozostałych Grupa zalicza przede wszystkim należności z tytułu dostaw i usług od podmiotów niepowiązanych (głównie z tytułu wystawionych faktur wynikających z realizacji przez Grupę kontraktów budowlanych) oraz należności budżetowe, w tym należności z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych oraz z tytułu podatku od towarów i usług. Należności z tytułu dostaw i usług, których termin zapadalności wynosi zazwyczaj od 30 do 180 dni, ujmowane są w wartości nominalnej, tj. według kwot pierwotnie zafakturowanych. Należności z tytułu dostaw i usług utrzymywane są w celu ściągnięcia oraz spełniają test SPPI, w związku z czym na dzień bilansowy pozycje te wyceniane są według zamortyzowanego kosztu, z uwzględnieniem odpisu aktualizującego wyliczonego przy zastosowaniu modelu strat oczekiwanych. NALEŻNOŚCI Z TYTUŁU DOSTAW I USŁUG ORAZ NALEŻNOŚCI POZOSTAŁE ‎ 2022 2021 Wartość brutto Odpis Wartość netto Wartość brutto Odpis Wartość netto Należności z tytułu dostaw i usług od podmiotów niepowiązanych 107 803 2 110 105 693 128 495 4 207 124 288 Należności z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych 14 819 - 14 819 1 745 - 1 745 Pozostałe należności budżetowe 7 743 - 7 743 1 890 - 1 890 Pozostałe należności 1 119 - 1 119 1 848 - 1 848 Razem 131 484 2 110 129 374 133 978 4 207 129 771 Zmiany odpisu aktualizującego wartość należności z tytułu dostaw i usług zaprezentowano w tabeli poniżej: Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2022 Za okres 12 miesięcy zakończony 31-12-2021 Odpisy aktualizujące na początek okresu 4 207 3 404 Utworzenie/(odwrócenie) odpisów indywidualnych (2 245) - Utworzenie/(odwrócenie) odpisów wg matrycy odpisów 148 972 Wykorzystanie odpisów indywidualnych - (169) Odpisy aktualizujące na koniec okresu, w tym: 2 110 4 207 Odpis wyliczony na bazie matrycy 1 263 1 115 Odpis indywidualny 847 3 092 Razem 2 110 4 207 Główna należność odzyskana została od spółki ADV POR PROPERTY INVESTMENT. Skuteczna egzekucja należności objętych 100% odpisem została przez Grupę odzyskana – należność główna 2 228 tyś. zł, kaucje w wysokości – 439 tyś. zł. 2022 2021 Należności nieprzeterminowane 15 059 106 055 Należności przeterminowane: 90 634 18 233 Do 1 miesiąca 56 947 11 312 1-3 miesięcy 24 371 3 492 3-6 miesięcy 6 000 248 6 miesięcy - 1 rok 2 187 139 Powyżej 1 roku 1 129 3 042 Razem 105 693 124 288 6.6. Pozycja „Ubezpieczenia” to przedpłaty dokonywane przez Grupę z tytułu umów ubezpieczeń dotyczących przyszłych okresów sprawozdawczych. Ujmowane są one w ramach rachunku wyników stosownie do upływu czasu. W pozycji „Przedpłaty:Grupa ujmuje kwoty uiszczone na poczet zawartych umów przedwstępnych nabycia udziałów w Spółkach niespełniające definicji derywatów zgodnie z MSSF 9. POZOSTAŁE AKTYWA 2022 2021 Przedpłaty 794 6 739 Ubezpieczenia 715 750 Pozostałe 406 105 Razem 1 915 7 594 6.7. Rezerwy obejmują głównie rezerwy na naprawy gwarancyjne, rezerwy na świadczenia pracownicze i świadczenia po okresie zatrudnienia oraz rezerwy na sprawy sądowe i sporne. Rezerwy na naprawy gwarancyjne Rezerwy na koszty napraw gwarancyjnych wynikają z udzielania przez Grupę gwarancji na świadczone usługi budowlane. Rezerwę tworzy się w wysokości ustalonej wskaźnikiem procentowym będącym ilorazem historycznie poniesionych kosztów na naprawy gwarancyjne oraz historycznie ujętych przychodów z tytułu realizacji kontraktów budowlanych. Koszty rezerwy na naprawy gwarancyjne ujmuje się w kosztach sprzedanych usług. W przypadku usług innych niż usługi budowlane, głównie usług serwisowych rezerwy na koszty napraw gwarancyjnych tworzy się na podstawie danych historycznych oraz wiarygodnego szacunku kwoty obowiązku z tego tytułu. Założenia zastosowane do obliczenia rezerwy na naprawy gwarancyjne na 31 grudnia 2022 r. zostały oparte na ewidencji napraw gwarancyjnych w latach 2018-2022 i odpowiednio na 31 grudnia 2021 r. – 2017-2021. Rezerwa na świadczenia po okresie zatrudnienia Do grupy tej zalicza się rezerwy na odprawy emerytalne i rentowe, do wypłaty których Grupa zobowiązana jest zgodnie z przepisami prawa oraz regulaminem wynagradzania. Wysokość rezerwy ustalana jest w wartości bieżącej przy zastosowaniu technik aktuarialnych, wymagających przyjęcia pewnych założeń. Założenia niezbędne do wyceny obejmują wysokość stop dyskontowych, prognozowanych stóp zwrotu z aktywów oraz prognozowanych podwyżek wynagrodzeń. Ze względu na złożoność wyceny, przyjęte założenia, a także swój długoterminowy charakter, zobowiązania z tytułu wyżej wymienionych świadczeń są bardzo wrażliwe na zmiany założeń. Wszystkie powyższe założenia są weryfikowane oraz zaktualizowane na koniec każdego okresu sprawozdawczego. Rezerwy na sprawy sądowe i sporne Szczegółowej analizy potencjalnych ryzyk związanych z prowadzonymi sprawami sądowymi, podejmowania decyzji o konieczności ujęcia skutków tych postępowań w sprawozdaniu finansowym Grupy oraz wysokości rezerwy dokonują departamenty prawne oraz Zarząd. REZERWY ‎ Rezerwy w podziale na grupy zaprezentowane zostały w poniższej tabeli: Rezerwy na naprawy gwarancyjne Rezerwy na świadczenia pracownicze po okresie zatrudnienia Inne Razem Stan na 01.01.2021 2 138 493 - 2 631 Zwiększenie 2 662 152 - 2 814 Rozwiązanie - 1 - 1 Stan na 31.12.2021 4 800 644 - 5 444 krótkoterminowe - 101 - 101 długoterminowe 4 800 543 - 5 343 Stan na 01.01.2022 4 800 644 - 5 444 Zwiększenie - 12 793 805 Rozwiązanie 249 120 - 369 Stan na 31.12.2022 4 551 536 793 5 880 krótkoterminowe - 111 793 904 długoterminowe 4 551 425 - 4 976 6.8. SPRAWY SPORNE Na dzień bilansowy spółki Grupy uczestniczą w postępowaniach sądowych, zarówno jako strona pozwana i pozywająca. Stan spraw o istotnym znaczeniu: Strona sporu Opis przedmiotu sporu 31 grudnia 2022 31 grudnia 2021 Sprawy wytoczone przez Spółkę Wierzyciel: ONDE S.A. Dłużnik: PflegeQuartier Beteiligungs GmbH Poręczyciel: Andreas Skoberne Wartość przedmiotu sporu: 870 000,00 EUR W dniu 17 stycznia 2018r. doszło do zawarcia umowy pożyczki z Dłużnikiem kwoty 750 000,00 EUR. Zgodnie z treścią umowy cała należność winna zostać zwrócona najpóźniej do 31 stycznia 2020 roku. W grudnia 2021 roku podjęto próbę polubownego zakończenia sporu, zostało wystosowane wezwanie do zapłaty. Dłużnik nie dokonał zapłaty należności w jakiejkolwiek części. Sprawa została przekazana do prowadzenia przez zewnętrzną Kancelarię na terenie Niemiec. W dniu 14 lutego 2022 roku zostało skierowane ponownie ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty wystosowane przez pełnomocnika, z wyznaczonym terminem płatności do 25 lutego 2022 roku. Na skutek braku dokonania płatności w dniu 1 marca 2022 roku został złożony wniosek o wszczęcie postępowania upominawczego przeciwko poręczycielowi, który złożył sprzeciw. Na skutek powyższego sprawa została przekazana do Sądu Landgericht w Dortmundzie. Pozew o zapłatę przeciwko poręczycielowi został złożony do w/w sądu w dniu 23 maja 2022r. Sąd wszczął pisemne postępowanie przygotowawcze. Pozwany nie zajął stanowiska w sprawie. W lipcu 2022r. Landgericht w Dortmundzie wydał wyrok zaoczny przeciwko Poręczycielowi, który się od niego nie odwołał. Wobec Dłużnika toczą się następujące postępowania egzekucyjne: o zajęcie akcji Spółki Wohnvoll AG; zajęcie udziałów w PflegeQuartier Düren GmbH, zajęcie rachunku bankowego Dłużnika. Dłużnik dokonał w grudniu 2022r. zapłaty na konto Komornika prowadzącego sprawę egzekucyjną zapłaty w wysokości 100 000,00 EUR, na rzecz Wierzyciela Komornik dokonał po potrąceniu kosztów postępowania egzekucyjnego wpłaty w dniu 5 grudnia 2022r. w wysokości 99 961,11 EUR. Wobec Poręczyciela wszczęto postępowanie egzekucyjne na podstawie wykonalnego wyroku zaocznego. Brak odpisu należności Brak odpisu należności 6.9. Zobowiązania z tytułu dostaw i usług oraz zobowiązania pozostałe obejmują przede wszystkim zobowiązania z tytułu dostaw i usług od podmiotów niepowiązanych, otrzymane zaliczki, zobowiązania z tytułu wynagrodzeń oraz zobowiązania z tytułu podatków. Zobowiązania z tytułu dostaw i usługujmuje się początkowo w wartości godziwej (odpowiadającej wartości nominalnej), a na dzień bilansowy wycenia według zamortyzowanego kosztu. Otrzymane zaliczki dotyczą głównie wpłat od kontrahentów z tytułu realizacji umów o kontrakty budowlane i ujmuje się je w wartości nominalnej otrzymanej wpłaty. Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń ujmuje się w wartości należnej za wykonaną pracę, naliczonej zgodnie z zawartymi umowami. Zobowiązania z tytułu podatków (w tym podatku od towarów i usług, podatku dochodowego od osób prawnych, podatku dochodowego od osób fizycznych) ujmuje się w wysokości kwoty wymagającej zapłaty przez Grupę zgodnie z obowiązującymi i mającymi zastosowanie przepisami. Krótkoterminowe zobowiązania z tytułu świadczeń pracowniczych Do grupy tej zalicza się rezerwy na niewykorzystane urlopy. Kalkulowane są one w oparciu o zestawienie niewykorzystanych dni urlopu na dany dzień bilansowy w podziale na poszczególnych pracowników oraz ich dzienne wynagrodzenie brutto powiększone o narzuty ZUS pracodawcy. ZOBOWIĄZANIA Z TYTUŁU DOSTAW I USŁUG ORAZ ZOBOWIĄZANIA POZOSTAŁE 2022 2021 Zobowiązania z tytułu dostaw i usług 130 207 106 539 w tym od podmiotów powiązanych 3 984 3 022 Zobowiązania budżetowe z tytułu: 4 175 9 565 podatku od towarów i usług - 5 046 podatku dochodowego od osób fizycznych 678 1 032 ZUS 3 389 3 392 PFRON 74 52 PPK 32 42 inne 2 1 Pozostałe zobowiązania 8 689 9 123 z tytułu wynagrodzeń 2 945 2 267 rozliczenia międzyokresowe kosztów 937 - krótkoterminowe zobowiązania z tytułu świadczeń pracowniczych 3 918 5 932 inne 889 924 Razem 143 071 125 227 ‎ 6.10. WYJAŚNIENIA DO SPRAWOZDANIA Z PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH Uzgodnienie zmiany stanu kapitału obrotowego za okres sprawozdawczy oraz analogiczny okres roku poprzedniego: Zmiana stanu w sprawozdaniu przepływów pieniężnych 2022 Zmiana stanu w sprawozdaniu przepływów pieniężnych 2021 Zmiana stanu rezerw 436 2 712 Zmiana stanu zapasów, z wyjątkiem projektów OZE (4 233) (5 616) Zmiana stanu należności 42 603 (50 731) Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów 12 536 (30 929) Zmiana stanu pozostałych aktywów 6 617 (7 223) Zmiana stanu aktywów i zobowiązań z tytułu kontraktów budowlanych (141 315) (130 502) Zmiana stanu kapitału obrotowego (83 356) (222 289) Istotne różnice w zmianie stanu kapitału obrotowego w ujęciu memoriałowym i kasowym są przede wszystkim związane z kompensatami rozrachunków publiczno-prawnych oraz zmianą stanu środków pieniężnych o ograniczonej możliwości dysponowania. Pozostałe korekty niepieniężne za okres sprawozdawczy oraz analogiczny okres roku poprzedniego: Pozostałe korekty niepieniężne w sprawozdaniu z przepływów pieniężnych 2022 Pozostałe korekty niepieniężne w sprawozdaniu z przepływów pieniężnych 2021 Płatności w formie akcji - 28 343 Kompensata pożyczki (6 366) - Pozostałe 550 (24) Pozostałe korekty niepieniężne (5 816) 28 319 ‎ 6.11. Udziały, akcje w jednostkach zależnych i współzależnych Udziały, akcje w jednostkach zależnych i współzależnych wykazywane są według kosztu historycznego pomniejszonego o utworzone odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości. Utrata wartości niefinansowych aktywów trwałych Na każdy dzień kończący okres sprawozdawczy Grupa ocenia, czy istnieją jakiekolwiek przesłanki wskazujące na to, że mogła nastąpić utrata wartości któregoś ze składników aktywów. W razie stwierdzenia, że przesłanki takie zachodzą, lub w razie konieczności przeprowadzenia corocznego testu sprawdzającego, czy nastąpiła utrata wartości, Grupa dokonuje oszacowania wartości odzyskiwalnej danego składnika aktywów. Wartość odzyskiwalna składnika aktywów odpowiada wartości godziwej tego składnika aktywów lub ośrodka wypracowującego środki pieniężne, pomniejszonej o koszty sprzedaży lub wartości użytkowej, zależnie od tego, która z nich jest wyższa. Wartość tę ustala się dla poszczególnych aktywów, chyba że dany składnik aktywów nie generuje samodzielnie wpływów pieniężnych, które w większości są niezależne od tych, które są generowane przez inne aktywa lub grupy aktywów. Jeśli wartość bilansowa składnika aktywów jest wyższa niż jego wartość odzyskiwalna, ma miejsce utrata wartości i dokonuje się wówczas odpisu do ustalonej wartości odzyskiwalnej. Przy szacowaniu wartości użytkowej prognozowane przepływy pieniężne są dyskontowane do ich wartości bieżącej przy zastosowaniu stopy dyskontowej przed uwzględnieniem skutków opodatkowania, która odzwierciedla bieżące rynkowe oszacowanie wartości pieniądza w czasie oraz ryzyko typowe dla danego składnika aktywów. Odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości niefinansowych składników majątkowych używanych w działalności ujmuje się jako pozostałe koszty. STRUKTURA GRUPY Struktura Grupy Na dzień 31 grudnia 2022 roku w skład Grupy wchodzi Jednostka dominująca ONDE S.A. oraz jednostki współzależne, konsolidowane metodą pełną i metodą praw własności. Jednostki zależne i zasady konsolidacji: Skonsolidowane sprawozdanie finansowe zawiera dane Jednostki Dominującej oraz jej jednostek zależnych. Jednostki zależne podlegają konsolidacji metodą pełną od dnia objęcia kontroli do dnia utraty kontroli. Sprawowanie kontroli ma miejsce wtedy, gdy Jednostka Dominująca z tytułu swojego zaangażowania w jednostkę, w którą dokonała inwestycji, podlega ekspozycji na zmienne zwroty, lub gdy ma prawa do zmiennych zwrotów, oraz ma możliwość wywierania wpływu na wysokość tych zwrotów poprzez sprawowanie władzy nad tą jednostką. Sprawozdania finansowe jednostek zależnych sporządzane są za ten sam okres sprawozdawczy, co sprawozdanie Jednostki Dominującej, w oparciu o spójne zasady rachunkowości. W przypadku utraty kontroli nad jednostką zależną zysk lub strata z transakcji skutkującej utratą kontroli ujmowane są w wyniku finansowym. Rozrachunki, przychody, koszty i niezrealizowane zyski ujęte w aktywach, powstałe na transakcjach pomiędzy spółkami Grupy, podlegają eliminacji. Na datę objęcia kontroli, Grupa ustala, czy jednostka nad którą objęto kontrolę stanowi przedsięwzięcie w rozumieniu MSSF3 czy grupę aktywów nie stanowiących przedsięwzięcia. Rozliczenia nabycia przedsięwzięć dokonuje się metodą nabycia. W metodzie tej możliwe do zidentyfikowania nabyte aktywa i zobowiązania wycenia się w wartości godziwej na dzień przejęcia.Zapłatę przekazaną w transakcji nabycia przedsięwzięć wycenia się w wartości godziwej przekazanych przez Grupę aktywów, zobowiązań zaciągniętych przez Grupę wobec poprzednich właścicieli jednostki przejmowanej oraz instrumentów kapitałowych wyemitowanych przez Grupę w zamian za przejęcie kontroli nad jednostką przejmowaną. Koszty związane z przejęciem ujmuje się w wyniku finansowym w momencie ich poniesienia. Nadwyżka ceny przejęcia, wartości godziwej uprzednio posiadanych udziałów oraz udziałów niekontrolujących nad wartością godziwą przejętych aktywów netto, z uwzględnieniem wyjątków wymienionych w MSSF 3, stanowi wartość firmy. W przypadku transakcji nabycia aktywów nie stanowiącej nabycia przedsięwzięcia cenę nabycia alokuje się do poszczególnych nabytych składników aktywów na bazie ich relatywnych wartości godziwych. Koszty transakcyjne podlegają ujęciu w wartości początkowej nabytych aktywów trwałych. W transakcji nabycia aktywów nie powstaje wartość firmy. Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych są ujmowane w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym metodą praw własności. Zgodnie z metodą praw własności inwestycję w jednostce stowarzyszonej ujmuje się początkowo według kosztu, a następnie koryguje w celu uwzględnienia udziału Grupy w wyniku finansowym i innych całkowitych dochodach jednostki stowarzyszonej. Inwestycję w jednostce stowarzyszonej ujmuje się metodą praw własności od dnia, w którym dany podmiot uzyskał status jednostki stowarzyszonej. Przy ocenie konieczności ujęcia utraty wartości inwestycji Grupy w jednostce stowarzyszonej stosuje się wymogi MSR 28.W razie potrzeby całość kwoty bilansowej inwestycji testuje się na utratę wartości zgodnie z MSR 36 „Utrata wartości aktywów”, jako pojedynczy składnik aktywów, porównując jego wartość odzyskiwalną z wartością bilansową. Ujęta utrata wartości stanowi część wartości bilansowej inwestycji. Odwrócenie tej utraty wartości ujmuje się zgodnie z MSR 36 w stopniu odpowiadającym późniejszemu zwiększeniu wartości odzyskiwalnej inwestycji. Szczegółowe informacje na temat struktury Grupy zawarte zostały w poniższych tabelach. Nazwa jednostki Siedziba Zakres działalności 2022 2021 Udziały posiadane bezpośrednio WTL 20 SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% WTL 40 SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% WTL 80 SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% WTL 100 SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% WTL 120 SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% WTL 130 SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% WTL 140 SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% WTL 150 SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% WTL 160 SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% WTL 170 SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% IDE PROJEKT SP. Z O.O. Toruń usługi projektowe 100,00% 100,00% SOLAR SERBY SP. Z O.O. ‎ (dawniej AZURYT 6 INVESTMENTS ‎ SP. Z O.O.) Warszawa odnawialne źródła energii 50,00% 50,00% CYRANKA SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% KWE SP. Z O.O. Warszawa odnawialne źródła energii 50,00% 50,00% ELEKTROWNIA DE PVPL 22 SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 50,00% WTL 270 SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% WTL 210 SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% WTL 50 SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% PARK SŁONECZNY CIECHANÓW SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% PARK LEWAŁD SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% FW GUMIENICE SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% FARMA WIATROWA SZYBOWICE SP. Z O.O. Warszawa odnawialne źródła energii 50,00% 50,00% DEVOZE SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 100,00% SOLAR KAZIMIERZ BISKUPI SP. Z O.O. ‎ (dawniej NEO SOLAR KAZIMIERZ BISKUPI ‎ SP. Z O.O.) Warszawa odnawialne źródła energii 50,00% 0,00% PV KADŁUBIA 2 SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 0,00% PV SZCZEPANÓW SP. Z O.O. Toruń odnawialne źródła energii 100,00% 0,00% ONDE Beteiligungs GmbH Niemcy, Düsseldorf rozwój działalności wykonawczej w OZE 100,00% 0,00% Spółka ONDE S.A. posiada następujące udziały spółek współzależnych konsolidowane metodą praw własności i klasyfikowane jako długoterminowe aktywa finansowe: Długoterminowe aktywa finansowe 2022 2021 SOLAR SERBY SP. Z O.O. ‎ (dawniej AZURYT 6 INVESTMENTS SP. Z O.O..) 14 687 14 687 KWE SP. Z O.O. 11 232 11 232 ELEKTROWNIA DE PVPL 22 SP. Z O.O. - 3 400 FARMA WIATROWA SZYBOWICE SP. Z O.O. 5 287 5 287 SOLAR KAZIMIERZ BISKUPI SP. Z O.O. ‎ (dawniej NEO SOLAR KAZIMIERZ BISKUPI SP. Z O.O.) 22 681 - ONDE Beteiligungs GmbH 118 - Udział w zyskach/ (stratach) netto jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności (927) (156) Razem 53 078 34 450 Dane finansowe za rok 2022 spółek współzależnych o istotnym znaczeniu wykazano poniżej: SOLAR SERBY SP. Z O.O. KWE SP. Z O.O. FARMA WIATROWA SZYBOWICE ‎ SP. Z O.O. SOLAR KAZIMIERZ ‎ BISKUPI SP. Z O.O. Wybrane pozycje bilansowe: AKTYWA, w tym: 3 098 4 071 3 612 11 315 Aktywa trwałe 1 588 3 572 1 118 4 802 Aktywa obrotowe 1 510 499 2 494 6 513 Środki pieniężne - 2 1 89 PASYWA, w tym: 3 098 4 071 3 612 11 315 Zobowiązania długoterminowe, w tym: 2 929 3 435 3 977 8 562 Zobowiązania finansowe 1 527 3 435 3 977 8 562 Zobowiązania krótkoterminowe, w tym: 1 141 89 15 341 Skrócony rachunek wyników: Zysk netto za okres obrotowy (695) (403) (259) (185) Inne pozycje wynikowe: Koszty finansowe 1 93 237 193 Pozostałe spółki o nieistotnym znaczeniu wykazały łącznie wynik finansowy oraz całkowite dochody za rok 2022 w wysokości: -1 tys. zł (strata). Okres obrachunkowy spółek współzależnych jest taki sam jak w jednostce dominującej. W spółkach tych nie występują żadne ograniczenia co do dysponowania środkami pieniężnymi w przypadku potencjalnych wypłat dywidend i spłat pożyczek. W roku 2022 Spółki nie wypłacały dywidend. Nabycie jednostek obejmujących grupę aktywów nie stanowiących przedsięwzięcia Dnia 25 czerwca 2021 r. Spółka ONDE S.A. zawarła umowę kupna 50% udziałów w spółce (ELEKTROWNIA DE PVPL 22 Sp. z o.o.), będącej właścicielem projektu farmy fotowoltaicznej, od jednostki niepowiązanej. Dnia 28 kwietnia 2022 r. ONDE zawarła umowę kupna pozostałych 50% udziałów w spółce (ELEKTROWNIA DE PVPL 22) od jednostki niepowiązanej. Łączna cena nabycia spółki wyniosła 15.850 tys. zł i została rozliczona w środkach pieniężnych. Koszty transakcyjne dotyczące obu transakcji były nieistotne. W skład majątku spółki wchodzi umowa dzierżawy gruntów określająca powierzchnię pod budowę farm fotowoltaicznych, decyzje środowiskowe, warunki zabudowy i środki pieniężne. Spółka nie generuje przychodów oraz nie posiada określonych procesów i pracowników, dlatego też transakcja została zakwalifikowana jako nabycie aktywów nie stanowiące nabycia przedsięwzięcia. Nabycie aktywów rozliczane jest poprzez alokację ceny nabycia do poszczególnych nabytych składników aktywów, na bazie ich relatywnych wartości godziwych. Spółka ONDE oceniła, iż cena zapłacona zostanie alokowana głównie do nabytego stadium wykonalności budowy farmy fotowoltaicznej w nabytych lokalizacjach, które w sprawozdaniu skonsolidowanym Grupy ONDE zostało ujęte jako zapasy, gdyż farmy fotowoltaiczne budowane będą w celu ich sprzedaży w toku normalnej działalności Grupy. Dnia 6 czerwca 2022 r. Spółka ONDE S.A. nabyła 100% udziałów w spółce celowej (PV Szczepanów Sp. z o.o.), będącej właścicielem projektu farmy fotowoltaicznej, od dwóch jednostek niepowiązanych. Kwota transakcji wyniosła 4.404 tys. zł cena transakcyjna podlega rozliczeniu w środkach pieniężnych. Koszty transakcyjne dotyczące tej transakcji były nieistotne. W skład majątku spółki wchodzi umowa dzierżawy gruntów określająca powierzchnię pod budowę farm fotowoltaicznych, decyzje środowiskowe, warunki zabudowy i środki pieniężne. Spółka nie generuje przychodów oraz nie posiada określonych procesów i pracowników, dlatego też transakcja została zakwalifikowana jako nabycie aktywów nie stanowiące nabycia przedsięwzięcia. Nabycie aktywów rozliczane jest poprzez alokację ceny nabycia do poszczególnych nabytych składników aktywów, na bazie ich relatywnych wartości godziwych. Spółka ONDE oceniła, iż cena zapłacona zostanie alokowana głównie do nabytego stadium wykonalności budowy farmy fotowoltaicznej w nabytych lokalizacjach, które w sprawozdaniu skonsolidowanym Grupy ONDE zostało ujęte jako zapasy, gdyż farmy fotowoltaiczne budowane będą w celu ich sprzedaży w toku normalnej działalności Grupy. Dnia 6 czerwca 2022 r. Spółka ONDE S.A. nabyła 100% udziałów w spółce celowej (PV Kadłubia 2 Sp. z o.o.), będącej właścicielem dwóch projektów farm fotowoltaicznych, od dwóch jednostek niepowiązanych. Kwota transakcji wyniosła 9.421 tys. zł cena transakcyjna podlega rozliczeniu w środkach pieniężnych. Koszty transakcyjne dotyczące tej transakcji były nieistotne. W skład majątku spółki wchodzi umowa dzierżawy gruntów określająca powierzchnię pod budowę farm fotowoltaicznych, decyzje środowiskowe, warunki zabudowy i środki pieniężne. Spółka nie generuje przychodów oraz nie posiada określonych procesów i pracowników, dlatego też transakcja została zakwalifikowana jako nabycie aktywów nie stanowiące nabycia przedsięwzięcia. Nabycie aktywów rozliczane jest poprzez alokację ceny nabycia do poszczególnych nabytych składników aktywów, na bazie ich relatywnych wartości godziwych. Spółka ONDE oceniła, iż cena zapłacona zostanie alokowana głównie do nabytego stadium wykonalności budowy farmy fotowoltaicznej w nabytych lokalizacjach, które w sprawozdaniu skonsolidowanym Grupy ONDE zostało ujęte jako zapasy, gdyż farmy fotowoltaiczne budowane będą w celu ich sprzedaży w toku normalnej działalności Grupy. W 2022 r. na projekcie Elektrownia fotowoltaiczna Włoszakowice o mocy 10 MW, którego właścicielem jest FW Gumienice Sp. z o.o., osiągnięto dwa kolejne etap rozwoju (uzyskanie map do celów projektowych oraz uzyskanie ostatecznej decyzji zatwierdzającej projekt budowlany i udzielającej pozwolenia na budowę). W związku z powyższym zgodnie z umową wzrosła cena zakupu udziałów FW Gumienice Sp. z o.o. o 907 tys. zł. Nabycie jednostek stanowiących przedsięwzięcie W roku bieżącym nie nastąpiło nabycie jednostek stanowiących przedsięwzięcie. Nabycie udziałów w jednostkach współkontrolowanych Dnia 2 lutego 2022 r. Spółka ONDE S.A. nabyła 50% udziałów w spółce celowej (Solar Kazimierz Biskupi Sp. z o.o.), będącej właścicielem projektu farmy fotowoltaicznej, od jednostki niepowiązanej. Kwota transakcji wyniosła 22.681 tys. zł, cena transakcyjna podlega rozliczeniu w środkach pieniężnych. Koszty transakcyjne dotyczące tej transakcji były nieistotne. Założenie Spółki W dniu 14 września 2022 r. została zawarta umowa spółki pod nazwą ONDE Beteiligungs GmbH. Spółka została powołana do przeprowadzenia przez Grupę ONDE akwizycji na rynku niemieckim. 6.12. TRANSAKCJE Z PODMIOTAMI POWIĄZANYMI Transakcje z podmiotami powiązanymi Poniższe tabele przedstawiają łączne kwoty transakcji zawartych przez Grupę ONDE S.A. z podmiotami powiązanymi w ramach Grupy Erbud S.A. za okres zakończony dnia 31 grudnia 2022 oraz za okres zakończony dnia 31 grudnia 2021 roku. 2022 2021 Jednostka Dominująca w Grupie kapitałowej Erbud Spółki zależne GK Erbud Razem Jednostka Dominująca w Grupie kapitałowej Erbud Spółki zależne GK Erbud Razem Należności z tytułu dostaw i usług 603 1 420 2 023 9 9 18 Udzielone pożyczki - 8 070 8 070 - 7 607 7 607 Zobowiązania z tytułu dostaw i usług 3 555 429 3 984 2 968 54 3 022 Przychody ze sprzedaży 37 400 437 47 108 155 Przychody z tytułu odsetek od pożyczek - 719 719 - 151 151 Zakup dóbr i usług 8 587 3 998 12 585 99 163 3 123 102 286 Podmiot osobowo powiązany z Członkiem Zarządu świadczył usługi na rzecz Spółki Dominującej w roku 2022, a wynikające z nich wynagrodzenie jest związane wyłącznie ze świadczeniem tych usług, w łącznej wysokości 326 tys. zł. Transakcje z kluczowymi członkami kadry kierowniczej Wynagrodzenie naliczone za rok obrotowy członkom Zarządu oraz członkom Rady Nadzorczej zaprezentowano w poniższej tabeli: 2022 2021 Zarząd Krótkoterminowe świadczenia pracownicze (wynagrodzenia) 6 171 6 837 Wynagrodzenie w formie akcji - 8 503 Rada Nadzorcza Krótkoterminowe świadczenia pracownicze (wynagrodzenia) 522 342 Wynagrodzenie w formie akcji - 7 086 Razem 6 693 22 768 ‎ Na poszczególne dni bilansowe osoby zarządzające (członkowie Zarządu oraz Rady Nadzorczej) posiadały następującą liczbę akcji (wszystkie akcje są akcjami zwykłymi): 2022 2021 Akcjonariusz Liczba akcji/głosów % udziału w kapitale zakładowym w głosach na WZA Liczba akcji/głosów % udziału w kapitale zakładowym w głosach na WZA Jacek Leczkowski 3 530 612 6,48% 3 565 625 6,48% Agnieszka Głowacka 136 768 0,25% 138 125 0,25% Paweł Średniawa 117 831 0,22% 119 000 0,22% Marcin Szerszeń 105 206 0,19% 106 250 0,19% Piotr Gutowski 105 206 0,19% 106 250 0,19% Jacek Socha 43 743 0,08% 40 000 0,07% Michał Otto 44 558 0,08% - 0,00% Razem 4 083 924 7,49% 4 075 250 7,40% Na dzień przekazania niniejszego sprawozdania finansowego członkowie Zarządu oraz prokurenci nie posiadają żadnych świadczeń opartych na opcjach. 6.13. ZDARZENIA PO ZAKOŃCZENIU OKRESU SPRAWOZDAWCZEGO Dnia 27 stycznia 2023 roku Cyranka Sp. z o. o. należąca do Grupy ONDE zawarła Umowy kredytów: kredytu budowlanego oraz inwestycyjnego w PLN (na spłatę kredytu budowlanego) w maksymalnej kwocie 43,9 mln PLN, z możliwością zwiększenia zaangażowania Kredytodawcy do kwoty 50,7 mln PLN (po spełnieniu dodatkowych warunków), oraz kredytu rewolwingowego w PLN na finansowanie zobowiązań z tytułu podatku od towarów i usług (VAT) w maksymalnej kwocie 12,2 mln PLN. W dniu 27 stycznia 2023 r. Spółka otrzymała od QAIR POLSKA S.A. z siedzibą we Wrocławiu posiadającej 100% udziałów w spółkach: QPV Golczewo Sp. z o.o.; QPV Rokietnica sp. z o.o., QPV Pakość sp. z o.o. polecenia rozpoczęcia prac przy budowie trzech farm elektrowni fotowoltaicznych zlokalizowanych na terenie całej Polski, o łącznej mocy 122 MW. Tym samym weszły w życie umowy zawarte 7 grudnia 2022r. Całkowita wartość kontraktów wynosi ok. 152 mln zł netto. Termin realizacji umów wynosi 52 tygodnie od momentu otrzymania pisemnego polecenia rozpoczęcia prac. Dnia 15 lutego 2023 roku ONDE S.A. zawarła dwie umowy na roboty budowlane z zakresu budowy fundamentów i układania kabli średniego i wysokiego napięcia przy budowie farmy wiatrowej na terenie Republiki Litewskiej. Całkowita łączna wartość kontraktów to ok. 26 mln euro netto. Termin realizacji kontraktów to lipiec 2024 r. Podpisy Członków Zarządu ‎ Toruń, 28 marca 2023 roku Paweł Średniawa /Prezes Zarządu/ Marcin Szerszeń /Wiceprezes Zarządu/ Piotr Gutowski /Wiceprezes Zarządu/

AI Terminal

More from Onde S.A.

Talk to a Data Expert